Mwingiliano madhubuti : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
d Riccardo Riccioni alihamisha ukurasa wa Mtagusano madhubuti hadi Mwingiliano madhubuti: usahihi wa jina
No edit summary
Mstari 1:
Katika [[fizikia ya nyuklia]] na [[fizikia ya atomu]], [[neno]] '''mwingiliano madhubuti''' ni mfumo unaowajibika kwa nguvu ya nyuklia, na ni mojawapo ya maingiliano manne ya msingi, mengine yakiwa ya umeme, mwingiliano dhaifu, na mvuto.
{{tafsiri kompyuta}}
Katika fizikia ya nyuklia na fizikia ya chembe, Neno '''maingiliano madhubuti''' ni mfumo unaowajibika kwa nguvu ya nyuklia, na ni moja wapo ya maingiliano manne ya msingi, na mengine yakiwa ya umeme, mwingiliano dhaifu, na mvuto. Katika anuwai ya 10−15 m (1 femtometer), nguvu kali ni takriban mara 137 na inakua na nguvu kama umeme, mara milioni huwa na nguvu kama '''mwingiliano dhaifu''', na mara 1038 na nguvu kama '''Mvuto''' [https://profmattstrassler.com/articles-and-posts/particle-physics-basics/the-known-forces-of-nature/the-strength-of-the-known-forces/]. Nguvu kubwa ya nyuklia inashikilia jambo la kawaida kwa pamoja kwa sababu inajumuisha chembe za chembe kama chembechembe kama protoni na neutroni. Kwa kuongezea, nguvu kali hufunga “'''Proton'''” na “'''neutroni'''”  kuunda kiini cha atomiki. Zaidi ya wingi wa protoni ya kawaida au neutron ni matokeo ya nguvu ya shamba nguvu; '''quark''' yote hutoa 1% pekee ya wingi wa protoni.
 
Katika fizikiaanuwai ya nyuklia na fizikia ya chembe, Neno '''maingiliano madhubuti''' ni mfumo unaowajibika kwa nguvu ya nyuklia, na ni moja wapo ya maingiliano manne ya msingi, na mengine yakiwa ya umeme, mwingiliano dhaifu, na mvuto. Katika anuwai yam 10−15 m (1 femtometer), nguvu kali ni takriban mara 137 na inakuainakuwa na nguvu kama ''umeme'', mara milioni huwa na nguvu kama '''mwingiliano dhaifu''', na mara 1038 na nguvu kama '''Mvuto'mvuto'' <ref>[https://profmattstrassler.com/articles-and-posts/particle-physics-basics/the-known-forces-of-nature/the-strength-of-the-known-forces/]</ref>. Nguvu kubwa ya nyuklia inashikilia jambo la kawaida kwa pamoja kwa sababu inajumuisha chembechembechembe za chembeatomu kama chembechembe[[protoni]], kama protoni[[elektroni]] na neutroni[[nyutroni]]. Kwa kuongezea, nguvu kali hufunga “'''Proton'protoni''” na “'''neutroni'nyutroni''”  kuunda [[kiini]] [[kiini cha atomikiatomi|cha atomi]]. Zaidi ya wingi wa protoni ya kawaida au neutronnyutroni ni matokeo ya nguvu ya shamba nguvu; '''quark''' yote hutoa 1% pekee ya wingi wa protoni.
Mwingiliano mkali unaonekana katika safu mbili na upatanishwa na ubebaji wa nguvu mbili. Kwa kiwango kikubwa zaidi ('''karibu 1 hadi 3 fm'''), ni nguvu (iliyofanywa na mesons) ambayo hufunga protoni na neutroni ('''nucleons''') pamoja kuunda kiini cha Nuklia. Kwa kiwango kidogo (chini ya karibu '''0.8 fm''', '''radius''' ya '''neli'''), ni nguvu ('''iliyochukuliwa na gluons''') ambayo inashikilia '''quark''' kwa pamoja na kuunda '''protoni''', '''neutroni,''' na '''chembe zingine za madini''' [http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005]. Katika muktadha wa mwisho, mara nyingi hujulikana kama nguvu ya rangi. Jitihada ya nguvu ya asili ina nguvu ya juu ambayo sabuni zilizofungwa na nguvu kubwa zinaweza kutoa chembe mpya kubwa. Kwa hivyo, ikiwa haradali zimepigwa na chembe zenye nguvu nyingi, hutoa nafasi kwa sabuni mpya badala ya kutoa mionzi ya kusonga kwa urahisi (gluons). Mali hii ya nguvu inaitwa kufungwa kwa rangi, na inazuia "utoaji" wa nguvu kwa nguvu: badala yake, katika mazoezi, jets za chembe kubwa hutolewa
 
Mwingiliano mkalimadhubuti unaonekana katika safu mbili na upatanishwa na ubebaji wa nguvu mbili. Kwa kiwango kikubwa zaidi ('''karibu 1 hadi 3 fm'''), ni nguvu (iliyofanywa na mesons[[mesoni]]) ambayo hufunga protoni na neutroninyutroni ('''nucleons'nyukleoni'') pamoja kuunda kiini cha Nuklianyuklia. Kwa kiwango kidogo (chini ya karibu '''0.8 fm''', '''radius'nusukipenyo'' ya '''neli'''), ni nguvu ('''iliyochukuliwa na gluons'gluoni'') ambayo inashikilia '''quark''' kwa pamoja na kuunda '''protoni''', '''neutroninyutroni,''' na '''chembe zinginenyingine za madini''' <ref>[http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005]</ref>. Katika muktadha wa mwisho, mara nyingi hujulikana kama nguvu ya rangi. Jitihada ya nguvu ya asili ina nguvu ya juu ambayo sabuni zilizofungwa na nguvu kubwa zinaweza kutoa chembe mpya kubwa. Kwa hivyo, ikiwa haradali zimepigwa na chembe zenye nguvu nyingi, hutoa nafasi kwa sabuni mpya badala ya kutoa mionzi ya kusonga kwa urahisi (gluons). Mali hii ya nguvu inaitwa kufungwa kwa rangi, na inazuia "utoaji" wa nguvu kwa nguvu: badala yake, katika mazoezi, jets za chembe kubwa hutolewa
Katika muktadha wa kiini cha '''atomiki''', nguvu hiyo hiyo ya mwingiliano yenye nguvu ('''ambayo hufunga quarks ndani ya nenoni''') pia hufunga protoni na neutroni pamoja kuunda kiini. Katika uwezo huu inaitwa nguvu ya nyuklia (''au nguvu ya mabaki''). Kwa hivyo mabaki kutoka kwa maingiliano madhubuti ndani ya protoni na neutroni pia hufunga nukta pamoja.[http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005] Kama hivyo, mwingiliano thabiti wa mabaki hutii tabia inayotegemea umbali kati ya viini ambayo ni tofauti kabisa na ile wakati inachukua hatua ya kufunga quark ndani ya viini. Kwa kuongezea, tofauti zipo katika nguvu za kisheria za nguvu ya nyuklia ya fusion ya nyuklia dhidi ya fission ya nyuklia. Akaunti ya fusion ya nyuklia kwa uzalishaji zaidi wa nishati kwenye Jua na nyota zingine. Fission ya nyuklia inaruhusu kuoza kwa vitu vya mionzi na isotopu, ingawa mara nyingi huingiliwa na mwingiliano dhaifu. Kwa kweli, nishati inayohusishwa na nguvu ya nyuklia inatolewa kwa nguvu ya nyuklia na silaha za nyuklia, zote mbili katika silaha za umwagiliaji au umoja wa plutonium na katika silaha za fusion kama bomu ya hidrojeni. [http://www.furryelephant.com/content/radioactivity/binding-energy-mass-defect/][https://web.archive.org/web/20121218195010/https://netfiles.uiuc.edu/mragheb/www/NPRE%20402%20ME%20405%20Nuclear%20Power%20Engineering/Nuclear%20Processes%20The%20Strong%20Force.pdf]
 
Katika muktadha wa kiini cha '''atomiki''', nguvu hiyo hiyohiyohiyo ya mwingiliano yenye nguvumadhubuti ('''ambayo hufunga quarks ndani ya nenoni''') pia hufunga protoni na neutroni pamoja kuunda kiini. Katika uwezo huu inaitwa nguvu ya nyuklia (''au nguvu ya mabaki''). Kwa hivyohiyo mabaki kutoka kwa maingilianomwingiliano madhubuti ndani ya protoni na neutroninyutroni pia hufunga nukta pamoja.<ref>[http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005]</ref> Kama hivyo, mwingiliano thabitimadhubuti wa mabaki hutii tabia inayotegemea umbali kati ya viini ambayo ni tofauti kabisa na ile ya wakati inachukuainapochukua hatua ya kufunga quark ndani ya viini. Kwa kuongezea, tofauti zipo katika nguvu za kisheria za nguvu ya nyuklia ya fusion[[myeyungano yawa nyukliakinyuklia]] dhidi ya fissionubunguaji yawa nyukliakinyuklia. Akaunti ya fusionmyeyungano yawa nyukliakinyuklia kwa uzalishaji zaidi wa [[nishati]] kwenye [[Jua]] na [[nyota]] zinginenyingine. FissionUbunguaji yawa nyukliakinyuklia inaruhusuunaruhusu kuoza kwa vitu vya mionzi na [[isotopu]], ingawa mara nyingi huingiliwa na mwingiliano dhaifu. Kwa kweli, nishati inayohusishwa na nguvu ya nyuklia inatolewa kwa nguvu ya nyuklia na [[silaha za nyuklia]], zote mbili katika silaha za umwagiliaji au umoja wa plutonium[[plutoni]] na katika silaha za fusionmyeyungano kama [[bomu yala hidrojeni]]. <ref>[http://www.furryelephant.com/content/radioactivity/binding-energy-mass-defect/][https://web.archive.org/web/20121218195010/https://netfiles.uiuc.edu/mragheb/www/NPRE%20402%20ME%20405%20Nuclear%20Power%20Engineering/Nuclear%20Processes%20The%20Strong%20Force.pdf]</ref>
Maingiliano madhubuti huingiliana na kubadilishana kwa chembe zisizo na uzito ambazo huitwa '''gluons''', hizi zinafanya kazi kati ya '''[[quarks]]''', '''antiquark''', na gluons zingine. Gluons hufikiriwa kuingiliana na mto na gluons zingine kwa njia ya aina ya malipo inayoitwa malipo ya rangi. Malipo ya rangi ni ya kushangaza kwa malipo ya umeme, lakini huja katika aina tatu ('''± nyekundu, ± kijani, ± bluu''') badala ya moja, ambayo husababisha aina tofauti ya nguvu, na sheria tofauti za tabia. Sheria hizi zinafafanuliwa kwa nadharia ya kiwango cha chromodynamics ('''QCD'''), ambayo ni nadharia ya mwingiliano wa '''quark-gluon'''.
 
MaingilianoMwingiliano madhubuti huingiliana na kubadilishana kwa chembe zisizo na [[uzito]] ambazo huitwa '''gluons'gluoni'', hizi zinafanya kazi kati ya '''[[quarks]]''', '''antiquark''', na gluonsgluoni zinginenyingine. GluonsGluoni hufikiriwa kuingiliana na mto na gluonsgluoni zinginenyingine kwa njia ya aina ya malipo inayoitwa malipo ya rangi. Malipo ya rangi ni ya kushangaza kwa malipo ya umeme, lakini huja katika aina tatu ('''± nyekundu, ± kijani, ± bluu''') badala ya moja, ambayo husababisha aina tofauti ya nguvu, na sheria tofauti za tabia. Sheria hizihizo zinafafanuliwa kwa nadharia ya kiwango cha chromodynamics ('''QCD'''), ambayo ni nadharia ya mwingiliano wa '''quark-gluon'''.
 
== Historia ==