Furra

Furra au Fura alikuwa malkia wa karne za kati (Nigist) wa eneo la Sidama kusini mwa Ethiopia. Kulingana na mila ya mdomo, alitawala kwa takriban miaka saba katika karne ya 14 au ya 15, akichochea wanawake na kuwanyanyasa wanaume, hasa wale walio na upara, wazee na wafupi. Utawala wake ulikoma wakati wanaume walipomdanganya kupanda farasi mwitu, ambao ulimrarua vipande vipande. Maeneo katika Sidama bado yana majina yaliyopewa sehemu za mwili wake ambao ulitawanyika katika safari yake ya mwisho.

Maisha ya awali

Hakuna rekodi za maandishi kutoka wakati huo hivyo historia yake inategemea milatini. Kulingana na hii, alizaliwa karibu na karne ya kumi na nne au ya kumi na tano katika eneo la Sidama. Yeye alikuwa wa watu wa Sidama, lakini hakuna makubaliano kuhusu kabila lake. Imependekezwa kwamba angeweza kuwa kutoka Hawella Gadire, Yanassie, Kusaye au Sawolla. Alikuwa mtoto wa kwanza wa mke wa kwanza na hii ilimpa hadhi na heshima. Baadhi ya hadithi zinasema kwamba aliolewa na mkuu mwenye nguvu, Dingama Koyya, ambaye alijulikana kwa nguvu yake kubwa, kujenga stele za mawe na sanamu ambazo bado zipo hadi leo. Mtoto wao pia alikuwa na nguvu na watu walikuwa wanaogopa sana mpaka baba na mtoto wao waliuawa. Kisha Furra akachukua madaraka kama malkia. Hadithi nyingine zinasema kuwa alikuwa na binti, Laango.

Utawala

Alihudumia utawala wa matriaki na alikuwa anaitwa "Malkia wa Wanawake" (mentu biilo) badala ya "Malkia wa Sidama" kutokana na upendeleo wake kwa wanawake. Alijulikana kuwa mwenye hekima na aliwashauri wanawake wasijinyenyekeze kwa wanaume. Pia aliwashauri wanawake kuwafanya wanaume wabadilike, kufunika sehemu zao za siri, na pia kujali urembo wao. Baada ya kuona uoga wa wanaume katika vita, aliwatenga wanaume kufanya kazi za chini wakati akiongoza wanawake kufanya mapigano. Aliwapa majukumu ambayo hayangewezekana kama vile kukusanya maji kwa kichujio.

Aliwaondoa wanaume, hasa kwa kuwaua wale ambao walikuwa baling'alio, wazee au wafupi. Wazee walichaguliwa kwa sababu wazee wanaheshimiwa katika jamii ya Sidama na wangeweza kupinga kwa ufanisi. Mzee mmoja mwenye hekima alimwomba msaada wanaume wengine na akafichwa katika pango au kisima karibu na mto ambapo alikuwa mshauri wao wa siri. Wakati malkia alipodai kasri angani, mzee mwenye hekima aliwaambia wanaume kuwa wanapaswa kumwomba aweke msingi. Alikuwa lazima afanye hivi chini kabisa, na hivyo nyumba ya kawaida ikaundwa.

Aliitawala kwa takribani miaka saba, akiendelea kuwadhulumu wanaume. Hatimaye, alidai farasi mwepesi ili kumchukua katika eneo zima na kuingia vitani. Mzee aliyejificha aliwashauri wanaume wengine kumnasa mnyama pori, kama vile twiga, kisha kumfunga kwenye mnyama huyo. Hili lilifanyika na kisha mnyama mwenye nguvu akamrarua alipokuwa akikimbia mbio. Kulingana na hadithi, vipande vya mwili wake vilidondoka sehemu tofauti ambazo sasa zinaitwa kwa majina yao: Anga (mkono), Leka (mguu), and Oun (kichwa)

Katika maeneo haya, wanaume bado wanapiga ardhi kwa kutokwa na kinyaa huku wanawake wakiimwaga maziwa kwa heshima.

Urithi

Bado ni hadithi maarufu katika utamaduni wa mdomo wa watu wa Sidama na hadithi yake inaendelea kusimuliwa. Kila jinsia ina wimbo wake kumhusu. Wanaume hupiga kelele kwa hasira.

Wakati wa utawala wa Furra
Wanaume walikuwa chini na kupika chakula kwa ajili ya wanawake
mwache afe, mwache afe!

Wanawake husema kwa huruma:

Lala, lala watoto wangu
Lala, lala watoto wangu
Wewe ndiwe mtoto wangu bora
Kwani wameua bora wetu
Furra, wewe ni kiongozi wa wanawake!

Kituo cha Utamaduni cha Sidama huko Awasa, kilichojengwa mwaka 1984, kina picha kubwa ya Malkia Fura. Chuo kilichoanzishwa mwaka 1996 huko Irgalem kilipewa jina la Fura kwa heshima ya malkia lakini uthibitisho wake ulisimamishwa mwaka 2011. Mwaka 2016, Teshome Birhanu alitoa kitabu kwa jina la "Nigist Fura" katika lugha ya Amharic kinachomtukuza kama malkia aliye na maono. Mwandishi na msafiri Elizabeth Laird alikusanya hadithi ya Fura kutoka kwa msimuliaji hadithi Abebe Kebede katika Ziwa Awassa, kama anavyoeleza katika kitabu chake The Lure of the Honey Bird: the storytellers of Ethiopia. Analinganisha Fura na Malkia Gudit.

Marejeo

Makala hii kuhusu mwanasiasa fulani bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Furra kama wasifu wake, habari za maisha au kazi yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.