Fisi : Tofauti kati ya masahihisho
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Mstari 19:
[[Picha:Hyaena_eximia_head.jpg|thumbnail|Fuvu la Hyaena eximia]]
[[Picha:Crocuta_macrodonta.JPG|thumbnail|Fuvu la kichwa la Crocuta macrodonta]]
[[Picha:Ictitherium_viverrinum.JPG|thumbnail|Fuvu la kichwa la Ictitherium viverrium, American Museum yaNaturak Hismpakary]]▼
[[Picha:Crocuta_crocuta.jpg|thumbnail|[[Fisi madoa]] wa nusufamilia ya Hyaeninae]]▼
Fisi madoa, na kwa uchache fisi mistari na wale wa kahawia wana meno chonge yenye nguvu zaidi kwaajili ya kukatia nyama, na magego kwaajili ya kusagia mifupa. [[Fisi madoa]] huaminika kuwa na uwezo mkubwa wa kung’ata, na wanyama wa jamii hiyo pia nao huonekana wenye nguvu pia. Aadwolf huwa na meno machache kidogo upade wa mashavuni, na wakati mwingine hukosa kabisa katika umri mkubwa, lakini vinginevyo wote wana mpango wa meno wa kufanana.▼
'''Fisi''' ''(ing. hyena)'' huaminika kuwa walimpakakea miaka milioni 26 iliyopita kumpakaka huku wakiendelea kufanana mpaka na fisi wa sasa. Plioviverrops miongoni mwa fisi wa mwanzo, alikuwa kama wanyama walioishi nyakati za Eurasia miaka milioni 20 – 22 iliyopita. Maelezo kuhusu sikio lake la kati na mpangilio wa meno humfanya kuonekana kama fisi wa kale. Jenasi hii ilifanikiwa zaidi, sababu vizazi vyake vimeng’ara kwa taya zake zilizosimama na miguu yake ya mbio, hasa kama Canidae wa Amerika ya Kaskazini.▼
Jamii ya fisi madoa huishi kwa namna mpakafauti kidogo, na huonwa kuwa ni wenye maisha tofauti na mamalia wengine walao nyama, na maisha yao yameripotiwa kufanana na yale ya wanyama wa kale jamii ya cercopithecine. Ishara mojawapo ya akili ya fisi ni ile tabia ya kusogeza mawindo yao pamoja karibu kulinda kumpakaka kwa wale wanyama wala mizoga.▼
Jike la fisi madoa ana [[kinembe (mofolojia)|kinembe]] takriban kirefu kama [[uume]] wa dume na pia ana [[mfuko wa korodani]] bandia. [[Kuma]] na mrija wa [[mkojo]] zinapatikana katika kinembe hicho, ambayo inafanya kupandana ngumu na kuzuia dume apande jike kwa nguvu.▼
▲
Miaka milioni 15 iliyopita, fisi afananaye na mbwa alijimpakakeza, na spishi karibu 30 kutambulika. Mpakafauti na vizazi vya siku hizi, fisi hawa hawakuwa mahiri sana katika kusaga mifupa, lakini hawa wa sasa nihodari zaidi na wapo kama mbwa mwitu. Hawa fisi jamii ya mbwa walikuwa na meno ya magego kama ya wale wa jamii ya canid, kuwawezesha kula chakula cha mimea na wanyama.
Line 27 ⟶ 36:
Spishi moja ifananayo na duma, Chasmaporthetes, ilifanikiwa kuvuka Amerika ya Kaskazini na kumpakaweka kabisa miaka milioni 1.5 iliyopita.
Mgawanyiko wa mwaisho wa Hyanidae ni ule wa kipindi cha Pleismpakacene, wenye jenera 4 na spishi 9 za fisi.
Wanyama wengine jamii ya paka wenye meno marefu yaliyochongoka walipompakaweka na nfasi yao kuchukuliwa na jamii hiyo lakini meno yao mafupi na hivyo kula nyama vizuri, hivyo fisis nao wakanza kuwinda wenyewe na hivyo kumpakakezea kwenye spishi nyingine ya fisi.
▲[[Picha:Ictitherium_viverrinum.JPG|thumbnail|Fuvu la kichwa la Ictitherium viverrium, American Museum yaNaturak Hismpakary]]
▲[[Picha:Crocuta_crocuta.jpg|thumbnail|[[Fisi madoa]] wa nusufamilia ya Hyaeninae]]
== Spishi zilizopo hadi sasa ==
Line 58 ⟶ 64:
* ''Pachycrocuta'' (Pliocene and Pleismpakacene ya Eurasia na Afrika)
* ''Adcrocuta'' (Mwisho wa Miocene ya Eurasia)
▲Japokuwa fisi wanafanana kiasi na canids, wao hutengeneaza familia mpakafauti kabisa ya kibaolojia inayofanana kwa karibu kabisa na Herpestidae ( familia ya mongooses na meerkats), hivyo kuangukia kwenye Feliformia. Spishi zote wana mwendo mithili ya dubu, kumpakakana na miguu yao ya mbele kuwa mirefu zaidi kuliko ile ya nyuma. Aardwolf, Fisi Mistari na Fisi Kahawi, huwa na madoa yaundayo mistari na nywele mgongoni ambazo husimama pindi wanapoogopeshwa. Manyoya ya Fisi Madoa huonwa mafupi zaidi na yenye mtindo wa madoa kuliko mistari.
▲Fisi madoa, na kwa uchache fisi mistari na wale wa kahawia wana meno chonge yenye nguvu zaidi kwaajili ya kukatia nyama, na magego kwaajili ya kusagia mifupa. [[Fisi madoa]] huaminika kuwa na uwezo mkubwa wa kung’ata, na wanyama wa jamii hiyo pia nao huonekana wenye nguvu pia. Aadwolf huwa na meno machache kidogo upade wa mashavuni, na wakati mwingine hukosa kabisa katika umri mkubwa, lakini vinginevyo wote wana mpango wa meno wa kufanana.
▲Jamii ya fisi madoa huishi kwa namna mpakafauti kidogo, na huonwa kuwa ni wenye maisha tofauti na mamalia wengine walao nyama, na maisha yao yameripotiwa kufanana na yale ya wanyama wa kale jamii ya cercopithecine. Ishara mojawapo ya akili ya fisi ni ile tabia ya kusogeza mawindo yao pamoja karibu kulinda kumpakaka kwa wale wanyama wala mizoga.
▲Jike la fisi madoa ana [[kinembe (mofolojia)|kinembe]] takriban kirefu kama [[uume]] wa dume na pia ana [[mfuko wa korodani]] bandia. [[Kuma]] na mrija wa [[mkojo]] zinapatikana katika kinembe hicho, ambayo inafanya kupandana ngumu na kuzuia dume apande jike kwa nguvu.
== Picha ==
Line 77 ⟶ 74:
== Marejeo ==
{{reflist|2}}
{{mbegu-mnyama}}
[[Jamii:Mamalia]]
| |||