Epidemiki

Katika epidemiolojia, gonjwa kwa Kiingereza epidemic (kutoka Kigiriki EPI-juu ya + demos watu), hutokea wakati maambukizi mapya ya ugonjwa fulani, katika idadi fulani ya binadamu, katika wakati fulani, yanazidi kwa ukubwa "inavyotarajiwa," kulingana na uzoefu wa karibuni (idadi ya maambukizi mapya katika idadi ya watu wakati wa muda fulani inaitwa "kiwango cha matukio"). (epizootic ni hali ndani ya idadi fulani ya wanyama.) Katika matumizi ya hivi karibuni, ugonjwa hauhitajiki kuwa wa kuenezwa; mifano ni pamoja na ugonjwa wa kansa au wa moyo. Mfano mwingine ni pamoja na Black Plague katika Enzi za Kati.

Uainishaji

Kuelezea gonjwa kwa wazi kabisa unategemea, kwa sehemu kile "kinatarajiwa". Gonjwa linaweza kuzuiliwa katika sehemu moja ndogo (kuzuka kwa maradhi), kuu zaidi( "gonjwa") au hata duniani (janga). Kwa sababu lina msingi katika "kinachotarajiwa" au kinachofikiriwa kuwa cha kawaida, matukio machache ya ugonjwa ambao ni nadra sana yanaweza kujumuishwa kama "gonjwa," na matukio mengi ya ugonjwa wa kawaida (kama kawaida ya baridi) hayawezi.

Magonjwa endemic

Magonjwa ya kawaida yanayotokea daima lakini katika kiwango duni katika idadi ya watu ni yanasemwa kuwa "endemic." Mfano wa ugonjwa wa endemic ni malaria katika baadhi ya maeneo ya Afrika (kwa mfano, Liberia) ambapo sehemu kubwa ya wakazi wanatarajiwa kupata malaria wakati fulani katika maisha yao. Lingine ni bubonic plaque au "Black Death" iliyopitia Ulaya katika miaka ya 1340, na kuua mamilioni.

Syndemic

Neno Syndemic inaashiria kushirikiana kwa gonjwa zinazoongeza mzigo wa kiafya wa idadi ya watu walioathirika. Hali za kijamii zinazoongeza hatari ya kiafya ya wakazi (mfano umasikini, ubaguzi na kutengwa, na kubaguliwa) kwa kuongeza shida, utapiamlo, ghasia kati ya watu, na uzoefu wa kunyimwa, huongeza kukusanyika kwa kwa gonjwa na uwezekano wa kushirikiana kwazo.

Matumizi ya magonjwa yasiyoambukizwa

Neno "gonjwa/mkurupuko" mara nyingi hutumika katika maana ya kurejelea matatizo ya kijamii, yaliyoenea na kukua, kwa mfano, katika majadiliano ya kunona kupita kiasi au madawa ya kulevya. Inaweza pia kutumika kwa njia ya mifano kuhusisha aina ya matatizo kama yale yaliotajwa hapo juu.

Hali zinazochochea gonjwa/ mikurupuko

Hali ambazo zimeelezwa na Marko Woolhouse na Sonya Gowtage-Sequeria zinazochochea kuongezeka kwa gonjwa/mikurupuko ni pamoja na:

1. Mabadiliko katika kilimo na matumizi ya ardhi
2. Mabadiliko katika jamii na demografia ya binadamu
3. Afya ya watu maskini (mfano, utapiamlo, maambukizi ya kiwango cha juu ya HIV)
4. Hospitali na taratibu za matibabu
5. Kubadilika kwa viini vya magonjwa (mfano, kuongezeka kwa virulence, kutoadhiriwa na madawa)
6. Kuchafuliwa kwa vyanzo vya maji na vya chakula
7. Usafiri wa kimataifa
8. Kutofaulu kwa mipango ya afya ya umma
9. Biashara ya kimataifa
10. Mabadiliko ya hali ya hewa

Sababu zingine kadhaa pia zimetajwa katika taarifa mbalimbali, kama vile ripoti ya profesa Andy Dobson na ripoti ya profesa Akilesh Mishra Hizi ni pamoja na:

1. Kupunguka kwa ngazi za viumbe hai (kwa mfano kupitia kwa uharibifu wa mazingira)
2. Mipango duni ya miji

Hatua Mwafaka

Kulinda watu dhidi ya kuibuka kwa mikurupuko mipya, hatua kadhaa mwafaka zimependekezwa na Shirika la Afya Duniani

Dhana Iliohuishwa

1. Machi 2009 - Maradhi ya Influenza A, aka virusi vya "H1N1", aina ya virusi vya Influenza A na kisababishaji kinachojulikana zaidi cha mafua ya kawaida kwa binadamu.

2. Agosti 2007 - Shirika la Afya Duniani kiliripoti ueneaji wa kasi mno wa magonjwa ya kuambukizwa.

Angalia Pia

Simple English Wiktionary

Wikamusi ya Kiswahili ina maelezo na tafsiri ya maana ya neno:

epidemic

• Orodha ya mikurupuko
• Idadi ya watu kupita kiasi
• Bugchasing na giftgiving
• Usalama wa kibiolojia
• OpenEpi
• Epi Info
• Kitua cha Ulaya cha Kuzuia na Kudhibiti Magonjwa
• Mfano wa mkurupuko
• Syndemic

Viungo vya nje

• Video ya Majadiliano ya mkurupuko wa saratani ya Prostate
• Maabara ya Hewani ya Monash - maonyesho ya jinsi mkurupuko unaenea kote katika mazingira