Amina (Malkia wa Zazzau)
Makala hii ina dalili ya kutungwa kwa kutegemea programu ya kompyuta kama vile "Google translation" au "wikimedia special:content translation" bila masahihisho ya kutosha. Watumiaji wanaombwa kuchunguza tena lugha, viungo na muundo wake. Wakiridhika na hali yake wanaweza kuondoa kigezo hiki kinachoonekana kwenye dirisha la kuhariri juu ya matini ya makala kwa kutumia alama za {{tafsiri kompyuta}} .
Amina pia Aminatu, alifariki mnamo mwaka 1610, alikuwa ni mtu kutoka kabila Hausa[1] Amina ni kielelezo cha kihistoria katika Makabila ya Hausa wa Zazzau (sasa mji wa Zaria katika Jimbo la Kaduna), katika eneo la kaskazini-magharibi mwa Nigeria.[2] Inawezekana alitawala katika karne ya kati ya kumi na sita. Ni kielelezo chenye utata ambacho uwepo wake umehojiwa na baadhi ya wataalamu wa historia, hadithi halisi ya maisha yake imefichwa kidogo na hadithi za baadaye na hadithi za watu.
Angalia mpangilio wa maandishi yake, umbo la vichwa na viungo ndani yake. Isipopangiliwa upya makala inaweza kufutwa.
Angalia ukurasa wa majadiliano! (Kibonye cha pili hapo juu kwenye dirisha hili)
Maisha ya awali hariri
Amina alizaliwa katikati ya karne ya kumi na sita BK kwa Mfalme Nikatau, mtawala wa 22 wa Zazzau, na Malkia Bakwa Turunku (takriban 1536–1566).[3] Amina alikuwa na dada mdogo aliyeitwa Zaria ambaye jina lake linahusiana na mji wa kisasa wa Zaria (Jimbo la Kaduna) ambao ulibadilishwa jina na Waingereza katika karne ya ishirini mapema.[4][3] Kulingana na hadithi za mdomo zilizokusanywa na mwanahistoria wa utamaduni David E. Jones, Amina alilelewa katika mahakama ya babu yake na alipendwa naye sana. Babu yake alimtembeza huku na kule mahakamani na kumfundisha kwa uangalifu kuhusu mambo ya kisiasa na kijeshi.[5]
Akiwa na miaka kumi na sita, Amina alipewa jina la Magajiya (mrithi wa kiti), na kupewa watumwa wa kike arobaini (kuyanga).[4] Tangu akiwa mdogo, Amina alikuwa na wachumba kadhaa waliotaka kumuoa. Jaribio la kupata mkono wake lilijumuisha kutoa watumwa kumi kila siku kutoka kwa Makama na watumwa wa kiume hamsini na watumwa wa kike hamsini pamoja na mifuko hamsini ya kitambaa cha rangi nyeupe na buluu kutoka kwa Sarkin Kano.[4]
Baada ya kifo cha wazazi wake mwaka 1566 au karibu na hapo, ndugu yake Amina akawa mfalme wa Zazzau. Wakati huu, Amina alikuwa amejitokeza kama mwanajeshi mkuu katika kikosi cha farasi cha nduguye na akawa maarufu kwa ujuzi wake wa kijeshi.[3] Leo hii bado anasherehekewa katika nyimbo za sifa za jadi za Hausa kama Amina binti wa Nikatau, mwanamke mwenye uwezo kama mwanaume aliyeweza kuongoza wanaume katika vita.[3]
Ushiriki wa malkia na upanuzi wa Zazzau hariri
Baada ya kifo cha kaka yake Karami mwaka 1576, Amina alipanda kiti cha ufalme kama malkia.[4] Zazzau ilikuwa moja ya Falme za Hausa saba za awali (Hausa Bakwai), nyingine zikiwa Daura, Kano, Gobir, Katsina, Rano, na Garun Gabas.[4][6] Kabla Amina hajachukua kiti cha enzi, Zazzau ilikuwa mojawapo ya falme kubwa zaidi kati ya hizi. Pia ilikuwa chanzo kikuu cha watumwa ambao wangefanyiwa biashara katika masoko ya watumwa ya Kano na Katsina na wafanyabiashara Waarabu.[7]
Miezi mitatu tu baada ya kutawazwa kuwa malkia, Amina alizindua kampeni ya miaka 34 dhidi ya majirani zake, ili kupanua eneo la Zazzau.[5][6][4] Jeshi lake, lenye askari 20,000 wa miguu na askari 1,000 wa farasi, lilikuwa limepata mafunzo mazuri na lilionekana kuwa la kutisha.[5] Kwa kweli, moja ya tangazo lake la kwanza kwa watu wake lilikuwa wito wa kuwaambia wakaliishe silaha zao upya.[5] Aliteka ardhi kubwa hadi kufika Kwararafa na Nupe.[4]
Hadithi zilizotajwa na Sidney John Hogben zinasema kwamba alipata mpenzi mpya katika kila mji alikopita, kila mmoja wao alisemekana kukutana na hatima ileile ya kusikitisha asubuhi: mpenzi wake wa muda mfupi alikatwa kichwa ili hakuna aweze kuishi kusimulia hadithi hiyo.[4] Chini ya Amina, Zazzau ilidhibiti ardhi zaidi kuliko hapo awali. Ili kuashiria na kulinda ardhi mpya, Amina alizungusha miji yake kwa kuta za udongo. Kuta hizi zilikuwa za kawaida kote taifa hadi ukoloni wa Uingereza wa Zazzau mnamo mwaka 1904, na mengi yao bado yapo leo, yakijulikana kama ganuwar Amina (kuta za Amina).[4]
Kifo hariri
Mazingira kamili ya kifo cha Amina hayajulikani. Mwanazuoni wa karne ya kumi na tisa wa Kiislamu, Dan Tafa, anasema kwamba Aliaga dunia mahali panapoitwa Attaagar. Ilikuwa kwa sababu hiyo ndio ufalme wa Zazzau uliokuwa mkubwa zaidi miongoni mwa falme za Hausa, tangu Bauchi ilijumuisha maeneo mengi.[8] Kutegemea kwenye ripoti ya Tafa, Sidney John Hogben anaripoti kwamba Amina alikufa huko Atagara, karibu na Idah ya leo, kwani wakati huo Amina alikuwa amesukuma mipaka ya Zazzau kusini mwa mto Niger-Benue. Lakini kuna mzozo mwingi kuhusu kifo chake; waandishi wengi katika vitabu vyao walisema kwamba alikufa Vom Jos wakati wengine walisema alikufa Atagara, Idah ya leo.[4]
Marejeo hariri
- ↑ "Amina, Warrior Queen of Zaria".
- ↑ PBS.org - Global Connections: Roles of Muslim Women
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Smith, Bonnie G. (2008). The Oxford Encyclopedia of Women in World History (kwa Kiingereza). Oxford University Press. ISBN 9780195148909.
- ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 Hogben, S.J. (1966). Emirates of Northern Nigeria. London: Oxford University Press. ku. 215–255.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Women in world history : a biographical encyclopedia. Commire, Anne., Klezmer, Deborah. Waterford, CT: Yorkin Publications. 1999–2002. ISBN 078763736X. OCLC 41108563.
- ↑ 6.0 6.1 Jones, David E (2000). Women Warriors: A History. Brassey's. uk. 84. ISBN 1-57488-206-6.
- ↑ Crowder, Michael. (1978). The story of Nigeria (toleo la 1st publ. in this non-net). London: Faber and Faber. ISBN 0571112102. OCLC 178813654.
- ↑ Tafa, Dan. Rawdat al-Afkaar. Timbuktu, Mali: Sankore Institute.
|
Makala hii kuhusu mambo ya kihistoria bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Amina (Malkia wa Zazzau) kama enzi zake au matokeo yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |