Sudan : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
d roboti Nyongeza: war:Sudan
d roboti Nyongeza: kg:Sudan; cosmetic changes
Mstari 1:
{{Infobox Country |
native_name = &#1580;&#1605;&#1607;&#1608;&#1585;&#1610;&#1577;جمهورية &#1575;&#1604;&#1587;&#1608;&#1583;&#1575;&#1606;السودان <br />''Jumhuriyat as-Sudan'' |
conventional_long_name = Republic of the Sudan |
common_name = Sudan |
Mstari 39:
sovereignty_type = [[Uhuru]] |
established_events = &nbsp;- Tarehe |
established_dates = Kutoka [[Misri]] na [[Uingereza]] <br /> [[Januari 1]], [[1956]] |
currency = Dinar|
currency_code = SDD |
Mstari 50:
footnotes =
}}
[[ImagePicha:Su-map.png|thumb|right|280px|Ramani ya Sudan na Khartoum]] '''Jamhuri ya Sudan''', ama '''Sudan''' ni nchi kubwa zaidi [[Africa]] kulingana na eneo. Nchi hii kijiografia, sehemu yake ni [[Afrika ya Kaskazini]]. Mji mkuu ni [[Khartoum]]. Imepakana na [[Misri]] kaskazini, [[Bahari ya Shamu]] kaskazini-mashariki, [[Eritrea]] na [[Ethiopia]] mashariki, [[Kenya]] na [[Uganda]] kusini-mashariki, [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]] na [[Jamhuri ya Afrika ya Kati]] kusini-magharibi, [[Chadi]] nayo magharibi, na [[Libya]] kaskazini-magharibi.
 
[[ImagePicha:Sudan n3.jpg|thumb|left|150px|Sanamu ya Mfalme wa Wanubi, Sudan]]
[[ImagePicha:John Garang.jpg|thumb|150px]left|Aliyekuwa makamu wa Rais [[John Garang]], ambaye aliyeongoza wanamgambo wa Sudan ya Kusini]]
 
== Maeneo ya Sudan ==
[[ImagePicha:Sudan political map 2000.jpg|thumb|280px|right|Ramani ya siasa za Sudan]]
Sudan imegawa kwa [[Majimbo]] 26 ambazo zaitwa ''([[wilaya]]t)'', Majimbo haya yamegawa kwa [[Wilaya]] 133.
[[Majimbo ya Sudan|Majimbo]] majimbo haya ni: [[Al Jazirah, Sudan|Al Jazirah]], [[Al Qadarif (Jimbo)|Al Qadarif]], [[Bahr al Jabal]], [[Bluu Nile, Sudan|Bluu Nile (El bahr el azraq)]], [[Mashariki Equatoria]], [[Junqali]], [[Kassala (Jimbo)|Kassala]], [[Khartoum (Jimbo)|Khartoum]], [[Ziwa, Sudan|Ziwa]], [[Kaskazini Bahr al Ghazal]], [[Kaskazini Darfur]], [[Kaskazini Kurdufan]], [[Kaskazini, Sudan|Kaskazini]], [[Bahari ya Shamu, Sudan|Bahari ya Shamu]], [[Mto Nile, Sudan|Mto Nile]], [[Sennar (Jimbo)|Sennar]], [[Kusini Darfur]], [[Kusini Kurdufan]], [[Umoja, Sudan|Umoja]], [[Nile ya Kijuu]], [[Warab]], [[Bahr al Ghazal ya Kimagharibi]], [[Magharibi Darfur]], [[Magharibi Equatoria]], [[Magharibi Kurdufan]], na [[Nile nyeupe, Sudan|nile nyeupe (bahr el jebel]].
Mstari 62:
Wilaya: Ona [[Wilaya za Sudan]]
 
=== Madaraka, Kujigawa, na Vita ===
[[Sudan ya Kusini]] ni Eneo yenye madaraka kati ya Majimbo na Serikali ya taifa.
 
[[Darfur]] ni eneo yeneye majimbo matatu ambaye imethulumiwa na vita vya kisiasa, [[vita vya Darfur]]. Na pia kuna wanamgambo upande wa mashariki [[Umbele wa mashariki (Sudan)|Umbele wa Mashariki]].
 
== Jiografia ==
[[ImagePicha:Africa Mt Dair.jpg|thumb|280px|right|Mlima wa Dair eneo ya kati, Sudan]]
[[ImagePicha:Sudd swamp.jpg|thumb|280px|right|bwawa kusini Sudan]] Sudan iko upande wa [[Afrika]] ya kaskazini, imepakana na [[bahari ya Shamu]], kati ya [[Misri]] na [[Eritrea]]. Imetamalikiwa zaidi na mto wa [[Nile]] na mikono ya Nile. Kwa eneo ya [[mraba kilomita]] 2,505,810 ama (967,499&nbsp;[[mraba maili|sq&nbsp;mi]]), ni nchi kubwa zaidi kwa bara Afrika na ya kumi kwa ukubwa Duniani. Ardhi yenyewe ni kiwara, lakini kuna milima upande wa mashariki na magharibi. Hali ya anga ni ya mwangaza kusini, na mikuranga kaskazini. Mvua yapatikana mwezi wa Aprili na Oktoba. Kudhoofika kwa mazingira hasa ni kwa sababu ya [[mmomonyoko]] wa udongo na utapakazi wa [[jangwa]].
 
''Ona pia:'' [[Orodha ya miji Sudan]]
 
== Uchumi ==
[[ImagePicha:Khartoum Traffic.jpg|thumb|200px|left|Khartoum, Mji mkuu wa sudan]]
 
== Watu na Kabila ==
{{Tako la Kifungu|Watu wa Sudan|Taratibu za kikao Sudan}}
[[ImagePicha:Sudanese Arabs.jpg|thumb|280px|left|Waarabu wa Sudan]]
Sudan&#8217;Sudan’ sensa za mwaka wa 1993 , Umma uliesabika milioni 26. Hakuna [[sensa]] nyingine kafanywa kutoka mwaka huo kwa sababu ya Vita vya wenyewe kwa wenyewe. [[Umma]] hasa wakadiriwa na kitabu cha wadadisi wa marekani kuwa milioni 39 mwaka wa 2004. Umma wa miji kama Khartoum (na pia Khartoum, Omdurman, na Khartoum ya kaskazini) wa ongezeka zaidi, umma kwa miji hii ya kadiriwa miliono 6-7 na wengine wahamiaji milioni 2 ambao wamethulumiwa na vita vya kusini sudan , magharibi, mashariki na pia wengine kwasababu ya ukame.
 
Sudan ina aina mbili za utamaduni—Waafrika waliyo na Uarabu na Waafrika, Waafrika wasio Waarabu—na maelfu ya kabila na migao ya kabila, lugha tafauti tafauti kwa makundi au kabila, ambazo – migawanyiko hii uleta siasa za utengo na ubaguzi.
 
Majimbo ya Kaskazini hasa ndio kubwa nchini Sudan, na pia Miji mikubwa hiko kwa majimbo haya. Zaidi ya milioni 22 wanaoishi kwa majimbo haya na eneo hizi za kaskazini ni Waislamu-Waarabu na wanao ongea kiarabu lakini wengi pia huongea lugha za mama hasa kama Ki-nubi, Ki-beja, Ki-fur, Ki-nuban, Ki-ingessana, kwa kikundi hiki kunawale wavutia zaidi kama: Wa-Kababish kutoka kaskazini Kordofan, Watu hawa wanaolea ngamiaa; Ga&#8217;alinGa’alin (&#1575;&#1604;&#1580;&#1593;&#1604;&#1610;&#1606;الجعلين), Rubatab (&#1575;&#1604;&#1585;&#1576;&#1575;&#1591;&#1575;&#1576;الرباطاب), [[Manasir]] (&#1575;&#1604;&#1605;&#1606;&#1575;&#1589;&#1610;&#1585;المناصير) and Shaiqiyah (&#1575;&#1604;&#1588;&#1575;&#1610;&#1602;&#1610;&#1617;&#1577;الشايقيّة) makabila ambao kikao chao ni karibu na mito ni kama; Baggara wa [[Kurdufan]] na [[Darfur]]; Wakiham [[Beja]] eneo ya bahari la sham na Wanubi wa kaskazini Nile, ambao wengine kahamishwa karibu na mto Atbara. Eneo ya Shokrya kwa Wa-butana, Wa-bataheen wame pakana na Wa-ga’alin na Wa-shorya, upande wa kusini-magharibi eneo ya Butana.in the south west of Butana. Pia kuna Wa-rufaa, Wa-halaween na kabila nyingi zingine eneo ya Gazeera na kwa ufuo wa Bluu Nile na eneo ya Dindir. Hata pia Wa-nubi kusini mwa Eneo yaKurdufan na Wa-fur upande wa magharibi..
 
=== Watu wa Sudan ===
*[[Ja'alein]]
*[[Shigia]]
Mstari 92:
*[[Ababda]]
*[[Azande]]
*[[Baggara |Baggara peoples ]]
*[[Beja people|Beja tribe]]
*[[Dinka tribe]]
Mstari 100:
*[[Masalit]]
*[[Hausa]]
* [[Nuba| Nuba peoples]]
*[[Nuer tribe]]
*[[Rashaida]]
Mstari 118:
*Nyingine zaidi
 
== Utamaduni ==
*[[Utamaduni wa Sudan ya kusini]]
*[[Muziki wa Sudan]]
*[[Orotha ya waandishi waafrika (kwa nchi)#Sudan|Orotha ya waandishi kutoka Sudan]]
Mstari 125:
Dini kubwa zaidi ya wakristu ni [[Kanisa ya Katoliki ya Roma]], kanisa ya [[Episcopali]] Kanisa ya Sudan, kanisa ya Wa[[Presbiterian]] Sudan na [[Kanisa ya wamininu kubti]] ya Sudan.
 
== Elimu ==
{{Tako la Kifungu|Elimu Sudan}}
Vyuo Vikuu vya Sudan:
Mstari 139:
*[[Chuo Kikuu cha Sudan cha Sayannsi na Teknolojia]]
 
== Ona pia ==
*[[Orotha ya Miji Sudan|Miji Sudan]]
*[[Elimu Sudan]]
Mstari 156:
*Walii Mlezi: [[Josephine Bakhita]]
 
== Vifungu Kiwazowazo ==
* [[Chama cha Wana-Skauti Sudan]]
 
== Viungo via Nnje ==
 
'''Maarifa ya Kawaida'''
Mstari 198:
{{Afrika}}
 
[[CategoryJamii:Afrika, Mataifa Wanachama wa muungano ]]
[[CategoryJamii:Ligi ya Waarabu]]
[[CategoryJamii:Afrika ya Kaskazini]]
[[CategoryJamii:Nchi za Kiarabu]]
[[CategoryJamii:Amani na dhamana]]
[[CategoryJamii:Sudan| ]]
[[CategoryJamii:Serikali ya Udikteta]]
 
[[af:Soedan]]
Mstari 271:
[[jv:Sudan]]
[[ka:სუდანი]]
[[kg:Sudan]]
[[kk:Сұдан]]
[[kn:ಸುಡಾನ್]]