Usafi wa mazingira : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
Sex is the best
Tags: Mobile edit Mobile web edit
No edit summary
Mstari 1:
[[File:EscherichiaColi NIAID.jpg|thumb|230px|[[Bakteria]] zilizokuzwa za E. Coli.]]
'''Usafi wa mazingira''' ni [[njia]] ya kuendeleza [[afya]] kwa kuzuia [[mawasiliano]] ya [[binadamu]] na [[athari]] za [[taka]]. Athari hizo zinaweza kuhusu [[mwili]], [[mikrobiolojia]], [[biolojia]] au [[kemikali]] vikolezo vya [[ugonjwa]].
 
Taka ambazo zinaweza kusababisha ma[[tatizo]] ya afya ni [[kinyesi]] cha binadamu na [[wanyama]], [[taka ngumu]], [[maji machafu]], taka za [[viwanda]]ni, na taka za [[kilimo]].
Mstari 6:
[[Usafi]] kama njia ya kuzuia [[maradhi]] unaweza kutumika kwa ufumbuzi handisi (kama [[majitaka]] na [[tiba]] ya maji machafu), [[teknolojia]] rahisi kama [[choo|vyoo]], au ma[[tendo]] ya [[usafi binafsi]] (kama [[uoshaji]] wa [[mikono]] kwa [[sabuni]]).
 
Usafi wa mazingira kama unavyoelezwa kwa ujumla na [[Shirika la Afya Duniani]] (kwa [[Kiingereza]] ''World Health Organisation'', kifupi WHO), unahusu utoaji wa vifaa na [[huduma]] ya usalama wa [[mkojo]] na kinyesi cha binadamu.
 
Upungufu wa usafi wa mazingira ni sababu kuu ya maradhi [[dunia]]ni kote. Uboreshaji wa mazingira una manufaa makubwa kwa afya ya wote katika [[kaya]] na katika [[jamii]].
 
Usafi wa mazingira unahusu pia udumishaji wa [[ratiba]] ya usafi, kwa njia ya huduma kama vile ukusanyaji wa taka na maji machafu. <ref> http://www.who.int/kichwa/kusafisha en/</ref>
 
==Maana mbalimbali==
Neno "usafi wa mazingira" linaweza kutumika kwa [[kipengele]] maalumu tu, [[dhana]], [[eneo]] au [[mbinu]], kama vile:
*'''Usafi wa kawaida wa mazingira''' - unahusu ukusanyaji wa kinyesi cha binadamu katika kaya. Usafi wa mazingira hutumiwa kama [[kiashiria]] kwa [[lengo]] la kuelezea ma[[lengo]] ya [[Milenia]].
[[File:Shower, double-vault urine-diverting dry toilet (UDDT) and waterless urinal in Lima, Peru.jpg|thumb|Mfano wa mazingira safi huko Peru.]]
*'''Usafi wa mazingira katika eneo''' - ukusanyaji na tiba ya taka hufanywa pahala ambapo linawekwa. Mifano ni matumizi ya [[vyoo vya shimo]] na [[bomba la maji taka]].
*'''Usafi wa mazingira wa chakula''' - unahusu hatua za kuhakikisha usalama wa [[chakula]].
*'''Usafi wa mazingira''' - [[udhibiti]] wa mambo ya mazingira na viungo vinavyoambukiza magonjwa. Vikundi vya jamii hii ni usimamizi wa taka ngumu, tiba ya maji na maji machafu, tiba ya taka za viwanda, [[kelele]] na kudhibiti uchafuzi wa mazingira.
*'''Usafi wa mazingira kiikolojia ''' - dhana na mkabala wa kuchakata na asili ya [[virutubisho]] kutoka taka za wanyama na binadamu.
 
==Historia ya Usafi wa Mazingira==
Ushahidi wa usafi wa mazingira mijini ulionekana mara ya kwanza katika miji ya Harappa, Mohenjo-daro na hivi karibuni Rakhigarhi ya majimbo yaliyoendelea bondeni la Indus wakati wa ustaarabu. Mipangilio hiyo ya miji ilizingatia mifumo ya kwanza ya usafi wa mazingira mijini. Ndani ya mji, nyumba au vikundi vya nyumba yalipata maji kutoka visima. Kutoka ndani ya chumba kilicho kuwa kimetengwa kwa ajili ya kuoga, maji taka ilielekezwa chini ya mitaro iliyofunikwa kando ya barabara kuu. Manyumba yalifunguka tu kwa mabehewa ya ndani na makoboti madogo.
 
Miji ya Kirumi ilikuwa na vipengele vya mifumo ya usafi wa mazingira, yakutoa maji katika mitaa ya miji kama vile Pompeii, mawe ya ujenzi na mbao za kukusanya na kuondoa maji machafu kutoka maeneo ya wakazi - kwa mfano maxima Cloaca katika mto Tiber Roma . Pia kuna rekodi za usafi wa mazingira mahala pengine katika Ulaya mpaka wakati wa kati umri makao. Uchafu wa mazingira na hali ya msongamano mkubwa ulikuwa katika [[Ulaya]] na [[Asia]] wakati wa [[Zama za Kati]], mara kwa mara katika janga kusababisha mlipuko kama vile [[ugonjwa wa Justinian]] (541-42541–42) na [[tauni]] (1347-13511347–1351), ambazo ziliua makumi ya mamilioni ya watu wakati wa ubadilishaji wa jamii. <ref> Carlo M. Cipolla, ''kabla ya [[Mapinduzi ya Viwandani|Mapinduzi ya Viwanda:]] European Society na Uchumi 1000-1700,'' WW Norton na Kampuni, London (1980) ISBN 0-393-95115-4</ref>
 
Vifo vya watoto wachanga vilienea katika Ulaya wakati wa medieval, siyo tu kutokana na upungufu wa usafi wa mazingira lakini kwa sababu ya ukosefu wa chakula kwa idadi ya watu ambayo ilikuwa ikipanuka haraka zaidi kuliko [[Kilimo|kilimo.]] <ref> Burnett White, ''za Historia ya magonjwa'' </ref> Mapambano ya mara kwa mara na unyasasaji wa raia na viongozi kikatili ulitatiza haya zaidi. Maisha ya mtu wa kawaida kwa wakati huo yalikuwa ngumu na mfupi.
 
==Usafi wa mazingira na maji machafu==
Mstari 36:
=== Tiba ya maji taka ===
[[File:Wonga wetlands sewage plant.jpg|thumb|Mtambo wa kutibu taka, Australia.]]
Katika nchi zilizoendelea, matibabu ya maji taka katika manispaa yanafanywa kwa wingi, <ref> [http://adminrecords.ucsd.edu/ppm/docs/516-10-6.html kawaida Marekani viwango vya kutibu maji]</ref> lakini bado hayafanyiki kila pahali duniani. Katika nchi zinazoendelea maji machafu bado ina achiliwa katika mazingira bila kutibiwa. Kwa mfano, katika Amerika ya Kusini 15% ya majitaka zilizokusanywa ndio ilitibiwa tibiwa (tazama maji na usafi wa mazingira katika Amerika ya Kusini)
 
==== Utumiajia upya wa maji machafu ====
katika nchi zinazoendelea , utumizi wa maji taka kwa kilimo cha unyunyizaji ni wa kawaida. Utumuzi upya wa maji chafu yaliotibiwa kwa mandhari ya kutengeneza vingoe, kilimo cha unyuzisaji maji na viwandani unazidi kuenea.
 
Kaya nyingi na vijiji hazijaunganishwa na mifereji ya maji machafu. Wao huelekeza maji taka yao kwa mambopa au aina nyingine zilizo karibu na eneo la ujenzi.
 
=== Ikolojia ya usafi wa mazingira ===
[[Ikolojia]] ya usafi wa mazingira kwa wakati mwingine hufahamiwa kama pinduzi mbadala wa mifumo ya usafi wa mazingira ya kawaida. Msingi wa ikolojia ya usafi wa mazingira unahusu utumizi tena wa mkofo na kinyesi kutoka vyoo ambazo zinanyekenya ambapo kuna utengaji umeshafanyika. Hii hupunguza viumbe zinazosababisha magonjwa. Ikiwa ikologia ya usafi wa mazingira itazingatiwa, maji taka ya manispaa ndio itabaki ambayo inaweza kutumiwa tena kwenye bustani. Hata hivyo, mara nyingi maji taka kutoka bafu, jikoni yanaendelea kuwekwa kwa mambopa ya maji taka ya kinyesi.
 
=== Usafi wa mazingira na afya ya umma ===
Umuhimu wa kutenga taka upo katika jitihada za kuzuia maji na usafi wa mazingira kuhusiana na ugonjwa, ambayo inaadhiri nchi zilizoendelea na zinazoendelea kwa viwango mbalimbali. Inakadiriwa kuwa hadi watu milioni 5 wanakufa kila mwaka kutokana na magonjwa yanayozuilika yanayotokana na maji <ref> [http://www.pacinst.org/reports/water_related_deaths/water_related_deaths_report.pdf Taasisi Pacific]</ref> , kwa sababu ya upungufu wa usafi na usafi wa mazingira. Athari za usafi wa mazingira zimeathiri jamii pakubwa. Katika kitabu cha ''Griffins'' usafi wa mazingira ya ''Umma'' utafiti wa ''Usafi wa Mazingira'' unaonyesha kuwa hali ya juu ya usafi wa mazingira inaleta mvutio maishani.
 
=== Kuboresha usafi wa mazingira wa ulimwengu ===
Mpango wa ufuatiliaji wa Pamoja wa maji na usafi wa WHO na [[UNICEF]] inafasili uboreshaji wa usafi wa mazingira kama:
 
* miungano ya mifereji ya maji taka ya umma;
* miungano ya mifumo ya karo;
* choo cha shimo;
* Choochoo la shimo linalopitisha hewa safi .<ref> [http://www.wssinfo.org/en/122_definitions.html Mpango wa Usimamizi wa Pamoja na UNICEF: ufafanuzi WHO]</ref>
 
Kulingana na maelezo hayo, 62% ya watu duniani wanapata kuboresha usafi wa mazingira katika 2008, ukilinganisha na 8% tangu 1990. [http://www.who.int/water_sanitation_health/monitoring/jmp2008.pdf ] Zaidi ya nusu au karibu 31 % ya idadi ya watu duniani waliishi katika nyumba zilizokuwa zima miferiji ya maji ambayo imeunganishwa. Kwa ujumla, 2,500,000,000 watu hukosa kupata usafi wa mazingira ulioboreshwa na hivyo wao hutumia njia zingine kama kama vile vyoo vya umma au vyoo vya shimo wazi. <ref> ''[http://www.circleofblue.org/waternews/world/sanitation-and-drinking-water/ Usafi wa Mazingira na kunywa maji: ni ulimwengu juu ya wimbo?]'' [http://www.circleofblue.org/waternews/world/sanitation-and-drinking-water/ Kundi la Blue, Julai 31, 2008]</ref> Hii ni pamoja na watu bilioni 1.2 ambao hawana vyoo wakati wote. Hali hii inaleta maadhari makubwa ya afya kwa umma kwa sababu taka ina chafua maji ya kunywa na kutishia maisha ya watoto wachanga kwa kusababisha kuhara. Uboreshaji wa usafi wa mazingira, unahusu uoshaji wa mikono na ushafishaji wa maji, ambao unaweza kuokoa maisha ya watoto milioni 1.5 ambao wanakabiliwa na magonjwa ya kuhara kila mwaka.
 
Katika nchi zilizoendelea, ambapo chini ya 20% ya idadi ya watu duniani wanaishi, 99% ya wakazi wanapata kuboresha usafi wa mazingira na 81% wameunganisha mambopa yao ya maji taka.
Mstari 64:
Utupaji wa taka ngumu hufanyika katika mashimo,taka ngumu ni kawaida uliofanywa katika deponi, lakini kuchoma, kuchakata, na mboji. Katika kesi ya, nchi ilio na mabima ya taka ilio fukiwa mataifa yalioendelea hutumia itikafi mwafaka lakini nchi zenye maendeleo nduni haya fuatili itifaki mwafaka. Umuhimu wa kufukia taka ni kwa upungufu wa kueneza vekta na uwasilinishaji wa visababishi ugonjwa. Ufukiaji wa kila siku pia hupunguza uenezo wa harufu na taka kwa sababu ya upepo. Kadhalika, katika nchi zilizoendelea ni sharti kufukia kufanywe kwa njia mwafaka, kwa mfano peerimeta ya mchanga inafaa kutumiwa ili kupunguza uchafuzi wa maji ya kunywa).
 
Wakati wa kuchoma, hewa chafu huingia kwenye mazingira ambayo inavipengele sumu ambayo ina madhara mengi. Kuchakata na kubadili nishati ya mimea ni njia endelevu ya kuwa na maisha kwa ujumla gharama za mzunguko wa kushinda, hasa wakati jumla matokeo ya kiikolojia kuzingatiwa. <ref> William D. Robinson, ''Solid Waste ya Kitabu: A Guide kiutendaji,'' John Wiley na wana (1986)</ref> Thamani ya kutayarisha samadi itategemea hitaji la bidhaa za samadi kwenye soko.
 
== Usafi wa mazingira katika nchi zinazoendelea ==
[[Malengo ya Maendeleo ya Milenia]] (MDGs) ya [[Umoja wa Mataifa]] yalijumuisha lengo la kupunguza kwa takribani nusu idadi ya watu ambao hawana usafi wa mazingira ifikapo mwaka 2015. Mnamo Desemba 2006, [[Baraza la Umoja wa Mataifa]] lilitangaza mwaka 2008 kuwa 'Mwaka wa Kimataifa wa Usafi wa Mazingira, kutambua upole wa utendekezaji wa Lengo la Maendeleo ya Milenea la (MDGs) la usafi wa mazingira. Mwaka huo ulilenga kuendeleza ufahamishaji na vitendo ili kufikia hayo malengo. Haya ilifanywa hasa katika:
* Kuondoakuondoa unyanyapaa wa usafi wa mazingira, ili kuwezesha majadiliano ya umuhimu wa usafi wa mazingira.;
* Kubainishakubainisha upunguzaji wa umaskini, afya na faida nyinginezo zinazotokana na usafi wa mazingira na mipangilio ya vyoo vya kaya, na matibabu ya maji machafu.
 
Utafiti kutoka Overseas Development Institute unaonyesha kuwa usafi wa mazingira na uendelezaji wa usafi wa mazingira unafaa kuunganishwa na maendeleo ijapo malengo ya Milinea yatatimizwa. Kwa sasa, udhamini wa usafi na usafi wa mazingira ni kwa njia ya taasisi ya maji. Utafiti unaonyesha kuwa, inafaa kuwe na taasisi nyingi ambazo zina shughulikia usafi na usafi wa maji katika nchi zinazoendelea. Kwa mfano, taasisi za elimu zinaweza kufundisha juu ya usafi, na taasisi za afya zinaweza kujitolea kwa mali na matendo kwa kazi ya uzuilishaji(ili kuepuka, kwa mfano, kuzuka kwa [[Kipindupindu|kipindupindu).]] <ref name="odisanitation">{{cite web |url=http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=48&title=sanitation-hygiene-knocking-doors |format=PDF|title=Sanitation and Hygiene: kugonga milango mpya |accessdate=2007 |mwaka=2006 |publisher=[[Overseas Development Institute]]}}</ref>
 
Institute of ''Development Studies'' (IDS) uratibu mpango wa utafiti juu ya Jamii-kuongozwa kwa jumla ya Usafi ya Mazingira (CLTS) ni mbinu mbalimbali radikalt na usafi wa mazingira vijijini katika nchi zinazoendelea na kuahidi umeonyesha mafanikio ambapo mipango ya usafi wa mazingira jadi vijijini wameshindwa. CLTS ni njia ya usafi wa mazingira vijijini inayowezesha jamii kutambua matatizo ya kutupa kinyesi wazi wazi na kuonyesha umuhimu wa kuchulua hatua za kutupa kinyesi kwa njia mwafaka. Inatumia njia ambazo zinaendelezwa na jamii kama kushirikiana kuchora ramani, kuchambua ambazo kinyeshi hufikia mdomo kama njia za kufanya jamii kufanya vitendo. IDS ''Focus Brief'' hupendekeza kwamba Malengo ya Milenia ya usafi kwa mataifa mengi yako nyuma na inauliza ni vipi CLTS inaweza kusiliki na kutumika katika nchi ambazo bado zinatupa kinyeshi wazi wazi.
 
==Usafi wa mazingira katika sekta ya chakula==
[[File:Canteen kitchen.jpg|thumb|220px|[[Mgahawa]] wa kisasa unavyoandaa chakula.]]
Usafi wa mazingira katika sekta ya chakula ni ya matibabu ya kutosha ya nyuso za chakula-wasiliana na utaratibu huo ni ufanisi katika kuharibu seli vegetative ya microorganism ya umuhimu wa afya ya umma, na kikubwa kupunguza idadi ya undesirable microorganisms nyingine, lakini bila negativt yanayoathiri bidhaa au usalama wake kwa ajili ya matumizi (Marekani Chakula na Dawa Utawala, Kanuni za Shirikisho Kanuni, 21CFR110, USA). Taratibu za Uendeshaji wa darasa la usafi wa mazingira ni lazima kwa ajili ya viwanda chakula katika Marekani, ambayo pia umewekwa na 9 CFR sehemu 416 katika kushirikiana na sehemu 21 CFR 178.1010. Similaly katika Japan, chakula usafi ina kuwa kufikiwa kwa njia ya kufuata sheria ya Chakula Usafi wa Mazingira. <ref name="fslj">{{cite web
Usafi wa mazingira katika sekta ya chakula ni ya matibabu ya kutosha ya nyuso za chakula-wasiliana na
utaratibu huo ni ufanisi katika kuharibu seli vegetative ya microorganism ya umuhimu wa afya ya umma, na kikubwa kupunguza idadi ya undesirable microorganisms nyingine, lakini bila
negativt yanayoathiri bidhaa au usalama wake kwa ajili ya matumizi (Marekani Chakula na Dawa Utawala, Kanuni za Shirikisho Kanuni, 21CFR110, USA). Taratibu za Uendeshaji wa darasa la usafi wa mazingira ni lazima kwa ajili ya viwanda chakula katika Marekani, ambayo pia umewekwa na 9 CFR sehemu 416 katika kushirikiana na sehemu 21 CFR 178.1010. Similaly katika Japan, chakula usafi ina kuwa kufikiwa kwa njia ya kufuata sheria ya Chakula Usafi wa Mazingira. <ref name="fslj">{{cite web
| mwisho = [[Japan External Trade Organization]]
| kwanza =
Line 93 ⟶ 91:
}}</ref>
 
Zaidi ya hayo, katika viwanda vya chakula na bayofamasia, usafi wa vifaa unamaanisha vifaa ambavyo vinaoshwa kutumia utaratibu wa Clean-in Place (CIP) na Sterization-in-Place. Taratibu hizi za hutoa mchanganyiko wa vioevu kabisa. Tarakibu hii inafaa kuwa na maeneo ya kuweka mnyunyusiko wakati wa kusafisha kama hakuna maeneo ya kuondoa amana ya bidhaa haitoshi. Kwa ujumla, ili kuboresha usafishaji, vifaa hizi hutengenezwa kwa chuma cha pua kisioingia kutu 316L, [[Aloi|(Aloi]] yenye kiasi kindogo cha [[Molibdeni|molibdenami).]] usoUso wa kawaida electropolish ed kwa ufanisi uso Ukwaru ni ya zaidi ya 0.5 [[Mikromita]] chini, ili kupunguza uwezekano wa [[Bakteria|vimelea]] l adhesion kwa uso.
 
==Usafi wa ziada==