Wikipedia

Sayansi : Tofauti kati ya masahihisho

Browse history interactively
← Badilisho lililopitaBadilisho lijalo →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Mstari 1:
[[File:Justus Sustermans - Portrait of Galileo Galilei, 1636.jpg|220px|thumb|upright|[[Galileo Galilei]], baba wa sayansi ya kisasa.<ref>{{Cite journal|title=Galileo and the Birth of Modern Science|journal=American Heritage of Invention and Technology|volume=24}}</ref>{{rp| Vol. 24, No. 1, p. 36}}]]
'''Sayansi''' ni [[maarifa]] yanayopatikana kwa kufanya vitendo, kutazama na kujaribu kweli zilizoambazo bainishwazimebainishwa pasi kuthibitishwahazijathibitishwa.
 
Mara nyingi [[Galileo Galilei]] anahesabiwa kuwa [[baba]] wa sayansi ya kisasa.
 
==Aina za Sayansisayansi==
[[Picha:Astronaut-EVA.jpg|thumb|right|300px250px|Mtu aliyerushwa hadi angani. Kufikia katikati ya [[Karnekarne ya 20]] [[binadamu]] ameweza kukua kisayansi na hivyo kuvumbua [[teknolojia]] zilizomwezesha kuruka na kuelea anga za juu kabisa za [[Dunia]] kwa mara ya kwanza na kuchunguza [[UchunguziAnga wa Spezi|kuchunguzala spezinje]].]]
 
Kuna sayansi mbalimbali ambazo huainishwa katika makundi yafuatayo:
 
'''Sayansi Asili''' k.m.
Mstari 20:
 
'''Sayansi Jamii''' k.m.
* [[ArkiolojiaAkiolojia]]
* [[Elimu]]
* [[Saikolojia]]
Mstari 29:
* [[Uhandisi]]
 
Pia, kuna sayansi zinahusuzinazohusu mada mbalimbali:
* [[Maarifa]]
* [[Unajimu]]
* [[Tiba]]
 
==MetodiMbinu za Kisayansikisayansi==
[[Picha:Charles Darwin seated crop.jpg|thumb|right|[[Charles Darwin]] [[mwaka]] [[1854]], alipokuwa anatunga [[kitabu]] chake "[[On the Origin of Species]]".]]
Msingi wa sayansi ni vitendo. Vitendo vya kisayansi vina njia zake zinazotumika kuthibitisha kweli za kisayansi.
 
Namna ya kueleza jambo kisayansi huchimbuka toka Nadharia[[nadharia]] ama Udhanifuudhanifu. Halafu tena, ili Kwelikweli ikubalike;, hutoka kwenye udhanifu; kwana kupitiakwa kupitia [[Jaribio|majaribio]] rasmi, hutengeneza [[dhana]] kamili ama nadharia kama ni shauri la kueleza mwenendo na tabia.▼
Vitendo vya kisayansi vina njia zake zinazotumikia kusimamisha kweli ya kisayansi.
 
Kwa hivyo, [[asili]] ya njia ya kisayansi ni [[mtazamo]] unaokwenda sambamba na vitendo vinavyochunguzwa. Kutoka mitazamo wanasayansi wanaumba [[nadhariawanasayansi]] wanaunda nadharia. Baadaye wanaangalia kama bashiri za nadharia ni kweli. Isipokuwa kweli watakanusha nadharia hiihiyo. Ikionekana kwamba mara nyingi sana nadharia ilibashiri [[ukweli]], na haijakosea, itakuwa ni nadharia inayokubalika.▼
▲Namna ya kueleza jambo kisayansi huchimbuka toka Nadharia ama Udhanifu. Halafu tena ili Kweli ikubalike; hutoka kwenye udhanifu; kwa kupitia kupitia majaribio rasmi, hutengeneza dhana kamili ama nadharia kama ni shauri la kueleza mwenendo na tabia.
 
▲Kwa hivyo, asili ya njia ya kisayansi ni [[mtazamo]] unaokwenda sambamba na vitendo vinavyochunguzwa. Kutoka mitazamo wanasayansi wanaumba [[nadharia]]. Baadaye wanaangalia kama bashiri za nadharia ni kweli. Isipokuwa kweli watakanusha nadharia hii. Ikionekana kwamba mara nyingi sana nadharia ilibashiri ukweli, na haijakosea, itakuwa ni nadharia inayokubalika.
 
==Sura ya kisayansi==
Mara chache, maarifa yatokanayo na sayansi yanaweza kuwakupinga pingifu ya Halihali ya kawaida. Kwa mfano nadharia ya [[atomu]] inasema kwamba katika Jiwe[[jiwe]] ([[Maada Yabisi]]) kuna [[uvungu]] ( [[dutu tupu]]), na kwamba atomi zinacheza katika nafasi ndogo katika jiwe ukifananisha na [[maada kimiminika]]. Lakini kwa nadharia hii tunaweza kueleza mambo mengi, hata kwa nini tunaweza kusema kwamba jiwe halina uvungu.
 
==Historia==
[[image:Aristotle, Altemps Inv8575.jpg|thumb|[[Aristotle]] ([[384 BCKK]] – [[322 BC -KK]]) alichangia katika ukuaji wa sayansi.]]▼
[[File:Pangea animation 03.gif|thumb|300px|Picha ya dunia ikionyesha kutokea kwa mabara kutoka kugawanyika kwa [[Pangea]] mpaka hivi leo.]]▼
=== Sura ya kiutamaduni ===
Sayansi iliaanza kama [[udadisi]] wa mtu mmoja mmojammojammoja; lakini kadrikadiri maarifa yanavyopanuka, inakuwa vigumu kwa mtu mmoja kufanya mchango wakujitengawa kujitenga. Hivyo [[jumuiya]] zimebeba kusudi ambalo hapo mwanzo ilionekanalilionekana kama ni shauku la mtu mmoja mmojammojammoja kama awali.
▲Aristotle, 384 BC – 322 BC - alichangia katika ukuaji wa sayansi.]]
 
Hii hufanya mkururo wa [[ugunduzi]] ama [[uvumbuzi]] kuwa ni sehemu ya [[historia ya Sayansisayansi]]. [[Jina|Majina]] na sifa kutajwa sambamba na shauri la aliyepelekea.
 
Sayansi na [[jamii]] huenda pamoja katika kuleta mabadiliko, kwa kuwa mabadiliko huletwa na watu wenyewe.
 
=== Sayansi na siasa za dunia ===
▲[[File:Pangea animation 03.gif|thumb|300px|Picha ya dunia ikionyesha kutokea kwa [[mabara]] kutoka kugawanyika kwa [[Pangea]] mpaka hivi leo.]]
Katika dunia hii ya leo, [[maendeleo]] ya watu hujidhihirisha sana kutokana na jinsi jamii husika ilivyopiga teke katika uwanja huu.
 
Ingawaje haibanishwihaibainishwi wazi miongoni mwa sura ya mambo ya kidunia, sayansi kwa kweli ni [[nguvu]] inayoweza kubadili [[maisha]] ya watu kwa wema; lakini katika [[kilele]] chake cha mafanikio, vyombo vyenye nguvu kimamlakaza [[mamlaka]] na [[fedha]] hushikilia baadhi ya [[matunda]] yake katika hali ya [[Biashara|kibiashara]] na [[Utawala|kiutawala]] zaidi.
 
=== Sayansi na maendeleo ===
Wapo watu pia ambao hutumia sayansi kujaribu kuboresha maisha ya watu wote kwa ujumla. Hivyo sayansi haibakii tu kuwa mikononi mwa wenye kushika dau kimifumo, bali changamoto ya wote wenye kutaka kuleta maendeleo ya ujumla.▼
[[File:Candle-light-animated.gif||thumb|left|upright=0.80|Mambo mbalimbali ya kikemikali yaliyosomwa na [[Michael Faraday]] na kuripotiwa katika historia yake kabla ya [[mamlaka ya kisheria]]: ''[[Historia ya kikemikali ya mshumaa]]'', mwaka [[1861]].]]
▲Wapo watu pia ambao hutumia sayansi kujaribu kuboresha maisha ya watu wote kwa ujumla. Hivyo sayansi haibakii tu kuwa [[Mikono|mikononi]] mwa wenye kushika dau kimifumo, bali changamoto ya wote wenye kutaka kuleta maendeleo ya ujumla.
 
Na hivyoHivyo roho ya uchunguzi ndiYondiyo iliyoleta kuzaliwa, kukua na kutapakaa kwa sayansi.
 
==Tanbihi==
{{reflist}}
{{Lango|Sayansi}}
{{Sayansi}}
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/wiki/Sayansi"