Ayatul-wilaya/Aya ya uongozi

Aya ya uongozi (kwa Kiarabu: آية الولاية, Ayatul-Wilāya) ni aya ya 55 ya Qur'an 5 (Sura al-Maida) ambayo inamhusu Imam Ali na imemsifu. Washi'a wanairejelea aya hii kama uthibitisho kwa wilayah/uongozi wa Imam Ali baada ya mtume Muhammad.

Aya yenyewe

"إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسولُهُ وَالَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمونَ الصَّلاةَ وَيُؤتونَ الزَّكاةَ وَهُم راكِعونَ"

" Mlinzi wenu ni Mwenyezi Mungu, na Mtume wake, na Waumini wanaoshika Sala, na wanatoa zaka huku wakirukuu "

Tukio la ufunuo/ Kuteremshwa kwa aya

Aya hii imeteremshwa kuhusu Imam Ali. Mtazamo huu unakubaliwa kwa kauli moja na wafafanuzi wa Kishia. Ni karibu sawa na wafasiri wa Kisunni. Katika Mawaqif yake, Qadhi Iji amesimulia kwamba wafasiri kwa kauli moja wanaamini kwamba Aya hii imeteremshwa kuhusu Ali. Al-Jurjani katika ufafanuzi wake juu ya Mawaqif, Sa'd al-Din al-Taftazani katika Sharh-i maqasid na al-'Allama al-Hilli katika ufafanuzi wa Tajrid wamekiri kwa maafikiano haya. Pia kuna baadhi ya Hadith katika baadhi ya wafafanuzi wa Kisunni zinazodai kuwa aya hii imeteremshwa kuhusu 'Abd Allah ibn Salam, 'Ubada ibn al-Samit, Abu Bakr na Waislamu wote, hata hivyo, hakuna hata mmoja wao aliye na misingi imara.

Kwa mujibu wa baadhi ya Hadith:

Wakati fulani, mtu maskini aliingia Al-Masjid al-Nabawi na kuomba msaada, lakini hakuna mtu aliyemsaidia. Akainua mikono yake mbinguni na akasema: Ewe Mwenyezi Mungu, shahidi kwamba niliomba msaada katika msikiti wa Mtume Wako (saww) lakini hakuna aliyenisaidia. Wakati huo huo, Imam Ali (a.s.) ambaye alikuwa anaswali na yuko katika rukuu, aliwaashiria masikini kwa mkono wake wa kulia. Maskini akaja na kuitoa ile pete; na ikateremshwa Aya.

Wasimulizi

Tukio la wahyi (sabab al-nuzul) lililotajwa hapo juu limepokewa na maswahaba wakiwemo: 'Abd Allah b. 'Abbas[9], Abu Rafi' al-Madani, 'Ammar b. Yasir, Abu Dhar al-Ghifari, Anas b. Malik, Miqdad ibn al-Aswad. Kutoka kwa Tabi'un, Muslima ibn Kuhayl, 'Utbat ibn Abi Hakim, al-Suddi, na Mujahid wamesimulia hadithi hii.

Dalili ya Aya

Hakuna shaka kwa wafasiri wa Shi'a kwamba katika aya hii ya "Waumini wanaoshika Sala na kutoa zaka wakiwa wameinama/wamerukuu" ni Imam Ali ndiye aliyekusudiwa, na pia kwa mtazamo wa wanachuoni wa Kisunni, umaarufu wa riwaya hiyo inayomhusu Imam Ali ni kwa kiwango ambacho Adud al-Din al-Iji, mwanatheolojia mashuhuri wa Kisunni, anathibitisha katika kitabu chake al-Mawaqif kwamba wafasiri wana Ijma' wanakubakliana kwamba aya hii iliteremka kumhusu Ali. al-Jurjani huko Sharh al-mawaqif, Sa'd al-Din al-Taftazani huko Sharh al-maqasid, al-Qushchi katika Sharh tajrid al-i'tiqad pia wamethibitisha ijma'.

Wasimuliaji wakubwa wa hadithi wa Kisunni wameisimulia Hadith hii katika vitabu vyao, kama: Hafidh 'Abd al-Razzaq al-San'ani, Hafiz 'Abd ibn Hamid, Hafidh Razin ibn Mu'awiya, Hafidh al-Nasa'i, Hafidh Muhammad ibn Jarir al-Tabari, Ibn Abi Hatam, Ibn Asakir, Abu Bakr ibn Murdawayh, Abu l-Qasim al-Tabrani, al-Khatib al-Baghdadi, al-Haythami, Ibn al-Jawzi, Muhibb al-Tabari, Jalal al-Din al-Suyuti, na al-Muttaqi al-Hindi. Al-Alusi anasema: Muhaddith wengi wanaamini kwamba Aya hii iliteremka kumhusu Ali.

Dalili ya Wilaya/uongozi wa Imam Ali (a)

Shi'a wamehitimisha wilaya ya 'Ali kutoka kwenye aya, na baadhi waliichukulia Aya hiyo kama sababu yenye nguvu zaidi ya Uimamu wake.

Aya inaanza na "Innama" (Kiarabu: إنّما) ambayo, kwa mujibu wa wanazuoni wa Kiarabu, inaashiria kutengwa, [23] hivyo kwa mujibu wa Aya hiyo Mwenyezi Mungu, Mtume na Imam Ali wanazingatiwa pekee kama walii.

Neno "walii" (Kiarabu:ولي) linatokana na Wilaya likimaanisha msimamizi na mlezi.

Ibn Manzur anasema: “Walii wa yatima ni mtu ambaye anawajibika katika mambo yake, na walii wa bibi harusi ni wakala wake katika kuhitimisha mkataba wa ndoa. Al-Fayyumi anasema: “Walii wa mtu ni mtu anayewajibika kwa ajili yake/mambo yake".

Kwa hiyo maana yenyewe ya walii ni msimamizi na mtu ambaye anawajibika kwa mtu mwingine. Maana zingine zinatokana na maana hii.

Imepokewa katika al-Kafi kutoka kwa Imam al-Baqir:

Mwenyezi Mungu alimuamrisha Mtume wake (saww) kuhusu wilayah ya Imam Ali (as) [baada ya Mtume (saw)] na akateremsha Aya ya al-Wilaya na kuwajibisha utiifu wa ulil-amr [katika Aya ya Uli l-Amr] , na watu hawakujua ni wilaya gani hii. Mwenyezi Mungu alimuamuru Mtume Wake (saww) awaelezee wilaya kama alivyoeleza sala, zaka, saumu na hajj. Mtume (saww) alikuwa na wasiwasi juu ya watu kuuacha Uislamu na kumkadhibisha, hivyo akarejea kwa Mungu Wake na Mwenyezi Mungu akateremsha al-Tabligh Aya: “Ewe Mtume! Fikisha uliyoteremshiwa kutoka kwa Mola wako Mlezi. usi-pofanyafa hivyo, hautakuwa umefikisha ujumbe wake, na Mwenyezi Mungu atakulinda na watu. Hakika Mwenyezi Mungu hawaongoi watu makafiri. Kwa hiyo Mtume (saww) aliitangaza wilaya ya Ali (as) katika Ghadir Khumm na akawaamuru waliokuwepo kuwajulisha wasiokuwepo.

Al-'Ayyashi anasimulia hadithi inayofanana kutoka kwa Imam al-Sadiq (as).

Marejeo

́Allama al-Ḥilī, al-Hasan b. Yusuf al-. Kashf al-murād fi sharḥ tajrid al-iʿtiqad. Qom: Muʾassisat al-Imām al-Sadiq, 1382 Sh.
Alusī, Mahmud b. „Abd Allah al-. Rūḥ al-maʿānī fī tafsīr al-Qur’an al-ʿaẓīm. Imehaririwa na ʿAli ʿAbd al-Bāri ʿAṭīyya. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyya, n.d.
Ḥākim al-Haskānī, ́Ubayd Allah al-. Shawāhid al-tanzīl li-l-qawāʾid al-tafṣīl. Imehaririwa na Muḥammad Bāqir al-Maḥmūdi. Chapa ya pili.Qom: Majmaʿ Iḥyāʾ al-Thaqafa al-Islāmīyya, 1411 AH.
Ibn Abi Hatam, ́Abd al-Rahman b. Muhammad. Tafsiri ya Qur'ani Tukufu. Imehaririwa na Asʿad Muḥammad al-Ṭayyib. Toleo la pili. Beirut: al-Maktaba al-ʿAṣrīyya, 1419 AH.
Ibn al-Jawzi, ́Abd al-Raḥman b. Ali. Zād al-masīr kwa Ilm al-tafsīr. Imeandaliwa na ́Abd al-Razzaq Mahdi. Beirut: Dār al-Kitab al-ʿArabī, n.d.
Ibn Hisham, ́Abd Allah b. Yusuf. Mughnī l-labīb ʿan kutāb al-aʿārib. Imeandaliwa na Muḥammad Muḥyī al-Dīn ʿAbd al-Hamīd. Qom: Maktabat Āyat Allāh al-Mar’ashiy, 1410 AH.
Ibn Manẓūr, Muḥammad b. Mukrim. Lisān al-'Arab. Beirut: Dār al-Fikr l-Ṭibāʿa wa l-Nashr, n.d.
Ibn Taymiyya, Ahmad b. „Abd al-Halim. Tafsir al-kabīr. Imeandaliwa na ́Abd al-Raḥmān ́Umayra. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyya, 1408 AH.
Iījī, ́Abd al-Raḥmān al-. Al-Mawāqif fi’ilm al-kalam. Beirut: ʿĀlam al-Kutub, n.d.
Mufid, Muhamad b. Muhammad al-. Al-Ifṣāḥ fi l-Imāma. Qom: al-Muʾtamar al-ʿĀlamī l-Alfīyt al-Shaykh al-Mufīd, n.d.
Shushtari, Nur Allah b. Sharif al-Din al-. Iḥqaq al-Haq. Qom: Maktabat Ayat Allāh al-Mar'ashiy, 1409 AH.
Suyūṭī, Jalāl al-Dīn al-. Al-Durr al-manthūr. Beirut: Dār al-Fikr, 1403 AH.
Ṭabaranī, Sulayman b. Ahmad al-. Al-Mu'jam al-awsat. Imehaririwa na Ṭāriq b. ́Iwaḍ Mwenyezi Mungu. Cairo: Dār al-Ḥramayn, n.d.
Ṭabaranī, Sulayman b. Ahmad al-. Al-Mu'jam al-kabīr. Imehaririwa na Ḥamdi ʿAbd al-Majīd. Toleo la pili. Beirut: Dār al-Iḥyāʾ al-Turāth, n.d.
Ṭabari, Muhamad b. Jarir al-. Jāmi' al-bayan. Imeandaliwa na Ahmad Muḥammad Shakir. n.p : Muʾassisat al-Risāla, 1420 AH.
Taftazanī, Mas'ud b. Umar al-. Shrḥ al-maqaṣid. Imeandaliwa na ́Abd al-Raḥmān ́Umayra. Qom: al-Sharif al-Raḍī, 1412 AH.
Ṭūsī, Muhammad b. al-Hasan al-. Al-Tibyân fisir al-Qur'an. Imehaririwa na Aḥmad Ḥabīb al-ʿĀmilī. Beirut: Dār Iḥyaʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
Ṭūsī, Muhammad b. al-Hasan al-. Talkhiṣ al-shafi. Qom: Intisharāt al-Muhibbīn, 1382 Sh.