Madhara ya mabadiliko ya hali ya hewa : Tofauti kati ya masahihisho
Content deleted Content added
d r2.7.1) (roboti Nyongeza: te:భూతాపం యొక్క ప్రభావాలు |
d Fix langos and minor fixes using AWB |
||
Mstari 1:
'''Madhara ya [[ongezeko la joto Duaniani]]''' na [[mabadiliko ya hali ya anga]]<ref>In this article, the phrases "global warming" and "climate change" are used interchangably.</ref> ni muhimu sana hasa kwa [[Mazingira ya kimaumbile
==Muhtasari==
{{Double image stack|right|Instrumental Temperature Record.png|Global Warming Map.jpg|180|tofauti ya vipimo vya joto duniani kutoka kipimo cha wastani cha miaka ya 1961 hadi mwaka wa 1990|Kipimo cha joto cha kipindi kati ya mwaka 1999 hadi mwaka 2008 ikifananishwa na vipimo vya joto vya wastani katika kipindi cha 1940 hadi 1980}}
Katika kipindi cha miaka mia hivi kilichopita, rekodi ya joto imeonyesha mwelekeo wa hali ya anga ambapo kipimo cha joto kimepanda, yaani, ongezeko la joto Duniani. Mabadiliko mengine ambayo yameonekana ni pamoja na [[kupunguka kwa eneo la Aktiki]], [[Kutolewa kwa gesi ya metheni katika eneo la Aktiki]], kutolewa kwa gesi ya Kaboni iliyo ardhini katika maeneo yenye[[mchanga uliofanywa kuwa kama barafu]] na [[Kutolewa kwa gesi ya metheni]] katika vidonge donge vya pwani, na kupanda kwa eneo la bahari lenye maji.<ref>{{Cite web |url=http://newscenter.lbl.gov/feature-stories/2008/09/17/impacts-on-the-threshold-of-abrupt-climate-changes/ |title= IMPACTS: On the Threshold of Abrupt Climate Changes |accessdate=2008-10-14 |work= IMPACTS: On the Threshold of Abrupt Climate Changes |publisher= [[U.S. Department of Energy]]’s Office of Biological and Environmental Research |month= September |year= 2008}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.independent.co.uk/news/science/hundreds-of-methane-plumes-discovered-941456.html |title= Hundreds of methane 'plumes' discovered |accessdate=2008-10-14 |work= Hundreds of methane 'plumes' discovered |publisher= [[The Independent]] |month= September |year= 2008}}</ref>
Kipimi cha joto cha wastani Duniani kinatabitriwa kupanda katika kipindi cha karne hii, pamoja na uwezekano wa visa vya matukio mabaya ya hali ya hewa, na mabadiliko ya ruwaza za mvua. Tukisonga kutoka hali ya maeneo makubwa Duniani hadi hali ya maeneo madogo, kuna ongezeko la uhakika kuhusu jinsi hali ya anga itabadilika. Uwezekano wa ongezeko la joto kuwa na matokeo ambayo hayakuwa yametarajiwa awali unaongezeka na kiwango, ukubwa na muda wa mabadiliko ya hali ya anga.<ref>{{Cite web |url=http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=10136&page=1
|title= Executive Summary
|accessdate=2007-05-07
Line 14 ⟶ 12:
|publisher=[[United States National Academy of Sciences]]
|month= June
|year= 2002}}</ref> Some of the physical impacts of climate change are irreversible at continental and global scales.<ref name="noaanews.noaa.gov">{{
|title=New Study Shows Climate Change Largely Irreversible
|url=http://www.noaanews.noaa.gov/stories2009/20090126_climate.html
Line 20 ⟶ 18:
|year=2009
|day=26
|month=Jan}}</ref> Eneo la bahari lenye maji linatarajiwa kupanda hadi kati ya sentimita 18 na 59 (Incha 7.1 hadi 23.2) kufikia mwwisho wa karne ya 21. Kwa sababu ya ukosefu wa maarifa ya kutosha ya kisayansi, makisio haya ya kupanda huku kwa kiwango cha bahari chenye maji hayajumuishi mchango utakaofanywa na mabati ya barafu.<ref name="WGI AR4 SPM">{{
|url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-spm.pdf
|title=Summary for Policymakers
|work=Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change
Line 28 ⟶ 26:
|publisher=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]]}}</ref> Kupunguka kwa Slowing of the [[Mzunguko wa Joto na vyuma|Mzunguko wa Kimeridia wa Kupinduka]] una uwezekano mkubwa wa kufanyika katika karne hii, lakini vipimo vya joto katika eneo la Atlantiki na Ulaya huenda vikawa vikubwa zaidi kwa sababu ya ongezeko la joto Duniani.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Kwa joto Duniani kuongezeka kwa kiwango cha 1-4°C (ikilinganisha kipindi cha kati ya mwaka wa 1990 hadi waka wa 2000), kuna uwezekano wa wastani kwamba kuyeyuka kwa sehemu kwa [[Bati la barafu la Greenland]] kutatendeka kwa kipindi cha karne nyingi na milenia. Ikihusisha uwezekano wa mchango wa kuyeyushwa kwa sehemu ya [[Bati la barafu la eneo la Magharibi mwa Antaktiki]], eneo lenye maji baharini litapanda kwa kiwango cha kati ya mita 4 na 6 au zaidi.<ref name="WG2 AR4 SPM" />
Matokeo yatakaodhihirika katika mifumo ya kibinadamu ya mabadiliko ya hali ya anga pengine yatazambazwa kwa pamoja. Baadhi ya maeneo na sekta yanatarajiwa kufaidika ilhali mengine yataathirika na gharama. Huku kukiwa na idadi zaidi za ongezeko la joto (zaidi ya 2-3°C, ikilinganishwa na viwango vya mwaka wa 1990), kuna uwezekano kuwa faida zitapungua na gharama kuongezeka.<ref name="WG2 AR4 SPM">{{Cite book | url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg2/ar4-wg2-spm.pdf | format=[[Portable Document Format|PDF]] | title=Summary for Policymakers. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change | accessdate=2007-11-30 | year=2007 |author=[[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |editors=M.L. Parry, O.F. Canziani, J.P. Palutikof, P.J. van der Linden and C.E.Hanson| publisher=[[Cambridge University Press]], Cambridge, UK |pages=7–22}}</ref> Maeneo ya [[urefu]] wa chini na maeneo ambayo hayajaendelea sana pengine yamo katika hatari kuu ya mabadiliko ya hali ya anga. Huku uwezo wa mifumo ya kibinadamu [[kukabiliana na kubadilika kwa hali ya anga|kukabiliana]] na athari za kubadilika kwa hali ya anga ni mkubwa, ingawa bei ya kufanya mabadiliko hayaeleweki kwa kina na yana uwezekano wa kuwa makubwa.<ref name=ipccwg2c19>{{Cite web
|date=2007
|title=Assessing key vulnerabilities and the risk from climate change. ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 36 ⟶ 33:
|url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg2/ar4-wg2-chapter19.pdf
|accessdate=2009-05-20}}</ref> Kuna uwezekano kuwa mabadiliko ya hali ya anga yatasababisha kupungua katika utofauti wa mifumo ya kiikolojia na kupotea kwa spishi nyingi. Uwezo wa kufanya mabadiliko wa mifumo ya [[kibaiolojia]] na mifumo ya [[Kijiofizikia]] inakadiriwa kuwa ya chini kuliko ya mifumo ya kibinadamu.
==Athari za kimwili==
===Athari katika hali ya hewa===
Kuongezeka kwa joto huenda kukaongeza kiasi cha usimbishaji <ref name="ar4wg1a">{{Cite web |publisher= [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |author=Houghton, J.T.,Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K.Maskell, and C.A. Johnson|title= Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Human influences will continue to change atmospheric composition throughout the 21st century. |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/008.htm |accessdate= 2007-12-03 |year=2001}}</ref><ref>{{Cite web |publisher= [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |editor=Houghton, J.T.,Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K.Maskell, and C.A. Johnson|title= Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Precipitation and Convection. |author=U. Cubasch, G.A. Meehl, et al. |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/365.htm |accessdate= 2007-12-03 |accessyear= |year=2001}}</ref> Lakini haijulikani kwa kweli jinsi ongezeko la joto litakavyoathiri dhoruba. Dhoruba zinazopatikana nje ya maeneo ya Kitropiki hutegemea [[gredienti ya kipimo cha joto]], ambacho kinatabiriwa kuwa dhaifu kuzidi katika Ulimwengu wa kaskazini huku kanda la ncha ya eneo la kaskazini mwa Ulimwengu likizidi kuwa na joto jingi kuliko maeneo mengine katika ulimwengu wa kasakazini.<ref>{{Cite web |publisher= [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |editor=Houghton, J.T.,Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K.Maskell, and C.A. Johnson|title= Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Extra-tropical storms. |author=U. Cubasch, G.A. Meehl, et al. |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/366.htm |accessdate= 2007-12-03 |accessyear= |year=2001}}</ref>
====Hali kali za hewa ====
{{Main|Hali kali za hewa}}
{{See also|Saikloni ya kitropiki#Orodha ya ongezeko la joto Duniani|Orodha la rekodi za harikeni katika eneo la Kiatlantiki}}
[[Image:Trends in natural disasters.jpg|thumb|right|Ongezeko la joto Duniani huenda limechangia mienendo ya majanda ya kimaumbile kama vile[[hali kali ya hewa]].]]
Kulingana na makadiro ya siku zijazo ya mabadiliko ya hali ya anga, ripoti ya IPCC imetabiri mengi.<ref name="WGI AR4 SPM" /> Imetabiriwa kuwa katika maeneo mengi ya nchi, idadi ya vipindi vya joto au [[mawimbi ya joto]] yana uwezekano mkubwa wa kupanda. Kuna uwezekano kuwa:
* Maeneo mengi zaidi yataathirika na [[ukame]]
* Pia kutakuwa na matukio ya [[saikloni za Kitrpiki]] mengi
* Pia matukio ya kukithiri kwa kiwango cha kiwango chenye maji baharini (bila kuhesabu [[tsunami]])
Nguvu ya dhoruba itakayosababisha hali kali ya hewa inazidi kuongezeka, kama vile kipimo cha nguvu zinazotolewa na harikeni.<ref>{{
Ongezeko la majanga yanayotokana na hali kali ya hewa husababishwa hasa na ongezeko la idadi ya watu katika kila eneo mraba, na matarajio ya kuongezeka kwingi zaidi katika katika siku za usoni.<ref name="Pielke2008">{{Cite journal | last = Pielke | first = Roger A., Jr. | authorlink = | coauthors = ''et al.'' | year = 2008 | month = | title = Normalized Hurricane Damage in the United States: 1900–2005 | journal = Natural Hazards Review | volume = 9 | issue = 1 | pages = 29–42 | doi = 10.1061/(ASCE)1527-6988(2008)9:1(29) | url = http://forecast.mssl.ucl.ac.uk/shadow/docs/Pielkeetal2006a.pdf | accessdate = | quote = |format=PDF}}</ref> [[Shirika la Dunia la Somo la Hali ya Hewa]] linaelezea kuwa “ingawa kuna ushahidi wa na dhidi ya kuwa na ishara inayoweza kupimika ya kianthropojeniki katika hali ya anga ya rekodi ya saikloni ya kitropiki hadi wa leo, hakuna hitimisho maalum linaloweza kufanywa kuhusu hoja hii.”<ref name="WMO-IWTC">{{Cite press release |title=Summary Statement on Tropical Cyclones and Climate Change |publisher=World Meteorological Organization |date=2006-12-04 |url=http://www.wmo.int/pages/prog/arep/press_releases/2006/pdf/iwtc_summary.pdf |format=PDF |language= |accessdate= |quote= }}</ref> Pia waliifanya kuwa wazi kuwa “hakuna saikloni moja ya kitropiki ambayo inayoweza kuhusishwa moja kwa moja na mabadiliko ya hali ya anga.”<ref name="WMO-IWTC" />
[[Thomas Knutson]] na Robert E. Tuleya wa [[NOAA]] walisema mnamo mwaka wa 2004 kuwa ongezeko la joto uliowezeshwa na [[gesi za nyumba za kijani kibichi]] huenda zikasababisha ongezeko la matukio ya dhoruba za jamii ya 5 ambazo husababisha uharibifu mwingi.<ref>{{Cite journal|author = Knutson, Thomas R. and Robert E. Tuleya|title= Impact of CO<sub>2</sub>-Induced Warming on Simulated Hurricane Intensity and Precipitation:Sensitivity to the Choice of Climate Model and Convective Parameterization|journal=Journal of Climate|volume=17|issue=18|year=2004|pages=3477–3494 |url=http://www.gfdl.noaa.gov/reference/bibliography/2004/tk0401.pdf|doi=10.1175/1520-0442(2004)017<3477:IOCWOS>2.0.CO;2|format=PDF}}</ref> Mnamo mwaka wa 2008, Knutson ''pamoja na watafiti wengine.'' Alipata kuwa idadi ya harikeni za Kiatlantiki na dhoruba za Kitropiki zingepungua kufuatia ongezeko la joto litakalosababishwa na gesi za nyumba za kijani kibichi katika siku za usoni.<ref name="Knutson2008">{{Cite journal |last=Knutson |first=Thomas |authorlink= |coauthors=''et al.'' |year=2008 |month= |title=Simulated reduction in Atlantic hurricane frequency under twenty-first-century warming conditions |journal=[[Nature Geoscience]] |volume=1 |issue=6 |pages=359–364 |doi=10.1038/ngeo202 |url= |accessdate= |quote= }}</ref> Vecchi na Soden wanapata kuwa makadirio ya [[upepo wa kukata]], ambayo yanapoongezeka yanapunguza [[saikloni za kitropiki]], pia kunabadilisha mifano iliyotabiriwa ya ongezeko la joto. Kuna makadirio ya ongezeko la idadi ya [[upepo wa kukata]] katika Atlantiki ya Kitropiki na Pasifiki ya Mashariki inayohusishwa na kupungua kwa kipimo cha [[Mzunguko wa Walker]], na pia kupungua kwa kukata kwa upepo katika eneo la magharibi na kati la Pasifiki.<ref>{{Cite web |url=http://www.gfdl.noaa.gov/~gav/ipcc_shears.html |title=IPCC Projections and Hurricanes |publisher=Geophysical Fluids Dynamic Laboratory|accessdate=2007-12-06|author=Brian Soden and Gabriel Vecchi}}</ref> Utafiti huo haufanyi makadirio kuhusu madhara kwa harikeni za eneo la Atlantiki na Pasifiki ya mashariki kuhusu anga inayozidi kuwa na joto na unyevunyevu, na mfano uliotaboriwa unaongezeka katika upepo wa kukata wa eneo la Atlantiki.<ref>{{Cite journal |last= Vecchi |first= Gabriel A. |coauthors= Brian J. Soden |date= 2007-04-18 |title= Increased tropical Atlantic wind shear in model projections of global warming |journal= [[Geophysical Research Letters]] |volume= 34 |issue= L08702 |pages= 1–5 |doi= 10.1029/2006GL028905 |url= http://www.gfdl.noaa.gov/reference/bibliography/2007/gav0701.pdf |format= PDF |accessdate= 2007-04-21}}</ref>
Hatari kubwa zaidi ya hali kali ya hewa haimaanishi hatari kubwa iliyo wazi ya hali ya hewa ambayo haifanani na ile ya wastani.<ref>{{Cite web |url=http://www.climateprediction.net/science/pubs/ccs_allen.pdf |author=Myles Allen | authorlink=Myles Allen |publisher=climateprediction.net |accessdate=2007-11-30 |title=The Spectre of Liability|format=PDF}}</ref> Hata hivyo, ushahidi ni wazi kuwa hali kali ya hewa na mvua ya wastani pia vinaongezeka. Kuongezeka kwa idadi ya joto kunatarajiwa kuzalisha mawimbi makali zaidi juu ya ardhi na idadi kubwa zaidi ya dhoruba kali sana.<ref>{{Cite journal|last = Del Genio | first = Tony | coauthors = ''et al.''|title=Will moist convection be stronger in a warmer climate?|journal = Geophysical Research Letters | volume = 34 | doi = 10.1029/2007GL030525|year=2007|pages=L16703}}</ref>
====Kuongezeka kwa uvukizi====
[[Image:BAMS climate assess boulder water vapor 2002.gif|thumb|left|200px|Kuongezeka kwa maji yanayotokana na uvukizi katika eneo la Boulder, Colorado.]]
Katika kipindi cha karne ya 20th, viwango vywa uvukizi vimepungua duniani kote <ref>{{
Wanasayansi wamepata ushahidi kuwa ongezeko la uvukizi kunaweza kusababisha [[hali ya hewa]] kali zaidi kadiri ongezeko la joto Duniani linapoendelea. Ripoti ya kila mwaka ya tatu ya IPCC inasema: "...wingi wa wastani Duniani wa mvuke na usimbishaji unakadiriwa kuongezeka katika karne ya 21. Kufikia nusu ya pili ya karne ya 21, kuna uwezekano kuwa usimbishaji utakuwa umeongezeka katika maeneo ya kilatitiudi ya kati nay a juu ya kaskazini na [[Antarctica]] katika majira ya baridi. Katika latitiudi za chini ikuna kupunguka na kuongezeka katika maeneo juu ya ardhi. Tofauti kubwa zaidi za mwaka mmoja hadi mwingine za usimbishaji ina uwezekano wa kufanyika katika maeneo mengi ambapo ongezeko la usimbishaji wa wastani umetabiriwa."<ref name="ar4wg1a" /><ref>{{Cite web |publisher= [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] |editor=Houghton, J.T.,Y. Ding, D.J. Griggs, M. Noguer, P.J. van der Linden, X. Dai, K.Maskell, and C.A. Johnson|title= Climate Change 2001: The Scientific Basis. Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Precipitation and Convection. |author=U. Cubasch, G.A. Meehl, et al. |url=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/364.htm |accessdate= 2007-12-03 |accessyear= |year=2001}}</ref>
====Gharama itakayotokana na hali kali zaidi ya hewa====
Line 80 ⟶ 67:
Kwa mujibu wa maelezeo ya [[Shirika la Kimataifa la Somo la Hali ya Hewa]], “Ongezeko la hivi karibuni la athari ya kijamii kutokana na saikloni za kitropiki imesababishwa hasa na ongezeko la ukolezi wa idadi ya watu na miundombinu katika maeneo ya pwani.”<ref name="WMO-IWTC" /> Pielke ''pamoja na watafiti wengine.'' (2008) alilinganisha uharibifu wa harikeni za Marekani wa kati ya miaka 1900–2005 na viwango vywa mwaka wa 2005 na alipata kuwa hakukuwa na mwenendo uliobaki wa uharibifu uliobaki. Miaka ya 1970 na 1980 ilijulikana hasa kwa sababu idadi yao ndogo ya uharibifu ikilinganishwa na miongo ya awali. [[Muongo]] wa 1996–2005 una idadi ya pili ya uharibifu ikilinganishwa na miongo 11 ya awali, huku muongo wa miaka ya 1926–1935 pekee ukiipita kwa kigharama. Dhoruba iliyosababisha uharibifu mwingi zaidi ni [[harikeni ya Miami ya mnamo mwaka wa 1926]], ikiwa na uharibifu takriban dola bilioni 157 bilioni.<ref name="Pielke2008" />
''Jarida la Bima'' la Marekani lilitabiri kuwa “hasara zinazotokna na majanga zinafaa kutarajiwa kuongezeka maradufu kila miaka 10 kwa sababu ya ongezeko la gharama ya ujenzi, ongezeko la idadi ya mijengo, na mabadiliko ya tabia zao.”<ref>Insurance Journal: [http://www.insurancejournal.com/news/national/2006/04/18/67389.htm Sound Risk Management, Strong Investment Results Prove Positive for P/C Industry], April 18, 2006.</ref> Chama cha Watoaji Bima cha Uingereza (ABI) limetaja kuwa kupunguza uzalisaji wa kabini kunaweza kupungua 80% ya gharama za nyongeza za kila mwaka zinazotokana na saikloni za kitropiki kufikia miaka ya 2080. Gharama pia inapanda kwa sababu ya kujenga katika maeneo wazi kama vile pwani na maeneo tambarare yaliyofurika. ABI inadai kuwa kupunguza kwa udhaifu dhidi ya baadhi ya madhara ya mabadiliko ya hali ya anga, kwa mfano kupitia mijengo dhabiti zaidi na ulinzi dhidi ya mafuriko ulioboreshwa zaidi, pia kunaweza sababisha kupunguza matumizi ya pesa baada ya muda mrefu.<ref>{{Cite web|url=http://www.abi.org.uk/Display/File/Child/552/Financial_Risks_of_Climate_Change.pdf |title=Financial risks of climate change|publisher=Association of British Insurers |month=June | year=2005|format=PDF}}</ref>
====Mabadiliko ya hali ya anga katika maeneo madogo====
Line 88 ⟶ 73:
[[Image:Cyclone Catarina 2004.jpg|thumb|right|Harikeni ya kwanza iliyorekodiwa katika eneo la Kusini la Kiatlanitiki, [[Saikiloni Catarina|"Catarina"]], iliyoathiri Brazil mnamo Machi mwaka wa 2004]]
Katika Ulimwengu wa kaskazini, eneo la kaskazini la kana ya [[Aktiki]] ambayo ni (nyumbani kwa watu 4,000,000) imekuwa na ongezeko la joto la kati ya 1°C na 3°C (1.8°F na 5.4°F) katika kipindi cha miaka 50 iliyopita.{{Citation needed|date=December 2009}} Kanada, [[Alaska]] na Urusi hivi sasa zinapitia hatua ya uyeyukaji wa [[mchanga ambao ni kama barafu]]. Hili linaweza kuharibu mifumo ya kiikolojia na kwa kuongeza shghuli za bacteria katika udongo zinaweza kusababisha maeneo haya kuwa vyanzo vya kaboni badala ya [[vitumiaji vya kaboni]].<ref>{{Cite web |url=http://www.arctic.noaa.gov/essay_romanovsky.html |title=How rapidly is permafrost changing and what are the impacts of these changes? |author=Vladimir Romanovsky |publisher= NOAA|accessdate=2007-12-06}}</ref> Utafiti (ulichapishwa katika jarida la ''Sayansi'') kuhusu mabadiliko katika udongo uliofanywa kuwa kama barafu wa eneo la magharibi la [[Siberia]] unaonyesha kwamba inazidi kupungua katika maeneo ya kusini, hivyo kupelekea kwa hasara ya kupotea kwa kariibu 11% ya takriban mito 11,000 ya Siberia tangu mwaka wa 1971.<ref>{{Cite news |url=http://www.guardian.co.uk/international/story/0,,1503170,00.html |title=Shrinking lakes of Siberia blamed on global warming|author=Nick Paton Walsh |publisher=The Guardian |date=2005-06-10}}</ref> Wakati uo huo, Siberia ya magharibi ipo katika hatua ya kwanza ambapo udongo ulikuwa kama barafu unaunda maziwa mapya, ambayo mwishow yanaanza kupotea kama katika eneo la mashariki. Isitoshe, kuyeyuka kwa udongo ambao umekuwa kama barafu mwishowe kutasababisha [[Madhara ya ongezeko la joto Duniani#Kutolewa kwa gesi ya metheni kutoka kwa maeneo majimaji yaliyofanywa kuwa kama mawe na barafu|Kutolewa kwa gesi ya metheni kutoka kwa maeneo majimaji yaliyofanywa kuwa kama mawe na barafu]].
Kabla ya mwezi Machi mwaka wa 2004, hakuna [[saikloni ya kitropiki]] ambayo ilikuwa imewahi kuonekana katika bahari ya Kusini ya Atlantiki. [[Saikloni Catarina|Saikloni ya Atlantiki]] ya kwanza kutokea kusini mwa [[ikweta]] iliathiri [[Brazil]] mnamo tarehe 28 Machi, mwaka wa 2004 ikiwa na upepo wa kasi la 40 m/s (Kilomita 144 kwa kila saa), ingawa baadhi ya wasomi wa Kibrazili wa hali ya anga wanakana kuwa ilikuwa harikeni.<ref>{{Cite news |url=http://www.usatoday.com/weather/news/2004-03-28-brazil-storm_x.htm |title=First South Atlantic hurricane hits Brazil |publisher= [[USA Today]] |date= 2004-03-28}}</ref> Mifumo ya ufuatiliaji ingeongezwa hadi kilomita 1,600(maili 1,000) zaidi kulekea upande wa kusini. Hakuna makubaliano kuhusu ikiwa harikeni hii inahusishwa na mabadiliko ya hali ya anga,<ref name="Henson2005">{{Cite web |url=http://www.ucar.edu/communications/quarterly/summer05/catarina.html |title=What was Catarina? |accessdate=2008-06-22 |last=Henson |first=Bob |coauthors= |year=2005 |work=UCAR Quarterly |publisher=}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Pezza |first=Alexandre B. |coauthors=Simmonds, Ian |date=2006-04-28 |title=Catarina: The first South Atlantic hurricane and its association with vertical wind shear and high latitude blocking |journal=Proceedings of 8th International Conference on Southern Hemisphere Meteorology and Oceanography |pages=353–364 |isbn=85-17-00023-4 |accessdate= |ISBN-status=May be invalid - please double check}}</ref> lakini muundo mmoja wa hali ya anga unaonyesha kuongezeka kwa kuanza kwa saikloni za kitropiki katika eneo la Kusini la Atlantiki kwa sababu ya ongezeko la joto Duniani kufikia mwisho wa karne ya 21.<ref>{{Cite web |url=http://www2.metoffice.gov.uk/weather/tropicalcyclone/catarina.html |title=South Atlantic Hurricane breaks all the rules|publisher= U. K. [[Met Office]] |accessdate=2007-12-06}}</ref>
===Kurudi nyuma na Kupotea kwa Theluji===
Line 100 ⟶ 82:
[[Image:Glacier Mass Balance Map.png|250px|left|thumb|Mapu ya mabadiliko ya upana wa theluji milimani tangu mwaka wa 1970. Kupungua kwa upana kumeonyeshwa katika rangi ya machungwa na rangi nyekundu, kuongezeka kumeonyeshwa kwa rangi ya bluu.]]
Katika nyakati za kihistoria, theluji ilikuwa katika wakati wenye kipindi cha baridi kati ya mwaka wa 1550 na mwaka wa 1850, kipindi kinachojulikana kama [[Enzi ndogo ya Barafu]]. Baada ya hapo, hadi mwaka wa 1940, theluji Duniani kote ilizidi kurudi nyuma kadiri hali ya anga ilipozidi kuwa moto. [[Kurudi nyuma kwa theluji tangu mwaka wa 1850|Kurudi nyuma kwa theluji]] kulipungua na mara nyingi kufanya kinyume na kuanza kusonga mbele kati ya mwaka wa 1950 na mwaka wa 1980 Dunia ilipopoa kidogo. Tangu mwaka wa 1980, kurudi nyuma kwa theluji kumezidi na sasa kumeonekana katika kila pemebe Duniani, huku kukitishia kuwepu kwa theluji kokote Duniani. Utaratibu huu umefanyika kwa kasi zaidi tangu mwaka wa 1995.<ref>{{
| author=World Glacier Monitoring Service
| title=Home page
Line 107 ⟶ 89:
| accessdate=December 20, 2005 }}</ref>
Bila kuhesabu [[kofia za barafu]] na [[mabati ya barafu]] ya Aktiki na Antaktiki, eneo la jumla la [[theluji]] Duniani kote imepungua kutoka 50% tangu mwisho wa karne ya 19.<ref name="munichre">{{
Kupotea kwa theluji hausababishi tu kuanguka kwa ardhi, mafuriki ya haraka na kufurika kwa [[maziwa ya theluji]],<ref>{{Cite web |url=http://www.rrcap.unep.org/issues/glof/ |title=Glacial Lake Outburst Flood Monitoring and Early Warning System|publisher=[[United Nations Environment Programme]] |accessdate=2007-12-12}}</ref> lakini pia kunasababisha mabadiliko ya mitiririko ya maji katika mito. Maji kutokana na theluji yanapungua katika msimu wa jua wakati ambapo ukubwa wa theluji unapungua, upungufu huu tayari unaonekana katika maeneo mengi.<ref>{{Cite web|url=http://www.nichols.edu/departments/glacier/glacier.htm |title=Recent retreat of North Cascade Glaciers and changes in North Cascade Streamflow |publisher=North Cascade Glacier Climate Project |author=Mauri S. Pelto |accessdate=2007-12-28}}</ref> Theluji inabaki na maji milimani katika miaka yenye usimbishaji, kwa sababu barafu inayofunika theluji inafanya jiwe la barafu lisiyeyuke. Katika miaka kavu na yenye joto jingi, theluji inabadilisha idadi ndogo zaidi za usimbishaji kwa kutoa maji mengi zaidi yaliyoyeyushwa.<ref name="munichre" />
Kuyeyuka kwa theluji ya maeneo ya [[Hindu Kush]] na [[Himalaya]] ambayo ni chanzo cha maji cha mito mikuu ya [[Asia ya Kati|Kati]], [[Asia ya Kusini|Kusini]], [[Asia ya Mashariki|Mashariki]] na [[Asia ya Kusini Mashariki]] wakati wa ukame. Kuongezeka kwa uyeyushaji kungesababisha mitiririko mingi zaidi kwa kipindi cha miongo mingi zaidi, ambapo "baadhi ya maeneo yenye watu wengi zaidi Duniani yataishiwa na maji'" kadiri theluji ambayo ni vyanzo vya mito inayeyushwa.<ref>{{Cite journal
| journal=[[Nature (journal)|Nature]]
| last=Barnett
Line 127 ⟶ 107:
}}</ref> [[Muinuko wa Kitibeti]] una hifadhi ya ukubwa wa tatu zaidi Duniani. Vipimo vya joto pale vinaongezeka mara nne haraka kuliko katika eneo lingine nchini Uchina, na kurudi nyuma kwa theluji unafanyika kwa kasi ikilinganishwa na mahali pengine Duniani.<ref>[http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5g1eE4Xw3njaW1MKpJRYOch4hOdLQ Global warming benefits to Tibet: Chinese official. Reported 18/Aug/2009.]</ref>
Kulingana na ripoti ya Reuters, theluji za [[Himalayas|Himalaya]] ambazo ndizo vyanzo vya mito mikubwa zaidi Barani Asia, mito [[Ganges]], [[Indus]], [[Brahmaputra]], [[Yangtze]], [[Mekong]], [[Salween]] na [[Manjano]] – inaweza kupungua kadiri vipimo vya joto vinavyoongezeka.<ref>{{Cite web
| author=
| title=Vanishing Himalayan Glaciers Threaten a Billion
Line 134 ⟶ 113:
| url=http://www.planetark.com/dailynewsstory.cfm/newsid/42387/story.htm
| date=2007-06-05
| accessdate=December 21, 2007 }}</ref> Takriban watu bilioni 2.4 wanaishi katika [[bonde la mifereji]] wa mito ya Himalaya<ref>{{
| author=
| title=Ganges, Indus may not survive: climatologists
Line 140 ⟶ 119:
| url=http://www.rediff.com/news/2007/jul/24indus.htm
| date=2007-07-25
| accessdate=December 21, 2007 }}</ref><ref>{{
| author=China Daily
| title=Glaciers melting at alarming speed
Line 146 ⟶ 125:
| url=http://english.peopledaily.com.cn/90001/90781/90879/6222327.html
| date=2007-07-24
| accessdate=December 21, 2007 }}</ref><ref>{{
| author=Navin Singh Khadka
| title=Himalaya glaciers melt unnoticed
Line 152 ⟶ 131:
| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3998967.stm
| date=2004-11-10
| accessdate=December 21, 2007 }}</ref> Imekubalika, hata hivyo, kuwa ongezeko la maji kutoka theluji za Himalaya kila msimu ulisababisha ongezeko la uzalishaji wa kilimo katika eneo la Uhindi ya kasakazini katika kipindi chote cha karne ya 20.<ref>{{
Kurudi nyuma kwa theluji ya milima, hasa katika eneo la magharibi kaskazini la Marekani, Ardhi ya Franz-Josef Land, Asia, the Alps, the Pyrenees, Indonesia na Afrika, na maeneo ya kitropiki na yanayokaribia kuwa ya kitropiki katika Bara la Marekani Kusini, imetumika kama ushahidi wa ongezeko la joto Duniani tangu mwisho wa karne ya 19. Theluji nyingi zinapotea kwa sababu ya kuyeyuka na hivyo kusababisha wasiwasi zaidi kuhsu rasilimali za maji katika maeneo haya yenye theluji katika siku zijazo. Katika eneo la Magharibi la Marekani ya Kaskazini theluji katika laini ya 47 zimeonekana kurudi nyuma.<ref>{{Cite web|url=http://www.nichols.edu/departments/glacier/glacier.htm |title=North Cascade Glacier Climate Project |publisher=North Cascade Glacier Climate Project |author=Mauri S. Pelto |accessdate=2007-12-28}}</ref>
[[Image:Retreat of the Helheim Glacier, Greenland.jpg|thumb|200px|right|Kurudi nyuma kwa theluji la Helheim, nchini Greenland]]
Line 162 ⟶ 139:
Ijapokuwa ya kuwa karibu na umuhimu wao kwa [[idadi ya watu Duniani|Idadi ya watu]], theluji za milima na mabonde za latititudi zenye joto jingi zinchangia kiwango kidogo cha barafu ya theluji Duniani. Takriban 99% inapatikana katika mabati makuu ya barafu ya maeneo ya Kipola na chini ya kipola ya Antaktika na Greenland. Mabati haya yanayoendelea mfululizo huwa katika eneo la kilomita 3 (maili 1.9) au zaidi kwa upana, hufunika maeneo ya kipola na chini ya kipola ya ardhi. Kama mito inayotoka katika mito mikubwa, theluji nyingi za kutoka hubeba barafu kutoka sehemu za mwisho za bati la barafu hadi baharini.
Kusonga nyuma kwa theluji kumeonekana katika theluji hizi za kutoka, hivyo kusababisha ongezeko la kiwango cha barafu inayotoka katika theluji. Katika [[Greenland]] wakati tangu mwaka wa 2000 umefanya kurudi nyuma kwa theluji nyingi kubwa amabazo hapo awali hazikuwa hazisongi. Theluji tatu zimefanyiwa utafiti: Helheim, [[Jakobshavn Isbræ]] na Kangerdlugssuaq, ambazo zinaondoa maji katika 16% ya [[Bati la Barafu la Greenland]]. Picha za setelaiti na picha zilizochukuliwa kutoka juu angani kutoka miaka ya 1950 na 1970 zinaonyesha kuwa sehemu ya mbele ya theluji ilikuwa imebaki katika eneo moja kwa miongo mingi.Katika miaka ya 2001 ilikuwa imeanza kurudi nyuma kwa haraka sana, kiwango cha kilomita 7.2 (maili 4.5) kati ya mwaka wa 2001 na mwaka wa 2005. Pia imeongeza kasi yake ya kurudi nyuma kutoka mita 20(futi 66) kwa siku hadi mita 32(futi 100) kwa siku.<ref>{{Cite web |url=http://currents.ucsc.edu/05-06/11-14/glacier.asp |title=Rapidly accelerating glaciers may increase how fast the sea level rises|author=Emily Saarman|publisher=UC Santa Cruz Currents |date= 2005-11-14 |accessdate=2007-12-28}}</ref> Jakobshavn Isbræ katika eneo la Greenland magharibi ilikuwa ikisonga katika kasi ya zaidi ya mita 24(futi 79 kila siku) tangu mwaka wa 1950 bila kuvunjika. Ulimi wa theluji ulianza kuvunjika mnamo mwaka wa 2000, na kusababisha kuvunjika kabisa kwa mnamo mwaka wa 2003, ingawa kiwango cha kurudi nyuma kiliongezeka maradufu mnamo hadi mita 30 (futi 98) kila siku.<ref>{{Cite web |url=http://www.nasa.gov/vision/earth/lookingatearth/jakobshavn.html |title=Fastest Glacier in Greenland Doubles Speed |publisher=[[NASA]] |date=2004-12-01 | author=Krishna Ramanujan |accessdate=2007-12-28}}</ref>
===Bahari ===
Jukumu la bahari katika ongezeko la joto Duniani ni la utata. Bahari hutumika kama eneo ambapo kaboni monoksaidi huingia, na kuchukua nyingi ambayo ingebaki katika anga, lakini ongezeko la CO<sub>2</sub> limesababisha [[aside kuongezeka baharini]]. Aidha, kadiri kiwango cha joto cha bahari kinavyongezeka, zinashindwa kuchukua ndani CO<sub>2</sub> nyingi. Ongezeko la joto Duniani inatabiriwa kuwa na athari nyingi kwa bahari. Baadhi ya athari zinazoendelea ni ongezeko la eneo la bahari lenye maji kwa sababu ya upanuzi unaosababishwa na joto na kuyeyuka kwa theluji na mabati ya barafu, na kuongezeka kwa joto katika uso wa bahari, hivyo kusababisha ongezeko la tofauti za vipimo vya joto. Athari zingine zinazowezekana ni kubadilika kwa mzunguko wa bahari katika eneo kubwa.
====Kupanda kwa kiwango cha maji baharini====
{{Main|Kupanga kwa kiwango cha maji baharini sasa}}
{{Double image stack|left|Holocene Sea Level.png|Recent Sea Level Rise.png|200|Kupanda kwa kiwango cha maji baharini katika wakati wa Holocene.|Kupanda kwa kiwango cha maji baharini umekuwa ukifanyika kwa sentimita 0.1667 kila mwaka, kwa mujibu wa vipimo vya [[kiwango cha maji baharini]] kutoka rekodi za 23 za [[vipimo vya taidi]] ndefu katika mazingira yasiyobadilika ya kijiolojia.}}
Huku kipimo cha joto cha wastani kikipanda, kiasi cha [[maji]] katika bahari kinapanuka, na maji zaidi yanaingia ambapo hapo awali yalikuwa yamefungiwa katika thluji za ardhi, kwa mfano, [[Mabati ya barafu ya Greenland|Greenland]] na [[mabati ya barafu ya Antaktiki]]. Kwa theluji nyingi Ulimwenguni kote, kupoteza kiasi cha 60% hadi mwaka wa 2050 umetabiriwa.<ref name="Schneeberger2993">{{Cite journal |last=Schneeberger |first=Christian |authorlink= |coauthors=''et al.'' |year=2003 |month= |title=Modelling changes in the mass balance of glaciers of the northern hemisphere for a transient 2×CO<sub>2</sub> scenario |journal=Journal of Hydrology |volume=282 |issue=1–4 |pages=145–163 |doi=10.1016/S0022-1694(03)00260-9 |url= |accessdate= |quote= }}</ref> Wakato uo huo, makadirio ya jumla kiwango cha kuyeyuka kwa barafu katika eneo la Greenland ni {{|239|+/-|23|Kilomita za kikiubi}} kila mwaka, hasa katika Greenland ya Mashariki.<ref name="Chen2006">{{Cite journal |last=Chen |first=J. L. |authorlink= |coauthors=Wilson, C. R.; Tapley, B. D. |year=2006 |month= |title=Satellite Gravity Measurements Confirm Accelerated Melting of Greenland Ice Sheet |journal=Science |volume=313 |issue=5795 |pages=1958–1960 |doi=10.1126/science.1129007 |url= |accessdate= |quote= |pmid=16902089 }}</ref> Bati la barafu la eneo la Antaktiki, hata hivyo, linatarajiwa kuwa kati karne ya 21 kwa sababu ya ongezeko la usimbishaji.<ref name="ar4wg1ch5" /> Chini ya Ripoti Maalum ya IPCC kuhusu Matukio ya Uzalishaji (SRES) A1B, kufikia miaka ya kati ya 2090 eneo lenye maji baharini kitafikia kati ya mita 0.22 na 0.44 (incha 8.7 hadi 17) juu ya viwango vya mwaka 1990, na hivi sasa vinaongezeka kwa kiwango cha milimita 4 (incha 0.16) kila mwaka.<ref name="ar4wg1ch5">{{Cite web |publisher= Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. |author=Bindoff, N.L., J. Willebrand, V. Artale, A, Cazenave, J. Gregory, S. Gulev, K. Hanawa, C. Le Quéré, S. Levitus, Y. Nojiri, C.K. Shum, L.D. Talley and A. Unnikrishnan |editor= Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor and H.L. Miller |title= Observations: Oceanic Climate Change and Sea Level. In: Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg1/ar4-wg1-chapter5.pdf |format= PDF |accessdate= 2007-12-29 |accessyear= |year=2007}}</ref> Tangu mwaka wa 1900, ongezeko la kiwango cha maji baharini kimepanda kwa kiwango cha wastani cha milimita 1.7 (Incha 0.067) kila mwaka;<ref name="ar4wg1ch5" /> tangu mwaka wa 1993, picha za anga za [[setalaiti]] za [[TOPEX/Poseidon]] zinaonyesha kiwango cha karibu milimita 3(incha 0.03) kila mwaka.<ref name="ar4wg1ch5" />
Katika jarida lililochapishwa mnamo mwaka wa 2007, mtafiti wa hali ya anga [[James Hansen]] '' pamoja na watafiti wengineo.'' Alidai kuwa barafu katika fito haiyeyuki katika njia ya kufuata utaratibu au kwa kuelekea upande mmoja maalum, lakini kwa mujibu wa rekodi ya kijiolojia, [[mabati ya barafu]] huweza kuwacha kuwa dhaifu ghafla wakati ambapo kiwango fulani maalum kinapitwa.Katika jarida hili Hansen ''pamoja na watafiti wengine.'' wanasema:
<blockquote>Hofu yetu kuwa visa vya BAU GHG vinaweza kusababisha ongezeko kubwa la kiwango cha maji baharini katika karne hii (Hansen 2005) linatofautiana na makadirio ya IPCC (2001,2007) yanayotabiri mchango mdogo au mchango usiokuwepo wa kupanda kwa kiwango cha maji baharini katika karne ya ishirini na mbili katika Greenland na Antaktika. Hata hivyo, uchambuzi na makadirio ya IPCC yanatofautiana na makadirio ya (2001, 2007), ambayo yanatazamia kuwa na mabadiliko kidogo au hata kutokuwa na mabadiliko yoyote ya ongezeko la kiwango cha maji baharini katika karne ya ishirini na mbili kutoka eneo la Greenland na Antaktika. Hata hivyo, IPCC uchambuzi na makadiro ya IPCC hayaelezei vizuri kwa fizikia isoyofuata njia moja ya barafu majimaji ya kuvunjika kwa bati la barafu, vijito vya barafu na kabati za barafu ambazo husababisha mmomoyoko, na pia haziambatani na ushahidi wa anga wa palaeo ambao tumewasilisha kuhusu ukosefu wa tofauti kati ya kulazimisha kwa mabati ya barafu na kupanda kwa kiwamgo cha maji baharini.<ref>{{Cite journal | last=Hansen | first = James | coauthors =''et al.'' | year = 2007 | url= http://pubs.giss.nasa.gov/docs/2007/2007_Hansen_etal_2.pdf |title = Climate change and trace gases | journal = Phil. Trans. Roy. Soc. A | volume = 365 | pages = 1925–1954 | format = [[Portable Document Format|PDF]] |doi = 10.1098/rsta.2007.2052 }}</ref></blockquote>
Kupanda kwa kiwango cha maji baharini kwa sababu ya kuanguka kwa bati lingesambazwa katika njia isiyo sawa duniani kote. Kupoteza kiwango cha barafu katika eneo linalozunguka mabati ya barafu yatapungua kutokana na mvuto katika eneo hilo, hivyo kupunguza kiwango cha kupanda kwa maji baharini au hata kusababisha kiwango cha maji baharini kushuka. Kupungua kwa kiwango katika eneo fulani kutasababisha pia wakati wa kutosonga wa Dunia, kadiri kusonga kwa maeneo ndani ya Dunia yatahitaji miaka eelfu 10-15 ili kuweza kurudisha kiwango kilichopotea. Mabadiliko haya ya wakati wa kutosonga wa Dunia, kunasababisha kusonga kwa kweli kwa ncha za Dunia, ambapo laini ya kuzunguka ya Dunia inabaki bila kusonga ikilinganishwa na jua, lakini mpira usiobadilika umbo wa Dunia unazunguka kwa kuufuata. Hili linabadilisha eno la kufura kwa ikweta Duniani na inaathiri zaidi geoid, au eneo la nguvu Duniani. Utafiti wa mwaka wa 2009 kuhusu madhara ya kuharibika kwa bati la barafu la Antaktiki ya Magharibi unaonyesha matokeo ya matokeo haya mawili. Badala ya kupanda kwa mita 5 Duniani, Antaktika ya magharibi itakuwa na kupungua kwa kiwango cha maji baharini kwa takriban sentimita 25, huku Marekani, sehemu za Kanada, na Bahari ya Uhindi ikiwa a ongezeko la mita 6.5 la kiwango cha maji baharini.<ref>{{Cite journal|doi=10.1126/science.1166510|title=The Sea-Level Fingerprint of West Antarctic Collapse|year=2009|last1=Mitrovica|first1=J. X.|first2=N.|first3=P. U.|journal=Science|volume=323|pages=753}}</ref>
Jarida lililochapishwa mnamo mwaka wa 2008 na kikundi cha watafiti katika Chuo Kikuu cha Wisconsin wakiongozwa na Anders Carlson walitumia mfano wa kuyeyeka kwa theluji katika miaka 9000 kabla ya wakati wa sasa kama njia ya swa ya kutabiri kupanda kwa kiwango cha maji baharini kwa urefu wa mita 1.3 katika karne ijayo<ref>{{Cite web|url=http://www.newscientist.com/article/dn14634-sea-level-rises-could-far-exceed-ipcc-estimates.html|title=Sea level rises could far exceed IPCC estimates|accessdate=2009-01-24|publisher=New Scientist}}</ref><ref>{{Cite journal|doi=10.1038/ngeo285|title=Rapid early Holocene deglaciation of the Laurentide ice sheet|year=2008|author=Carlson, Anders E.|journal=Nature Geoscience|volume=1|pages=620|first2=Allegra N.|first3=Delia W.|first4=Rosemarie E.|first5=Gavin A.|first6=Faron S.|first7=Joseph M.|first8=Elizabeth A.}}</ref>, ambayo ni ya juu zaidi kuliko makadirio ya IPCC. Hata hivyo, mifano ya mtiririko wa theluji katika mabati ya barafu ya siku za leo unaonyesha kuwa idadi ya uwezekano ya juu zaidi ya kiwango cha maji baharini katika karne ijayo ni sentimita 80, kwa kutegemea vikwazo kuhusu jinsi barafu inavyoweza kutiririka chini ya laini ya usawa ya urefu na kuelekea baharini.<ref>{{Cite journal|doi=10.1126/science.1159099|year=2008|month=September|author=Pfeffer, Wt; Harper, Jt; O'Neel, S|title=Kinematic constraints on glacier contributions to 21st-century sea-level rise.|volume=321|issue=5894|pages=1340–3|issn=0036-8075|pmid=18772435|journal=Science (New York, N.Y.)}}</ref>
====Ongezeko la joto====
Kuanzia mwaka wa 1961 hadi mwaka wa 2003, vipimo vya joto vya bahari Duniani kote vimeongezeka kwa kiwango cha 0.10 °C kutoka eneo la juu la bahari hadi urefu wa mita 700 ndani ya bahari. Kuna tofauti kuanzia mwaka mmoja hadi mwingine na hata vipindi virefu zaidi vya wakati, huku joto la Duniani kote la bahari likipanda kati ya mwaka wa 1991 hadi mwaka wa, lakini kupoa kukirekodiwa kati ya mwaka wa 2003 hadi mwaka wa 2007.<ref name="ar4wg1ch5" /> Kipimo cha joto cha eneo la Bahari ya Antaktiki ya Kusini kilipanda kwa 0.17 °C (0.31 °F) kati ya miaka ya 1950 na 1980, karibu mara mbili zaidi ya Bahari za Dunia kijumla<ref>{{Cite journal | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/295/5558/1275?ijkey=nFvdOLNYlMNZU&keytype=ref&siteid=sci |title=Warming of the Southern Ocean Since the 1950s |first=Sarah T. |last=Gille |journal= [[Science (journal)|Science]] |date=February 15, 2002|volume=295|number=5558pages=1275–1277 |doi=10.1126/science.1065863 |pages=1275 |pmid=11847337 | issue=5558}}</ref>. Ikijumuisha madhara ya mifumo ya kiikolojia (k.m. kwa kuyeyusha barafu ya baharini, kuathiri algae ambayo humea katika sehemu ya chini), kuongezeka kwa joto kunapunguza uwezo wa bahari wa kuchukua ndani CO<sub>2</sub>. {{Citation needed|date=June 2008}}
====Ongezeko la asidi====
{{Main|Asidi baharini}}
Kuongezeka kwa asidi baharini ni chanzo cha ukolezi wa kiwango cha [[Kaboni daioksaidi|CO<sub>2</sub>]] katika anga, na si matokeo ya moja kwa moja ya [[ongezeko la joto Duniani]]. Bahari huchukua ndani kiasi kikubwa cha CO<sub>2</sub> kinachotolewa na viumbe hai, kama gesi mmunyufu au katika mifupa ya wanyama wadogo wa majini ambao huanguka chini na kuwa chokaa au simiti. Bahari kwa sasa huchukua karibu tani moja ya CO<sub>2</sub> kwa kila mtu kila mwaka. Inatabiriwa kuwa bahari imechukuwa ndani karibu nusu ya CO<sub>2</sub> inayozalishwa na shughuli za kibinadamu tangu mwaka wa 1800 (petagramu 118 ± 19 za kaboni tangu mwaka wa 1800 hadi mwaka wa 1994).<ref name="Sabine2004">{{
Majini, CO<sub>2</sub> huwa asidi ya kikaboni dhaifi, na ongezeko la gesi ya nyumba ya kijani tangu [[Mapinduzi ya Viwandani]] tayari imepunguza pH ya wastani ya (kipimo cha mahabara cha kiwango cha asidi) cha maji ya bahari kutoka kiwango cha 0.1 hadi kiwango cha 8.2. Kutolewa kwa gesi kunaotabiriwa kunaweza kupunguza kiwango cha pH zaidi kwa kipimo cha 0.5 kufikia mwaka wa 2100, kwa kiwango ambacho hakijatazamwa kwa millenia nyingi, kwa kina, kwa kiwango cha mabadiliko mara kubwa mara 100 zaidi kuliko katika wakati wowote katika kipindi hiki.<ref>{{
Kuna wasiwasi kuwa ongezeko la asidi kunaweza kuwa na madhara mabaya hasa kwa marijani<ref>{{
Mnamo tarehe Novemba mwaka wa 2009 katika makala katika jarida la ''Science'' yaliyoandikwa na wanasayansi katika Idara ya Uvuvi na Bahari katika eneo la Kanada yaliripoti kuwa yalikuwa yamepata viwango vidogo sana vya vitalu vya ujenzi vya kalsiamu kloraidi inayojenga mifupa ya planktoni katika Ziwa la Beaufort.<ref name=Canwest2009-11-20>
{{
| url=http://www.canada.com/technology/Climate+change+causing+corrosive+water+affect+Arctic+marine+life+study/2242554/story.html
| title=Climate change causing 'corrosive' water to affect Arctic marine life: study
Line 216 ⟶ 181:
| author=Margaret Munro
| archiveurl=http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fwww.canada.com%2Ftechnology%2FClimate%2Bchange%2Bcausing%2Bcorrosive%2Bwater%2Baffect%2BArctic%2Bmarine%2Blife%2Bstudy%2F2242554%2Fstory.html&date=2009-11-21
| archivedate=2009-11-21
}}</ref>
Fiona McLaughlin, mmoja wa waandishi wa DFO, alidokeza kuwa ongezeko la asidi katika Bahari ya Aktiki lilikuwa karibu kufikia kiwango ambapo kingeanza kumumunyisha nyuta za planktoni zilizopo: ''"mfumo wa kiikolojia wa eneo la Aktiki upo hatarini. Kwa kweli, utamumunyisha mifupa ya wanyama hao."''
Line 226 ⟶ 191:
Kuna taarifa ambazo hazijahakikishwa kuwa ongezeko la joto huenda likasababisha kupoa katika eneo la Atlantiki ya magharibi na kusababisha kupoa ao ongezeko ndogo la joto, kupitia kuzima au kulegea kwa mzunguko wa thermohaline, katika eneo hilo.<ref name="Lenton2008"/> This would affect in particular areas like [[Scandinavia]] and [[United Kingdom|Britain]] that are warmed by the [[North Atlantic drift]].
Uwezekano wa kuharibika karibu na mwisho wa mzunguko si wazi; kuna ushahidi mchache wa utulivu wa muda mfupi wa Hewa Kasi ya Ghuba na uwezekano wa kupungua kwa nguvu za upepo wa Atlantiki ya kaskazini.{{Citation needed|date=January 2009}} Hata hivyo, kiasi cha kupungua kwa nguvu, na ikiwa kitatosha kukomesha mzunguko, bado linajadiliwa. Kwa sasa, hakuna kupoa ambao kumepatikana katika eneo la Ulaya ya kaskazini au bahari jirani.{{Citation needed|date=January 2009}} Lenton et al. found that "simulations clearly pass a THC tipping point this century".<ref name="Lenton2008">{{Cite doi|10.1073/pnas.0705414105}}</ref>
====Kumalizika kwa oksijeni====
Kiasi cha oksigeni baharini huenda kikapungua na kusababisha madhara ya maisha ya wanyama majini.<ref>{{Cite doi|10.1126/science.240.4855.996}}</ref><ref>{{Cite doi|10.1038/ngeo420}}</ref>
==Matokeo ya kichanya==
Line 239 ⟶ 200:
Baadhi ya madhara bayana ya ongezeko la joto Duniani ni ya matokeo ya kichanya, ambayo yanachangia moja kwa moja kwa ongezeko zaidi la joto Duniani. Ripoti ya Kitathmini ya Nne ya IPCC inadokeza kuwa "ongezeko la joto la Kianthropojeniki linaweza kusababisha matokeo ambayo ni ya haraka na ambayo hayawezi kubadilika, ikitegemea na kiwango na ukubwa wa mabadiliko ya hali ya anga." Hili ni kwa sababu ya kuwepo kwa matokeo haya ya kichanya.
====Metheni kutolewa kutoka maeneo majimaji baada ya myeyusho wa barafu====
{{See also|Kutolewa kwa metheni kutoka eneo la Aktiki}}
{{
Siberia ya magharibi ndiyo eneo kubwa zaidi Duniani lenye kaboni majimaji, eneo la kilomita mraba milioni moja la ardhi iliyojumuishwa na barafu iliyoundwa miaka 11,000 iliyopita baada ya kuisha kwa kipindi cha mwisho cha [[zama ya barafu]]. Kuyeyuka kwa ardhi na barafu yake huenda kukasababisha kutolewa kwa, baada ya miongo mingi, viwango vingi vya metheni. Zaidi ya [[tani]] milioni 70,000 za metheni, gesi ya nyumba ya jkijani kibichi ambayo yenye nguvu nyingi sana, huenda ikatolewa katika miongo michache ijayo, hivyo kutengeneza chanzoo zaidi cha gesi ya nyumba ya kijani kibichi.<ref>{{Cite web |url=http://www.newscientist.com/article.ns?id=mg18725124.500 |title=Climate warning as Siberia melts |author=Fred Pearce |publisher=New Scientist |date= 2005-08-11|accessdate=2007-12-30}}</ref> Kuyeyuka sawa kumeonekana katika eneo la mashariki la [[Siberia]]<ref>{{Cite web| url=http://www.zmag.org/content/showarticle.cfm?SectionID=56&ItemID=8482 |title=Warming Hits 'Tipping Point' |author=Ian Sample |publisher=Guardian |date=2005-08-11 |accessdate=2007-12-30}}</ref>. Lawrence na wengineo. (2008) alipendekeza kuwa kuyeyuka kwa wingi kwa barafu ya Aktiki huenda kukaanzisha mchakato wa ujumbe unaojirudiarudia ambao utayeyusha udongo wa Aktiki, hivyo kusababisha kuongezeka kwa joto zaidi.<ref>{{Cite pressrelease | year=2008 | day=10 | month=June | title=Permafrost Threatened by Rapid Retreat of Arctic Sea Ice, NCAR Study Finds | url=http://www.ucar.edu/news/releases/2008/permafrost.jsp | publisher=[[University Corporation for Atmospheric Research|UCAR]] | accessdate=2009-05-25}}</ref><ref>{{Cite doi|10.1029/2008GL033985}}</ref>
====Metheni inayotolewa kutoka haidreti====
{{Main|Nadharia ya bunduki ya Klathreti}}
Metheni klathreti, ambayo pia inajulikana kama metheni haidreti, ni aina ya [[maji]] ya [[barafu]] ambayo yana kiwangi kikubwa cha [[metheni]] ndani ya muundo wake. Kiasi kikubwa sana cha metheni klathreti kimepatikana chini ya madonge katika sakafu ya mabahari Duniani. Kutolewa ghafla kwa viwango vikubwa vya gesi asilia kutoka metheni klathreti katika matokeo ya nyumba ya kijani, imedadisiwa kama chanzo cha mabadiliko ya kale na ya siku za usoni ya hali ya anga. Kutolewa kwa metheni hii ambayo imeshikiliwa ndani ni matokeo makubwa ya ongezeko la vipimo vya joto; inadhaniwa kuwa jambo hili pekee linaweza kuongeza kipimo cha joto Dunaini kwa kiasi cha 5° zaidi, kwani metheni ni gesi yenye nguvu nyingi zaidi ya nyumba ya kijani kuliko kaboni monoksaidi. Nadharia pia inatabiri kuwa hili litaathiri oksijeni inayopatikana kwa sasa angani. Nadharia hii imependekezwa kuelezea kuangamia kukubwa zaidi Duniani unaojulikana kama tukio la kuangamia kwa wanyama kwa Permian–Triassic. Mnamo mwaka wa 2008, safari ya kiutafiti ya Umoja wa Marekani wa Jiofizikia ulipata kuwa viwango vya metheni zaidi ya mara 100 ya kawaida katika eneo la Aktiki la Siberia, linalotolewa na klathereti za metheni zinazotoka katika mashimo katika 'kifuniko' cha mawe cha mchanga ambao ni barafu, katika eneo linalozunguka Mto Lena na eneo kati ya Bahari ya Leptev na Bahari ya Mashariki ya Siberia.<ref>{{
====Matokeo ya mzunguko wa kaboni====
Kumekuwa na utabiri, na ushahidi mchache, kuwa ongezeko la joto Duniani linaweza kusababisha kupotwa kwa kaboni kutoka kwa mifumo ya kiikolojia ardhini, hivyo kusababisha ongezeko la viwango vya CO<sub>2</sub> angani. Mifumo mingi ya anga inaonyesha kuwa ongezeko la joto katika karne ya 21 linaweza kufanywa kuwa la kasi zaidi kupitia mwitiko wa mzunguko wa kaboni ardhini kwa ongezeko la joto la aina hiyo.<ref>{{Cite journal |url=http://www.nature.com/nature/journal/v408/n6809/abs/408184a0.html |journal =[[Nature (journal)|Nature]] |title=Acceleration of global warming due to carbon-cycle feedbacks in a coupled climate model |first=Peter M. |last=Cox |coauthors=Richard A. Betts, Chris D. Jones, Steven A. Spall and Ian J. Totterdell |volume=408 |number=6809 |date=November 9, 2000 |accessdate=2008-01-02 |format=abstract |doi=10.1038/35041539 |pages=184}}</ref> Mifano yote 11 models katika utafiti wa C4MIP ulipata kuwa kiasi kikubwa zaidi cha CO<sub>2</sub> ya kianthropojeniki itabaki hewani ikiwa mabadiliko ya hali ya anga yatatazamwa. Kufikia mwisho wa karne ya ishirini na kwanza, idadi hii zaidi ya CO<sub>2</sub> ilibadilika kati ya sehemu 20 kwa kila milioni na sehemu 200 kwa kila milioni kwa mifano mbili, mifano mingi hupatikana kati ya sehemu 50 na sehemu 100 kwa kila milioni. Viwango vingi zaidi vya CO<sub>2</sub> vilisababisha ongezeko zaidi la mabadiliko ya hali ya anga ya kati 0.1° na 1.5 °C. Hata hivyo, bado kulikuwa na wasiwasi mkubwa kuhusu ukubwa wa utambuzi wa mifano hii. Mifano nane ilionyesha kuwa mabadiliko mengi yalitokana na ardhi, huku tatu ikisema kuwa mabadiliko hayo yalitokana na bahari.<ref>{{Cite journal |url=http://ams.allenpress.com/amsonline/?request=get-document&doi=10.1175%2FJCLI3800.1 |journal=Journal of Climate |title=Climate–Carbon Cycle Feedback Analysis: Results from the C4MIP Model Intercomparison |volume=19 |number =14 |pages=3337–3353 |year=2006 | first=P. |last=Friedlingstein |coauthors= P. Cox, R. Betts, L. Bopp, W. von Bloh, V. Brovkin, P. Cadule, S. Doney, M. Eby, I. Fung, G. Bala, J. John, C. Jones, F. Joos, T. Kato, M. Kawamiya, W. Knorr, K. Lindsay, H.D. Matthews, T. Raddatz, P. Rayner, C. Reick, E. Roeckner, K.G. Schnitzler, R. Schnur, K. Strassmann, A.J. Weaver, C. Yoshikawa, and N. Zeng |accessdate=2008-01-02 |doi=10.1175/JCLI3800.1 |format=subscription required}}</ref> Mambo yenye kutoka habari nyingi katika mifamo hii ni kwa sababu ya ongezeko la la hewa ambayo ina kaboni kutoka ardhini katika misitu yote ya latitiudi za juu za Ulimwengu wa Magharibi. Mfano mmoja hasa unaoitwa HadCM3 unaonyesha kuwa ujmbe wa pili wa mzunguko wa kaboni kwa sababu ya kupotea kwa kiasi kingi cha msitu wa mvua wa Amazon ukijibu kupungua kukubwa kwa usibishaji katika eneo la kitropiki la Marekani ya Kusini.<ref>{{Cite web |url=http://education.guardian.co.uk/higher/research/story/0,,965721,00.html |title=5.5C temperature rise in next century| publisher=The Guardian |date=2003-05-29|accessdate=2008-01-02}}</ref> Ingawa mifano haikubaliani kuhusu nguvu ya ujumbe kutokana na mzunguko wa kaboni ardhini, kila moja inaonyesha kuwa ujumbe wowote wa aina hiyo kutaongeza kasi ya ongezeko la joto Duniani
Uchunguzi unaonyesha kwamba mchanga nchini Uingereza umekuwa ukipoteza Kaboni kwa kiwango cha tani milioni 4 kkila mwaka kwa kipindi cha miaka 25 iliyopita<ref>{{Cite web |url=http://www.guardian.co.uk/life/science/story/0,12996,1565050,00.html |title= Loss of soil carbon 'will speed global warming' |author=Tim Radford |publisher=The Guardian |date=2005-09-08 |accessdate=2008-01-02}}</ref> kulingana na jarida katika andiko liitwalo Maumbile lililoandikwa na Bellamy na wengineo. Mnamo Septemba mwaka wa 2005, wanadokeza kuwa matokeo haya huenda hayawezi kuelezewa kupitia mabadiliko katika utimizi wa ardhi. Mabadiliko kama haya yanategemea mtandao mkubwa wa utafiti na kwa hivyo hayawezi kupatikana katika eneo kubwa Duniani. Kutumia matokeo haya hadi eneo la Uingereza, wanakadiria kuwa hasara ya kila mwaka ni tani milioni 13 kila mwaka. Hiki ni kiasi sawa na kiasi cha gesi ya kaboni daioksaidi kilichopunguzwa na Uingereza chini ya Mkataba wa Kyoto(tani milioni 12.7 za kaboni kila mwaka).<ref>{{Cite journal |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |title= Environmental science: Carbon unlocked from soils |first=E. Detlef |last= Schulze |coauthors= Annette Freibauer |url=http://www.nature.com/nature/journal/v437/n7056/full/437205a.html |volume=437|number=7056 |pages=205–206 |date=September 8, 2005 |accessdate=2008-01-02 |doi= 10.1038/437205a}}</ref>
Pia imependekezwa na mwanasayansi Chris Freeman kuwa kuondolewa kwa kaboni kutoka maeneo ya majimaji kuingia hadi maeneo ya kupitishia maji (ambapo yatapata kuingia angani) ni mojawapo ya ujumbe wa chanya wa ongezeko la joto Duniani. Kaboni ambayo kwa sasa imehifadhiwa katika maeneo majimaji ya Kaboni (gigatoni 390-455, theluthi moja ya hifadhi ya kaboni ardhini) ni zaidi ya nusu ya kiasi cha kaboni ambacho tayari kinapatikana angani.<ref name="Freeman2001">{{Cite journal |last=Freeman |first=Chris |authorlink= |coauthors=Ostle, Nick; Kang, Hojeong |year=2001 |month= |title=An enzymic 'latch' on a global carbon store |journal=Nature |volume=409 |issue=6817 |pages=149 |doi=10.1038/35051650 |url= |accessdate= |quote= }}</ref> viwango vya kemikali ya DOC majini vinazidi kupanda; Freeman anapima kwamba, si idadi kubwa zaidi ya vipimo vya joto, bali idadi kubwa zaidi ya CO<sub>2</sub> ya angani ndivyo vinavyosababisha, kupitia kuwezesha uzalishaji wa kimsingi.<ref name="Freeman2004">{{Cite journal |last=Freeman |first=Chris |authorlink= |coauthors=''et al.'' |year=2004 |month= |title=Export of dissolved organic carbon from peatlands under elevated carbon dioxide levels |journal=Nature |volume=430 |issue=6996 |pages=195–198 |doi=10.1038/nature02707 |url= |accessdate= |quote= |pmid=15241411 }}</ref><ref name="Connor2004">{{Cite news |first=Steve |last=Connor |authorlink= |coauthors= |title=Peat bog gases 'accelerate global warming' |url=http://www.independent.co.uk/news/science/peat-bog-gases-accelerate-global-warming-552447.html |work=The Independent |publisher= |date=2004-07-08 |accessdate= }}</ref>
Vifo vya miti vinaaminika kuongezeka kama chanzo cha mabadiliko ya hali ya anga, jambo ambalo ni matokeo ya ujumbe wa kichanya.<ref>http://climateprogress.org/2009/01/23/science-global-warming-is-killing-us-trees-a-dangerous-carbon-cycle-feedback/</ref> Hili linahitilafiana na mtazamo wa wengi wa hapo awali kuwa ongezeko la mimea asili lingesababisha matokeo ya ujumbe hasi.{{Citation needed|date=January 2009}}
====Mioto ya misituni====
Ripoti ya Kitathmini ya Nne ya IPCC inatabiri ya kuwa maeneo mengi ya latitiudu za kati, kama vile Ulaya ya Kimeditereani, kitakuwa na upungufu wa mvua na ongezeko la ukavu, ambalo litaruhusu mioto mengi zaidi kutokea katika maeneo makubwa na kwa wingi. Kufanya hivi kunatoa kaboni zaidi kuingia katika anga kuliko kiwango ambacho mzunguko wa kaboni unaweza kuchukua ndani, na pia kupunguza eneo la jumla la msitu Duniani, hivyo kufanya mzunguko wa hasi. Sehemu ya mzunguko huo ni ni kukuwa zaidi kwa misitu na kuhama kuelekea eneo la kaskazini kwa misitu kadiri latitiudi za kasakazini zinavyokuwa na hali ya anga inayoweza kusaidia ukuaji wa misitu. Kuna swali kuhusu ikiwa uchomaji wa kuni mbadala kama vile misitu, kunafaa kuhesabiwa kama kuchangia ongezeko la joto Duniani.<ref>{{Cite web | url=http://www.davidsuzuki.org/Forests/Forests_101/FIRE/Climate_Change.asp | title=Climate Change and Fire | publisher=[[David Suzuki Foundation]] | accessdate=2007-12-02}}</ref><ref>{{Cite web | url=http://yosemite.epa.gov/oar/globalwarming.nsf/content/ImpactsForests.html | title=Global warming : Impacts : Forests | accessdate=2007-05-17 | publisher=[[United States Environmental Protection Agency]] | date=2000-01-07 | accessdate=2007-12-02}}</ref><ref>{{Cite web | url= http://www.whrc.org/southamerica/fire_savann/FeedbackCycles.htm | title= Feedback Cycles: linking forests, climate and landuse activities | publisher=[[Woods Hole Research Center]] | accessdate=2007-12-02}}</ref> Cook na Vizy pia walipata kuwa mioto ya misitu ilikuwa na uwezo wa kutokea katika eneo la msitu wa mvuawa Amazon, hatimaye kusababisha mpito kuelekea mimea ya Caatinga katika eneo la Mashariki la Amazon.{{Citation needed|date=March 2009}}
====Kurudi nyuma kwa barafu====
{{Double image stack|right|Northern Hemisphere Sea Ice Extent Anomalies.png|Southern Hemisphere Sea Ice Extent Anomalies.png|200|Mienendo ya barafu katika Ulimwengu wa kasakazini|Mienendo ya barafu katika Ulimwengu wa Kusini}}
{{Main|Kupungua kwa eneo la Aktiki}}
Bahari huingiza joto kutoka jua, huku barafu ikimulika mianga ya jua hadi nafasi ya angani. Kwa hivyo, barafu ya baharini inayorudi nyuma itaruhusu jua kuongeza joto katika maji ya bahari ambayo sasa yameachwa wazi, hivyo kuongeza kiwango cha ongezeko la joto Duniani. Mbinu ni sawa kama ya gari nyeusi inayokuwa moto haraka zaidi inapokaa katika jua kuliko gari nyeuzi. Badiliko hili la kumulika joto la jua pia ndiyo sababu kuu mbona Jopo la Kimataifa la Mabadiliko ya Hali ya Anga linatabiri kuwa vipimo vya joto katika pembe ya kasakazini mwa Dunia itaongezeka kwa kiasi mara mbili ikilinganishwa na maeneo mengine Duniani. Mnamo tarehe Septemba mwaka wa 2007, eneo la barafu katika bahari ya Aktiki lilifika nusu ya ukubwa wake ikilinganishwa na ukubwa wa wastani wa majira ya kiangazi mchache zaidi kati ya mwaka wa 1979 na 2000.<ref>{{
| title=Arctic ice levels at record low opening Northwest Passage
| newspaper=Wikinews
|url=http://en.wikinews.org/wiki/Arctic_ice_levels_at_record_low_opening_Northwest_Passage
|date = September 16, 2007}}</ref> The record losses of 2007 and 2008 may, however, be temporary.<ref>{{
|date=2008
|title=Avoiding dangerous climate change
Line 291 ⟶ 240:
|url=http://www.metoffice.gov.uk/publications/brochures/cop14.pdf
|accessdate=August 29, 2008}}</ref>
Mark Serreze wa Kituo cha Marekani cha Theluji na Barafu kinatazama mwaka wa 2030 kama "mwaka ambapo kofia ya barafu ya eneo la Akitiki itakuwa bila barafu.<ref>{{
|date=2007-09-05
|title=Ice-free Arctic could be here in 23 years
|author=Adam, D.
|accessdate=2008-01-02}}</ref> Ongezeko la joto Duniani katika maeneo ya ncha za Dunia halitarajiki kufanyika katika eneo la Ulmwengu wa Kusini.<ref>{{
====Athari ya erosoli za kiberiti====
Line 302 ⟶ 250:
Erosoli za kiberiti, hasa aerosoli za kistratosfia za kiberiti zina athari kubwa kwa hali ya anga. Chanzo kimoja cha aerosoli za aina hiyo ni mzunguko wa kiberiti, ambapo planktoni hutoa gesi kama vile DMS ambayo mwishowe huchanganyika na gesi ya oksigeni kuwa sukfuri daioksaidi katika anga. Uharibifu wa bahari kwa sababu ya chanzo ongezeko la asidi katika bahari au uharibifu wa mzunguko wa kithamohalaini unaweza kusababisha uharibifu wa mzunguko wa kiberiti, hivyo kusababisha athari yake ya kupunguza joto katika sayari ya Dunia kupitia kutengeneza aerosoli za kistratosferi za kiberiti.
==Uchambuzi wa matokeo mabaya==
Line 310 ⟶ 256:
{{Expand section|date=December 2008}}
Kufuatia kanuni ya kisayansi ya Le Chatelier's, msawazo wa kikemikali wa mzunguko wa kaboni wa Dunia utasonga kutokana na kutolewa kwa CO<sub>2</sub> ya kianthropojenikia. Chanzo msingi cha hiki ni bahari, amabyo inachukua ndani gesi hii kupitia pampu ya umumunyifu. Kwa sasa hili ni chanzo la theluthi moja pekee ya kutolewa kwa gesi hii, lakini mwishowe kiwango kingi cha (~75%) ya CO<sub>2</sub> kinachotolewa na shughuli za kibinadamu kitapotelea baharini kwa kipindi cha karne nyingi: "Makadirio bora zaidi ya urefu wa maisha ya kuni ya fosili ya CO<sub>2</sub> kwa majadiliano ya umma yanaweza kuwa miaka 300, ukiongezea 25% ambayo hudumu milele"<ref>{{
Pia, mionzi ya joto ya Dunia inaongezeka kwa uwiano na nguvu ya nne ya kipimo cha joto, hivyo kusababisha ongezeko la mionzi inyotolewa kadiri Dunia inapopata joto. Athari ya machakato huu zinajumuishwa katika mifumo ya hali ya anga ya Duniani iliyofanywa kuwa muhtasari na Jopo la Kimataifa la Mabadiliko ya Hali ya Anga.
==Matokeo mengine==
Line 321 ⟶ 265:
Wakazi ambao ni wazawa wa maeneo wanamoishi katika maeneo ya latitiudi za juu tayari wanaathirika na matokeo mabaya ya mabadiliko ya hali ya anga.<ref name=ipccwg2c19 /> Athari ya mabadiliko ya hali ya anga kwa mifumo ya kibinadamu ina uwezekano wa kusambazwabila kufuatilia mpango maalum. Bara Afrika pengine ndilo eneo dhaifu zaidi dhidi ya mabadiliko ya hali ya anga ya siku za usoni. [[Nchi zinazoendelea]] pengine zimo hatarini dhaifu dhidi ya mabadiliko ya hali ya anga kuliko [[nchi zilizostawi]]. Huku joto kikiwa 1-2°C zaidi ya vipimo vya kati ya viwango vya mwaka wa 1990 na 2000, na kuna uwezekano kuwa athari mbaya zitafanyika katika maeneo mbalimbali, k.m., Mataifa ya Aktiki na visiwa vidogo. Katika maeneo mengine, vikundi fulani vya wakazi vitaathirika na kiwango hiki cha ongezeko la joto, k.m., jamii za maeneo ya juu na jamii za maeneo ya pwani yenye viwango vikubwa vya [[umaskini]]. Ongezeko la joto la zaidi ya 2-3°C, kuna uwezekano kuwa nchi nyingi zitakuwa na matokeo mabaya kwa jumla.
Madhara ya jumla ya ki[[uchumi]] ya mabadiliko ya hali ya anga hayana uhakika.<ref name=ipccwg2c19 /> Makadirio ya kawaida ya athari za mabadiliko ya hali ya anga ni ya mabadiliko ya uzalishaji bidhaa Duniani kote ya zaidi au chini ya asilimia chache. Mabadiliko machache ya bidhaa jumla Duniani kote zinaweza kuhusishwa na mabadiliko makubwa katika uchumi wa kitaifa.
====Bima====
Sekta moja inayoathirika moja kwa moja na hatari za ongezeko la joto Duniani ni sekta ya [[bima]].<ref>[http://www.aaisonline.com/viewpoint/AAISviewpointSp05.pdf Viewpoint] American Association of Insurance Services</ref> Kulingana na ripoti ya mwaka 2005 kutoka Shirika la Watoa Bima la Uingereza, kupunguza kiasi cha uzalishaji wa kaboni kunaweza zuia 80% ya makadirio ya nyongeza zaidi ya kila mwaka ya saikloni za kitropiki kufikia miaka ya 2080.<ref>Association of British Insurers (2005) [http://www.abi.org.uk/Display/File/Child/552/Financial_Risks_of_Climate_Change.pdf "Financial Risks of Climate Change"] summary report</ref> Ripoti ya mnamo mwezi Juni mwaka wa 2004 iliyotolewa na Shirika la Watoa Bima la Uingereza lilidokeza "Mabadiliko ya hali ya anga zi swala la umbali kwa vizazi vijavyo kushughulikia. Ni, kwa aina mbalimbali, hapa tayari, ikiathiri biashar ya makapuni ya bima hivi sasa."<ref>Association of British Insurers (June 2005) [http://www.abi.org.uk/Display/File/364/SP_Climate_Change5.pdf "A Changing Climate for Insurance:] A Summary Report for Chief Executives and Policymakers"</ref> Ni bayana kuwa hatari za hali ya hewa kwa kaya na mali zilikuwa zinaongezeka tayari kwa kiasi cha kati ya 2 na 4 % kila mwaka kwa sababu kubadilika kwa hali ya hewa, na kuwa madai ya uharibifu wa dhoruba na mafuriko nchini Uingereza yalikuwa yameongezeka maradufu hadi zaidi ya £6 bilioni katika kipindi cha kati ya 1998 na 2003, ikilinganishwa na miaka mitano ya awali. Matokeo ni kuongezeka kwa bei za bima, na hatari kwamba katika maeneo kadhaa bima dhidi ya mafuriko hayataweza kupatikana na baadhi ya watu.
Taasisi za bima, ikiwemo kampuni kubwa zaidi Duniani za bima, Munich Re na Swiss Re, zilionya katika utafiti wa mnamo mwaka wa 2002 kuwa "ongezeko la matukio ya hali kali za hali ya anga, zinazoambatana na mienendo ya kijamii" zingegarimu karibu $ dola za bilioni 150 za Marekani kila mwaka katika muongo ujao.<ref>UNEP (2002) [http://www.unepfi.org/fileadmin/documents/CEO_briefing_climate_change_2002_en.pdf "Key findings of UNEP’s Finance Initiatives study"] ''CEObriefing''</ref> Gharama hizi zitakuwa mzigo kwa wateja, walipa ushuru na sekata, zikiambatana na kuongezeka kwa bei zinazohusiana na bima na misaada ya majanga.
Nchini Marekani, hasara za kibima pia zimeongezeka sana. Kulingana na Choi na Fisher (2003) kila ongezeko la 1% la usimbishaji kila mwaka kunaweza kuongeza hasara ya janga kwa zaidi kiasi cha 2.8%.<ref name="choifisher">{{Cite journal|last=Choi|first=O. |coauthors=A. Fisher |year=2003 | url= http://www.ingentaconnect.com/content/klu/clim/2003/00000058/F0020001/05109227 |title=The Impacts of Socioeconomic Development and Climate Change on Severe Weather Catastrophe Losses: Mid-Atlantic Region (MAR) and the U.S.|journal=Climatic Change| volume=58|number=(1-2)|pages=149–170 |doi=10.1023/A:1023459216609}}</ref> Kuongezeka kwa jumla mara nyingi huchangiwa na ongezeko la idadi ya watu na bei ya mali katika maeneo ya pwani yalio hatarini, ingawa kulikuwa pia na ongezeko la idadi ya matukio yanayohusiana kama vile mvua nyingi tangu miaka ya 1950.<ref>{{Cite journal|journal = [[Science (journal)|Science]]|volume=284|pages=1943–1947| year=1999|number=5422|title=Mitigation Emerges as Major Strategy for Reducing Losses Caused by Natural Disasters|author=Board on Natural Disasters|doi=10.1126/science.284.5422.1943|pmid=10373106|issue = 5422}}</ref>
====Usafiri====
Barabara, viwanja vya ndege, barabara za reli na mifereji ya kupitishia bidhaa (ikiwemo mabomba ya mafuta, mifereji ya kupitishia maji machafu na mifereji ya kupitishia maji masafi n.k.) huenda yakahitaji ukarabati zaidi na kuundwa upya kadiri yanapoathiriwa na tofauti kubwa zaidi ya vipimo vya joto. Maeneo ambayo tayari yameathiriwa sana ni kama vile ameneo yenye ardhi iliyokuwa kama barafu, ambayo yana viwango vingi vya kuzama kwa ardhi, inayosababisha barabara kujipinda, misingi ya nyumba kuzama chini na viwanja vya ndege kuwa na nyufa kubwa.<ref>[http://www.airportbusiness.com/article/article.jsp?id=2258&siteSection=4 Studies Show Climate Change Melting Permafrost Under Runways in Western Arctic] ''Weber, Bob Airportbusiness.com'' October 2007</ref>
====Athari kwa kilimo====
{{Main|Mabadiliko la hali ya anga na kilimo}}
{{See also|Usalama wa chakula|Chakula dhidi ya kuni|Shida ya bei za vyakula Duniani 2007–2008}}
=====Chakula=====
Mabadiliko ya hali ya anga yanatarajiwa kuwa na mchanganyiko wa matokeo kwa [[kilimo]], huku baadhi ya maeneo yakifaidika kutokna na kupanda kiasi kwa vipimo vya joto na mengine yakithirika vibaya.<ref>{{Cite web
|date=2007
|title=Food, fibre and forest products. ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 358 ⟶ 292:
|accessdate=2009-05-20}}</ref> Maeneo ya latititudi za chini yamo hatarini zaidi ya kuathiriwa na upungufu wa mazao ya chakula. Maeneo ya latitiudi za kati na za juu yanaweza kuwa na ongezeko la vipimo vya joto vya kati ya 1-3°C (ikilinganishwa na kipindi cha 1980-99). Kulingana na ripoiti ya IPCC, zaidi ya ongezeko la joto la 3°C kunaweza kusababisha mazao ya kilimo Duniani kupungua, lakini taarifa hii si ya uhakika. Utafiti mwingi wa kilimo uliopimwa katika Ripoti haujumuishi mabadiliko katika hali kali za hewa, mabadiliko katika kuenea kwa wadudu waharibifu na magonjwa, au maendeleo yanayowezekana yanayoweza kusaidia kukabiliana na mabadiliko ya hali ya anga.
Makala katika jarida la ''[[New Scientist]]'' yanaelezea jinsi mimea ya [[mpunga]] inavyoweza kuathirika vikali na ongezeko la vipimo vya joto.<ref>{{Cite news |first=Jim |last=Giles |authorlink= |coauthors= |title= Major food source threatened by climate change |url=http://www.newscientist.com/article/dn13517-major-food-source-threatened-by-climate-change.html |work=NewScientist |publisher= |date=24 March 2008 |accessdate= }}</ref> Katika mkutano wa mwaka 2005 uliofanywa na Jamii ya Kimilki, faida za ongezeko la viwango vya kaboni monoksaidi vilisemekana kupitwa na madhara ya mabadiliko ya hali ya anga.<ref>''[[The Independent]]'', April 27, 2005, "Climate change poses threat to food supply, scientists say" - report on [http://www.royalsoc.ac.uk/event.asp?id=2844 this event]</ref>
=====Mgao wa athari=====
Nchini [[Iceland]], vipimo vya joto vinavyongezeka vimefanya upanzi wa [[shayiri]] katika maeneo mengi kuwezekana, jambo ambalo halingewezekana miaka ishirini iliyopita. Joto kiasi ni kwa sababu ya ya matokeo ya nchini tu (ambauo huenda hayatadumu) ya mawimbi ya kibahari kutoka eneo la Carribean, ambayo pia yameathiri idadi ya samaki.<ref>{{Cite web |url=http://www.guardian.co.uk/climatechange/story/0,12374,1517939,00.html |title=Frozen assets
|author=Paul Brown
|publisher=[[The Guardian]]
|date=2005-06-30
|accessdate=2008-01-22}}</ref> Kufikia kipindi cha kati cha karne ya 21, katika eneo la [[Siberia]] na kwingineko nchini [[Urusi]], mabadiliko ya hali ya anga yanatarajiwa kupanua wigo la kilimo.<ref>{{
|date=2007
|title=Polar regions (Arctic and Antarctic). ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 375 ⟶ 306:
|page=668
|url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg2/ar4-wg2-chapter15.pdf
|accessdate=2009-05-20}}</ref> Katika [[Asia]] ya mashariki na kusini mashariki, mazao huenda yakaongezeka kwa asilimia 20%, huku katika eneo la kati na la kusini la Asia, mazao huenda yakapungua kwa kiasi cha 30%.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Katika sehemu kavu zaidi katika Marekani ya Kilatini, mavuno ya mimea kadhaa muhimu inatarajiwa kupungua, huku katika maeneo ya halijoto, mazao ya [[soya]] yanatarajiwa kupanda.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Katika eneo la Ulaya ya kasakazini, mabadiliko ya hali ya anga yanatarajiwa kufaidi mimea katika kipindi cha mwanzo.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Kilimo cha kujikimu na kilimo cha biashara vinatarajiwa kuathirika vibaya na mabadiliko ya hali ya anga katika visiwa vidogo.<ref>{{
|date=2007
|title=Small islands. ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 382 ⟶ 313:
|page=689
|url=http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar4/wg2/ar4-wg2-chapter16.pdf
|accessdate=2009-05-20}}</ref> Bila mabadiliko mengine zaidi, ifikapo mwaka wa 2030, uzalishaji kutokana na kilimo unakadiriwa kuwa utakuwa umepungua katika maeneo mengi ya [[Australia]] ya kusini na magharibi, na maeneo ya [[mashariki]] ya New Zealand. Faida ya awali zinakadiriwa katika maeneo ya magharibi na kusini mwa New Zealand.<ref>{{
|date=2007
|title=Australia and New Zealand. ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 391 ⟶ 322:
|accessdate=2009-05-20}}</ref>
Marekani ya kaskazini, katika miongo michache ya karne hii, mabadiliko wastani ya hali ya anga yanakadiriwa kuongeza mapato jumla ya kilimo kinachotegemea mvua kwa kiasi cha kati ya 5 na 20%, lakini na umuhimu tofauti katika kanda nyingi.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Kulingana na jarida la 2006 lililoandikwa na Deschenes na Greenstone, lilitabiri ongezeko la vipimo vya joto na usimbishaji hakutakuwa na matokeo yoyote kwa mimea muhimu zaidi nchini Marekani.<ref>{{Cite web |url=http://ideas.repec.org/p/fem/femwpa/2006.6.html |title=The Economic Impacts of Climate Change: Evidence from Agricultural Profits and Random Fluctuations in Weather |accessdate= |work= |publisher= |date= }}</ref>
Barani [[Afrika]], mabadiliko ya hali ya anga yanatarajiwa kuathiri sana uzalishaji wa kilimo na upatikanaji wa chakula.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Jiografia ya Afrika inaifanya iwe hatarini zaidi, na asilimia sabini ya wakazi wa Afrika wanategema kilimo kinachtumia mvua kwa kujipatia riziki. Ripoti rasmi ya [[Tanzania]] kuhusu mabadiliko ya hali ya anga inadokeza kuwa maeneo ambayo kawaida hupokea mvua mara mbili kila mwaka huenda yakapata mvua zaidi, na yale ambao hupokea msimu mmoja pekee huenda yakapokea mvua kidogo zaidi. Matokeo ya jumla yanatarajia kupungua kwa asilimia 33% kwa mazao ya mahindi - chakula muhimu sana nchini Tanzania.<ref>{{Cite web |url=http://www.guardian.co.uk/climatechange/story/0,12374,1517935,00.html| title=In the land where life is on hold |author= John Vidal |publisher=[[The Guardian]]|date=2005-06-30 |accessdate=2008-01-22}}</ref> Pamoja na mambo mengine, mabadiliko ya hali ya anga katika eneo ya kanda - hasa, kupungua kwa usimbishaji - kunadhaniwa kuchangia kwa [[mgogoro wa Darfur]].<ref>{{Cite web|url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=72985|title= Climate change - only one cause among many for Darfur conflict|publisher=IRIN|date=2007-06-28|accessdate=2008-01-22}}</ref> Mchanganyiko wa miongo ya [[ukame]], kuenea kwa jangwa, na idadi ya watu kupita kiasi, kwa sababu Waarabu wa Kibaggara wanaohama kila kukicha wakitafuta maji lazima wapeleke mifugo wao kusini zaidi, kwa ardhi ambao inadhibitiwa na watu wanaolima ardhi.<ref>{{Cite web |url=http://www.alertnet.org/db/blogs/1265/2007/06/30-100806-1.htm |title=Looking to water to find peace in Darfur|publisher=Reuters AlertNet|author=Nina Brenjo |date=2007-07-30|accessdate=2008-01-22}}</ref>
====Pwani na maeneo yaliyo chini====
Kwa sababu za kihistoria zinazohusiana na [[biashara]], miji mikubwa zaidi Duniani na yenye utajiri mwingi inapatikana katika pwani. Katika nchi zinazoendelea, watu masikini zaidi huishi katika maeneo tambarare yanayofurika, kwa sababu ndiyo nafasi pekee inayopatikana, au ardhi ya kilimo yenye rutuba.Mkazi haya mara nyingi hukosa miundombinu kama vile daiki na mifumo ya kuonya mapema. Jamii masikini zaidi pia hukosa bima, akiba au mkopo wa karibu unaohitajika kujiokoa kutokana na majanga. Huku hali ya anga ikibadilika katika siku za usoni, kuna uwezekano kuwa maeneo ya pwani yenye watu wengi katika kila eneo mraba yatakumbwa na ongezeko la hatari ya kupanda kwa kiwango cha maji baharini na uharibifu kwa sababu ya matuki ya hali mbaya zaidi ya hewa.<ref name=ipccwg2c19 /> Kutokana na tofauti katika uwezo wa kukabiliana na mabadiliko haya, maeneo ya pwani katika nchi zinazoendelea yatakumbwa na ugumu zaidi wa kuliko pwani za nchi zilizoendelea.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Utafiti wa mwaka wa 2006 uliofanywa na Nicholls na [[Richard Tol|Tol]] unatilia maanani madhara yanayotokana na kupanda kwa kiwango cha maji baharini:<ref>{{Cite journal
|date=2006
|title=Impacts and responses to sea-level rise: a global analysis of the SRES scenarios over the twenty-first century
Line 410 ⟶ 337:
|url=http://www.fnu.zmaw.de/fileadmin/fnu-files/publication/tol/RM7168.pdf
|accessdate=2009-05-20}}</ref>
<blockquote>[...] Dunia za siku zijazo zitakazokumbwa na hatari ya ongezeko la kiwango cha maji baharini zinaonekana kuwa za mifano ya IPCC za A2 na B2, amabalo kimsingi inaonyesha tofauti katika hali ya kijamii na kiuchumi (idadi ya watu katika pwani fulani, [[Pato la Taifa]] (GDP) na Pato la Taifa la Kila mtu kibinafsi), badala ya kiasi cha ongezeko la maji baharini. Visiwa vidogo na maeneo ya kidelta huwa hatarini zaidi kama inavyoonekana katika uchambuzi mwingi wa mapema. Pamoja, matokeo haya yanaonyesha kwamba jamii za kibinadamu zitakuwa na chaguo zaidi kuhusu jinsi zinavyojibu ongezeko la kiwango cha maji baharini zaidi kuliko inavyodhaniwa. Hata hivyo, hitimisho hili linahitaji kuambatana na utambuzi kuwa bado hatuelewi machaguzi haya na athari kubwa bado zinzwezekana.</blockquote>
====Uhamiaji====
Baadhi ya visiwa vya mataifa ya bahari la Pasifiki, kama vile [[Tuvalu]], yana wasiwasi kuhusu uwezekano wa kulazimishwa kuhama, kwani hawajimudu kiuchumi kujinga dhidi ya mafuriko. Tuvalu tayari ina mkataba wa kidharura na nchi ya New Zealand kuruhusu kuhamishwa wa kihatua.<ref>[http://www.guardian.co.uk/climatechange/story/0,12374,1063181,00.html Unnatural disasters] ''Andrew Simms'' The Guardian October 2003</ref>
Katika miaka ya 1990 aina nyingi ya makadirio ilitaja idadi ya wakimbizi wa kimazingira kuwa karibu milioni 25. (Wakimbizi wa kimazingira hawajumuishwi katika ufafanuzi rasmi wa [[mkimbizi]] ambao hunajumuisha tu wahamiaji wanaotoroka mateso. Jopo la Kimataifa la Mabadiliko ya Hali ya Anga (IPCC kwa Kiingereza), ambalo linashauri serikali za Dunia chini ya mwamvuli wa Umoja wa Mataifa, lilikadiria kuwa wakimbizi milioni 150 wa kimazingira watakuwepo kufikia mwaka wa 2050, kutokana na madhara ya mafuriko katika pwani, mmonyoko wa udongo katika maeneo ya pwani na matatizo ya kilimo (milioni 150 inamaanisha kuwa million 1.5% ya wakazi wote bilioni 10 wa Duniani waliokadiriwa kufikia mwaka wa 2050).<ref>[http://www.risingtide.nl/greenpepper/envracism/refugees.html Hidden statistics: environmental refugees]</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20050223042051/http://www.risingtide.nl/greenpepper/envracism/refugees.html Hidden statistics: environmental refugees] Archived version</ref>
====Njia ya kaskazini magharibi====
[[Image:Arctic Ice Thickness.png|250px|right|thumb|Mabadiliko ya upana wa barafu ya eneo la Aktiki kutoka miaka ya 1950 hadi miaka ya 2050 ilivyofanywa kimfano katika mojawapo ya Mahabara ya Kijiofizikia yanayotafiti Mabadiliko ya Maji (GFDL) kutokana na majaribio ya R30 ya mzunguko wa anga juu ya bahari.]]
Barafu ya eneo la Aktiki inayoyeyuka inaweza kufungua njia ya kasakazini magharibi katika majira ya kiangazi, jambo linaloweza kusababisha kupungua kwa njia za meli kwa kiwango cha maili za kinautiki 5,000 (kilomita 9,000) kati ya Bara Ulaya na Asia. Jambo hili litakuwa la kimanufaa sana hasa kwa mapipa makubwa ambayo hayawezi kutoshea kupita katika eneo la [[Mfereji wa Panama]] na kwa sasa yanalazimishwa kuzunguka ncha ya Marekani ya Kusini. Kwa mujibu wa Huduma ya Barafu ya Kanada, kiwango cha barafu katika eneo la magharibi la Kanada visiwa vya Aktiki lilipungua kwa kiwango cha 15% kati ya mwaka wa 1969 na mwaka wa 2004.<ref>[http://www.washingtontimes.com/specialreport/20050612-123835-3711r.htm ''www.washingtontimes.com'']</ref>
Mnamo Septemba mwaka wa 2007, Kofia ya Barafu ya eneo la Aktiki ilirudi nyuma kiasi kwamba Njia ya Kaskazini Magharibi iliweza kupitika na meli kwa mara ya kwanza katika historia iliyorekodiwa.<ref>{{Cite news | title=Arctic ice levels at record low opening Northwest Passage | newspaper=Wikinews | url=http://en.wikinews.org/wiki/Arctic_ice_levels_at_record_low_opening_Northwest_Passage}}</ref>
Mnamo Agosti, mwaka wa 2008, barafu ya baharini iliyokuwa ikiyeyuka ilifungua kwa wakati mmoja Njia ya Kaskazini magharibi na njia ya bahari ya kasakazini, kuifanya iwezekane kusafiri kwa meli katika eneo la kofia ya barafu ya Aktiki.<ref name="dailymail.co.uk">[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1050990/The-North-Pole-island-time-history-ice-melts.html dailymail.co.uk, The North Pole becomes an 'island' for the first time in history as ice melts]</ref> Njia ya Kaskazini magharibi ilifunguliwa mnamo tarehe Agosti 25, mwaka wa 2008, na eneo lililobaki la ulimi wa barafu lililokuwa linafuna njia ya Bahari ya Kasakazini lilimumunyika siku chache zilizofuata. Kwa sababu ya kupungua kwa eneo la Aktiki, kikundi cha Beluga cha Bremen, Ujerumani, kilitangaza mipango ya kutuma meli ya kwanza katika Njia ya Bahari ya Kaskazini mano mwaka wa 2009.<ref name="dailymail.co.uk" />
====Maendeleo====
Madhara ya pamoja ya ongezeko la joto Duniani huenda yakawa na athari kali sana hasa kwa binadamu na nchi ambazo hazina rasilimali za kupunguza athari hizo. Hili linaweza kufanya maendeleo ya kiuchumi na upunguzaji wa umaskini uwe mgumu, na kiufanya iwe vigumu zaidi kuyafikia [[Malengo ya Maendeleo ya Milenia]].<ref>{{Cite web|url=http://www.odi.org.uk/iedg/publications/climate_change_web.pdf |title=Poverty Reduction, Equity and Climate Change: Global Governance Synergies or Contradictions?|author=Richards, Michael|publisher=Overseas Development Institute|accessdate=2007-12-01|format=PDF}}</ref>
Mnamo Oktoba mwaka wa 2004 Kikundi Tendakazi kuhusu Mabadiliko ya Hali ya Anga na Maendeleo, muungano wa mashirika yasiyokuwa ya kiserikali ya maendeleo na mazingira, ilitoa ripoti [http://www.iied.org/pubs/display.php?o=9512IIED iliyoitwa Kuteketea] kuhusu jinsi mabadiliko ya hali ya anga yanavyoathiri maendeleo. Ripoti hii, na ripoti ya Julai 2005 [http://www.iied.org/pubs/display.php?o=9560IIED Afrika - Yateketea?] zilitabiri ongezeko la njaa na magonjwa kwa sababu ya upungufu wa mvua na hali mbaya ya hewa, hasa Barani Afrika. Haya huenda yakawa na madhara mabaya kwa maendeleo kwa wale walioathirika.
===Mifumo ya kiikolojia===
{{See also|Hatari ya kuangamia kutokana na ongezeko la joto Duniani}}
Ongezeko la joto Duniani ambalo halidhibitiwi linaweza kuathiri maeneo mengi ya kiikolojia ardhini. Ongezeko la kipimo cha joto Duniani kunamaanisha ya kuwa mifumo ya kiikolojia itabadilika; baadhi ya [[spishi]] wanalazimishwa kuhama makazi yao (huku viumbe hao wakikabiliana na uwezekano wa kuangamia) kwa sababu ya hali ya anga inayobadilika, huku wengine viumbe wakinawiri. Athari zaidi za ongezeko la joto Duniani, kama vile kupungua kwa theluji milimani, kupanda kwa eneo la bahari lenye maji, na mabadiliko ya hali ya hewa, yanaweza kuathiri si tu shughuli za kibinadamu bali hata mfumo wa kiikolojia. Kusoma kuhusu uhusiano kati ya hali ya anga ya Dunia na kuangamia kwa viumbe katika kipindi kilichopita cha miaka milioni 520, wanasayansi kutoka Chuo Kikuu cha York wanaandika, "Vipimo vya joto Duniani vilivyotabiriwa kwa karne zinjazo vinaweza kusababisha ‘tukio jipya kubwa la maangamizi ya viumbe’, ambapo zaidi ya asilimia 50 ya spishi za wanyama na mimea itaangamizwa."<ref>{{
Spishi wengi ambao wamo hatarini ni wanyama wa eneo la Aktiki na Antaktiki kama vile [[dubu]] wa kipola<ref>{{Cite journal | last = Amstrup | first=Steven C. | coauthors = [[Ian Stirling]], Tom S. Smith, Craig Perham, Gregory W. Thiemann | date = 2006-04-27 | title = Recent observations of intraspecific predation and cannibalism among polar bears in the southern Beaufort Sea | journal = Polar Biology | volume = 29 | issue = 11 | pages = 997–1002 | doi = 10.1007/s00300-006-0142-5}}</ref> na Penguini wa Kaisari<ref>{{Cite journal | last = Le Bohec | first = Céline | coauthors = Joël M. Durant, Michel Gauthier-Clerc, Nils C. Stenseth, Young-Hyang Park, Roger Pradel, David Grémillet, Jean-Paul Gendner, and Yvon Le Maho | title = King penguin population threatened by Southern Ocean warming | journal = [[Proceedings of the National Academy of Sciences]]
| volume = 105| issue = 7| pages = 2493| date = 2008-02-11 | url = http://www.pnas.org/cgi/content/abstract/0712031105v1
| doi = 10.1073/pnas.0712031105 | accessdate = 2008-02-13 | format = abstract | pmid = 18268328 | pmc = 2268164}}</ref>. Katika eneo la Aktiki, maji ya Bandari la Hudson hayana barafu kwa wiki tatu au zaidi kuliko miaka thelathini iliyopita, hivyo kuathiri dubu wa kipola wanaokaa pale, ambao hupendelea kuwinda katika barafu ya bahari.<ref>[http://www.lrb.co.uk/v27/n01/byer01_.html On Thinning Ice] ''Michael Byers'' London Review of Books January 2005</ref> Spishi ambao wanategemea hali baridi za hewa kama vile gyrfalcon, na ndege wa theluji ambao huwinda Lemmings ambao hutumia maji baridi wakati wa majira ya baridi kwa faida yao huenda wakaathirika vikali.<ref>{{
| author=Arendt, J.D.
| title=Adaptive intrinsic growth rates: an integration across taxa
Line 463 ⟶ 376:
| url=http://links.jstor.org/sici?sici=0033-5770%28199706%2972%3A2%3C149%3AAIGRAI%3E2.0.CO%3B2-X
| doi=10.1086/419764}}
</ref> Hali inayokuwa na joto jingi kuliko kawaida inasababisha viango vikubwa zaidi vywa kimetaboliki na baada ya hapo kupungua kwa ukubwa wa kimwili licha ya kuongezeka kwa utafutaji wa chakula, jambo amablo linaongeza hatari ya ya kuwindwa. Hakika , hata ongezeko ndogo la la kipimo cha joto wakati wa maendeleo ya ukuaji wa mnyama unasababisha hitilafu katika ufanisi wa ukuaji na viwango bvya kuishi katika samaki wa aina ya Rainbow trout.<ref>{{
| author=Biro, P.A., ''et al.''
| year=2007
Line 478 ⟶ 391:
</ref>
Ongezeko la joto limeanza kuwa na madhara wazi kwa wanyama<ref>{{Cite web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4313726.stm |title=Animals 'hit by global warming'| author=Time Hirsch |publisher=[[BBC]] News |date=2005-10-05 |accessdate=2007-12-29}}</ref>, na [[vipepeo]] wamehama hadi maeneo ya kasakazini kwa kiasi cha kilomita 200 Barani Ulaya na Marekani Kaskazini. Mimea hubaki nyuma na kuhama kwa wanyama wakubwa unafanywa kuwa pole pole kwa sababu ya miji na barabara. Nchini Uingereza, vipepeo wa majira ya baada ya baridi wanatokea kwa wastani siku 6 mapema kuliko miongo miwili ilyopita<ref>{{Cite journal |url=http://www.nature.com/nature/journal/v416/n6879/pdf/416389a.pdf |title= Ecological responses to recent climate change |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |last=Walther |first=Gian-Reto |coauthors=Eric Post, Peter Convey, Annette Menzel, Camille Parmesan, Trevor J. C. Beebee, Jean-Marc Fromentin, Ove Hoegh-Guldberg, Franz Bairlein |volume=416 |number= |pages=389–395|date=March 28, 2002 |doi= 10.1038/416389a|format=PDF}}</ref>.
Makala ya mwaka 2002 katika jariida la ''Maumbile''<ref>{{Cite journal | last = Root | first = Terry L. | coauthors = Jeff T. Price, Kimberly R. Hall, Stephen H. Schneider, Cynthia Rosenzweig & Alan Pounds | title = Fingerprints of global warming on animals and plants | journal = [[Nature (journal)|Nature]] | volume = 421 | issue = 6918 | pages = 57–59 | date = 2003-01-02 | url = http://cesp.stanford.edu/publications/fingerprints_of_global_warming_on_animals_and_plants/index.html | accessdate = 2008-02-13 | doi = 10.1038/nature01333 | format = {{Dead link|date=May 2009}}}}</ref> yalitafiti maandiko ya kisayansi ili kupata mabadiliko ya hivi karibuni ya misimu mbalimbali ya spishi za mimea na wanyama.Kutokana na spishi ambazo zimeonyesha mabadiliko ya hivi karibuni, 4 kati ya 5 zilihamisha maeneo yao ya kimakazi kuelekea maeneo ya kaskazini na kusini mwa Dunia au maeneo ya urefu mkubwa zidi, kuunda "spishi za kikimbizi". Vyura walikuwa wakizaana, maua yalikuwa yanamea na ndege walikuwa wakihama kwa wastani siku 2.3 mapema kila muongo; vipepeo, ndege na mimea kuelekea ncha za Dunia kwa kiwango cha kilomita 6.1 kila muongo. Utafti wa mwaka 2005 ulihitimisha ya kuwa shughuli za kibinadamu ndiyo sababu ya ongezeko la joto na mabadiliko ya tabia ya spishi yanayoonekana kwa sasa, na unahusisha matokeo haya na makadirio ya mifumo ya hali ya anga ili kutoa kuhakikisha makadirio hayo<ref>[http://iis-db.stanford.edu/pubs/20887/PNAS_5_16_05.pdf ''www.stanford.edu'']</ref>. Wanasayansi wameona lkuwa nyasi ya kinywelenywele ya eneo la Antaktiki inazidi kumea katika maeneo ya Antaktika ambapo hapo awali haikupatikana kwa wingi.<ref>[http://www.heatisonline.org/contentserver/objecthandlers/index.cfm?id=5014&method=full Grass flourishes in warmer Antarctic] originally from [[The Times]], December 2004</ref>
Utafiti wa kimekanika umefanya kumbukumbu ya kuangamia kwa wanyama kwa sababu ya mabadilikom ya hali ya anga ya hivi karibuni: McLaughlin ''na wengineo.'' alitengeneza kumbukumbu ya wakazi wawili wa kipepeo wa aina ya
Bay checkerspot butterfly akihatarishwa na mabadiliko ya usimbishaji.<ref name="McLaughlin">
{{
</ref>
Parmesan anadokeza, "Utafiti mchache umefanywa kwa ukubwa ambao unajumuisha spishi nzima"<ref>
{{
</ref> na McLaughlin ''na wengineo.'' alikubali "utafiti mdogo wa kimekania umehusisha kuangamia kwa wanyama na mabadiliko ya hivi karibuni ya hali ya anga."<ref name="McLaughlin" /> Daniel Botkin na waandishi wengine katika utafiti mmoja wanaamini kuwa viwango vya kuangamia kwa wanyama vilivyokadiriwa ni vimekadiriwa kupita kiasi cha kweli.<ref>{{
Spishi wengi wa maji yasiyokuwa na chumvi na mimea na wanyama wa maji yenye chumvi wanategemea maji yanayotiokana na theluji ili kuhakikisha makao baridi ambao wameyazoea. Baadhi ya spishi za samaki ambao si wa maji yasiyokuwa na chumvi wanahitaji maji baridi ili kuishi na kuzaana, na hili ni kweli hasa kwa Salmoni na aina ya samaki wa [Cutthroat trout. Kupungua kwa maji kutoka theluji kunasababisha maji kidogo katika vijito yanaoweza kuruhusu spishi hizi kustawi. Spishi mmoja muhimu aitwaye Krilli wa Baharini, anapendelea maji baridi na ndiye chanzo msingi cha chakula kwa viumbe [[mamalia]] kama vile nyangumi wa Bluu<ref>{{Cite news | last = Lovell | first = Jeremy | title = Warming Could End Antarctic Species | publisher = CBS News | date = 2002-09-09 | url = http://www.cbsnews.com/stories/2002/09/09/tech/main521258.shtml | accessdate = 2008-01-02 }}</ref>. Mabadiliko kwa [[mawimbi ya bahari]], kwa sababu ya ongezeko la maji yasiyokuwa na chumvi kutoka theluji inayoyeyuka, na mabadiliko yanayowezekana kutokana na mzunguko wa thermohaline wa bahari za Dunia, huenda kukaathiri maeneo ya kushikia samaki ya sasa ambayo binadamu wanategemea pia.
Kiumbe aitwaye ''lemuroid possum mweupe'', anayepatikana tu katika misitu ya milimani ya eneo la kasakzini la Queensland, ametakjwa kama spishi wa kwanza wa kimamalia kuangamizwa na ongezeko la joto Duniani linalosababishwa na binadamu. Possum mweupe hajaonekana kwa kipindi cha zaidi ya miaka mitatu. Possum hawa hawawezi kuishi katika vipimo vya joto vya zaidi ya 30 °C (86 °F) kwa kipindi kirefu, jambo lililofanyika mnamo mwaka wa 2005. Safari ya mwisho ya kiupelelezi ya kutafuta Possum wowote weupe ambao bado wako hai kilifaa kwanza mwaka wa 2009.<ref>[http://www.news.com.au/couriermail/story/0,23739,24742053-952,00.html White possum said to be first victim of global warming]</ref>
====Misitu====
[[Image:Northern Forest Trend in Photosynthetic Activity.gif|thumb|250px|right]]
Misitu ya Paini katika eneo la Pine [[British Columbia]] imeharibiwa na uvamizi wa mdudu wa paini, uvamizi huu umeenea bila kukoma tangu mwaka wa 1998 angalau kwa sababu ya ukosefu wa majira ya bairi kali tangu wakati huo; siku chache za baridi kali zinaweza kuwauwa wengi wa wadudu hao waharibifu na hapo zamani siku kama hizo ziliweza kufanya uharibifu huo usienee. Uvamizi huo wa wadudu, ambao (kufikia Novemba mwaka wa 2008) ulikuwa umeuwa karibu nusu ya miti ya aina hiyo katika jombo (ekari milioni 33 au 135,
Kwa sababu misitu ya kaskazini ni eneo ambapo gesi ya kaboni huingia, huku misitu iliyokauka ikiwa chanzo kikubwa cha kaboni, kupota kwa kiasi kikubwa kama hicho cha msitu kinazidisha uvamizi wa wadudu katika misitu ya Biritish Columbia pekee inakaribia ya mwaka wa kawaida wa mioto ya misituni katika eneo lote la [[Kanada]] au kutolewa kwa miaka tano kutoka vyanzo vya usafiri vya nchi hiyo<ref name="kurz" /><ref>[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=89942771 Pine Forests Destroyed by Beetle Takeover], [[National Public Radio|NPR]]'s[[Talk of the Nation]], April 25, 2008</ref>.
Mbali na matokeo wazi ya kiikolojia na kiuchumi, misitu mikubwa iliyokufa huleta hatari ya moto. Hata misitu mingi inayoonekana kuwa yenye afya inaonekana kuwa katika hatari ya mioto ya misitu kwa sababu ya ongezeko la joto. Miaka kumi ya wastani ya misitu iliyochemeka katika eneo la Marekani kasakazini, baada ya miongo mingi ya karibu 10,000 km² (ekari milioni 2.5), imeongezeka polepole tangu 1970 hadi zaidi ya 28,000 km² (kari milioni 7) kila mwaka.<ref>[http://www.usgcrp.gov/usgcrp/nacc/education/alaska/ak-edu-5.htm US National Assessment of the Potential Consequences of Climate Variability and Change] Regional Paper: Alaska</ref>. Ingawa mbadiliko katika mbinu za usimamizi wa misitu huenda ukawa umechangia mabadiliko haya, katika eneo la magharibi la Marekani, tangu mwaka wa 1986, majira marefu zaidi ya kiangazi yamesababisha mioto mikubwa ya misituni kuongezeka mara nne na maeneo yanayochomwa kuongezeka mara sita, ikilinganishwa na kipindi kati ya 1970 na 1986. Ongezeko sawa la mioto ya misituni imeripotiwa nchini Kanada kati ya mwaka wa 1920 na 1999.<ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/short/313/5789/927 Science Magazine - August 2006 "Is Global Warming Causing More, Larger Wildfires?" - Steven W. Running]</ref>
Mioto ya misitu nchini [[Indonesia]] imeongezeka pakubwa tangu mwaka wa 1997 pia. Mioto hii mara nyingi huanzishwa kimakusudi ili kuondoa msitu kwa ajili ya kilimo. Mioto hii inaweza kusababisha maeneo yenye kuni ya kaboni kushika moto katika kanda hiyo na gesi ya kaboni monoksaidi inayotolewa imekadiriwa, katika mwaka wa kawaida, kuwa 15% ya kiwango cha kaboni moksaidi kinachotolewa na uchomaji wa kuni za fosili.<ref>BBC News: [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4208564.stm Asian peat fires add to warming]</ref>
====Milima====
[[Milima]] huchukua takriban asilimia 215 ya eneo la Dunia na huwa makao ya zaidi ya idadi moja kwa kumi ya idadi ya binadamu Duniani. Mabadiliko katika hali ya anga yanasababisha idadi nyingi ya hatari kwa wakazi wa milima<ref>[http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VFV-4MY0TS1-1&_user=4225319&_coverDate=10%2F31%2F2007&_rdoc=12&_fmt=summary&_orig=browse&_srch=doc-info(%23toc%236020%232007%23999829996%23668309%23FLA%23display%23Volume)&_cdi=6020&_sort=d&_docanchor=&_ct=17&_acct=C000048559&_version=1&_urlVersion=0&_userid=4225319&md5=b28529ce89b28da5f49792dfebeef70b&errMsg=1 Exposure of global mountain systems to climate warming during the 21st Century] Science Direct</ref>. Watafiti wanatarajia kuwa baada ya kipindi kirefu, hali ya anga litaathiri mifumo ya kiikoloji ya milima na maeneo tambarare, iadadi na nguvu ya mioto ya misitu, utofauti wa wanyamapori, na usambazaji wa maji.
Utafiti unaonyesha ya uwa hali ya anga yenye joto zaidi nchini Marekani huenda ikasababisha wakazi wa maeneo ya chini kuhama kuelekea maeneo ya juu zaidi ya kialpaini.<ref>[http://www.epa.gov/climatechange/effects/downloads/potential_effects.pdf The Potential Effects Of Global Climate Change On The United States] Report to Congress Editors: Joel B. Smith and Dennis Tirpak US-EPA December 1989</ref> Kuhama kwa aina hiyo kutashambulia miti nadra ya Kialpaini na makazi mengine katika maeneo yaliyoko juu. Mimea na wanyama wa maeneo ya kimo cha juu wana nafasi ndogo kwa makazi mapya kadiri wanavyohama milimani ili kukabiliana na mabadiliko ya muda mrefu ya hali ya anga ya kikanda
Mabadiliko ya hali ya anga pia yataathiri kina cha theluji milimani. Mabadiliko yoyote katika kuyeyeka kwao wa kimsimu kunaweza kuwa na matokeo makali kwa maeneo yanayotegemea maji bila chumvi kutoka milima hiyo. Vipimo vya joto vimavyozidi kupanda vinaweza kusababisha theluji kuyeyuka mapema na haraka katika msimu unaotokea kabla ya kiangazi na kubadilisha wakati maji yanapotoka milimani na jinsi yatakavyotoka pale. Mabadiliko haya yanaweza kuathiri upatikanaji wa maji yasiyokuwa na chumvi kwa mifumo ya kimaumbile na matumizi ya binadamu.<ref>{{Cite press release | title = Freshwater Issues at ‘Heart of Humankind’S Hopes for Peace and Development’ | publisher = [[United Nations]] | date = 2002-12-12 | url = http://www.un.org/News/Press/docs/2002/ENVDEV713.doc.htm | accessdate = 2008-02-13}}</ref>
====Uzalishaji wa Kiikolojia====
Kulingana na jarida la mwaka 2003 la Smith na Hitz, ni jambo la kibusara kudokeza kuwa uhusiano kati ya ongezeko la kipimo cha joto cha wastani cha joto Duniani na uzalishaji wa kiikolojia ni wa kiparaboli. Ukolezi mwingi zaidi wa gesi ya kaboni daioksaidi kutasaidia mimea kukuwa na kutosheleza mahitaji ya maji. Mwanzoni vipimo vya juu vya joto vinaweza kusaidia ukuaji wa mimea. Hatimaye, ongezeko la ukuaji litafikia kilelel halafu litaanza kushuka.<ref>{{Cite web
|date=2003
|title=OECD Workshop on the Benefits of Climate Policy: Improving Information for Policy Makers. Background Paper: Estimating Global Impacts from Climate Change
Line 539 ⟶ 435:
|url=http://www.oecd.org/dataoecd/9/60/2482270.pdf
|accessdate=2009-06-19}}</ref> Kulingana na ripoti ya IPCC, ongezeko la kimataifa la joto linalozidi 1.5-2.5°C (ikilinganishwa na kipindi cha 1980-99), litakuwa na matokeo mabaya kwa mfumo wa kiikolojia, bidhaa na huduma, k.m., ugavi wa maji na chakula.<ref name="WG2 AR4 SPM" /> Utafiti uliofanywa na [http://pages.unibas.ch/botschoen/scc/index.shtml Mradi wa Kiswidi kuchunga Miti] ulipendekeza ya kuwa miti inayokuwa polepole hufanywa kuwa kwa kipindi kifupi chini ya viwango vya juu zaidi vya gesi ya CO<sub>2</sub>, huku miti inayokuwa kwa kasi kama vile liana, hufaidika baada ya kipindi kirefu. Kwa jumla, lakini hasa katika [[misitu ya mvua]], hili linamaanisha kuwa liana huwa ndiyo spishi inayopatikana kwa wigi; na kwa sababu liana huoza haraka kuliko miti kaboni anayopatikana ndani yao inarudishwa haraka zaidi angani, Miti inayokuwa polepole huweka kwa ndani kaboni ya annga kwa miongo mingi.
===Uhaba wa maji===
Line 545 ⟶ 440:
Kupanda kwa eneo lenye maji baharini kunakadiriwa kuongezeka kuingia kwa maji ya chumvi katika maji yaliyo chini ya ardhi katika maeneo mbalimbali, na kuathiri maji ya kunywa na kilimo katika maeneo ya pwani.<ref>[http://yosemite.epa.gov/oar/GlobalWarming.nsf/content/ResourceCenterPublicationsSeaLevelRiseIndex.html EPA : Global Warming : Resource Center : Publications : Sea Level Rise : Sea Level Rise Reports<!-- Bot generated title -->]</ref> Ongezeko la uvukizi kutapunguza ufanisi wa hifadhi za maji. Ongezeko la hali kali ya hewa kunaamanisha kuwa maji mengi zaidi yanaanguka katika ardhi ngumu na na kushindwa kuyachukua maji hayo ndani, hivyo kupelekea mafuriko ya muda kutokea badala ya kuyaongeza maji yale ardhini au katika maji yaliyo chini ya ardhi. Katika maeneo mengine, theluji zinazopungua kwa ukubwa zinatishia upatikanaji wa maji.<ref>[http://www.opendemocracy.net/globalization-climate_change_debate/kazakhstan_2551.jsp Kazakhstan: glaciers and geopolitics] ''Stephan Harrison'' Open Democracy May 2005</ref>
Tishio linalozidi la glaciers ltakuwa na athari mbalimbali. Katika maeneo ambayo yanategemea sana maji kutoka theluji yanayoyeyuka wakati wenye joto wa wa miezi ya msimu wa kiangazi, kuendelea kwa kurudi nyuma kwa mwishowe kutasababisha theluji kupungua na kupunguza maji yanayotoka katika theluji au kukomesha kabisa maji yanayotoka pale. Kupungua kwa maji yanayotoka katika theluji kutaathii uwezo wa kuinyunyuzia mimmea na kupunguza mitiririko ya vijito katika msimu wa kiangazi unaohitajika kuongeza maji katika mabwawa na hifadhi za maji. Hali hii ni mbaya sana kwa unyunyiziaji wa mimmea Barani Marekani Kusini, ambapo maziwa mengi ya kujengwa hujazwa na muyeyusho wa theluji pekee.{{
Katika eneo la [[Sahel]], kumekuwa na kipindi kisicho cha kawaida cha mvua kuanzia mwaka wa 1950 hadi mwaka wa 1970, kikifuatiwa na miaka yenye kiangazi kingi kuanzia mwaka wa 1970 hadi mwaka wa 1990. Kuanzia mwaka wa 1990 hadi mwaka wa 2004 mvua ulirejea vipimo vya wastani vya kipindi cha miaka 1898–1993, lakini mabadiliko kuanzia mwaka mmoja hadi mwingine yalikuwa mengi.<ref name="Mitchell">[http://jisao.washington.edu/data_sets/sahel/ Sahel rainfall index (20-10N, 20W-10E), 1900–2007]</ref><ref>{{Cite web | title=Temporary Drought or Permanent Desert? | url=http://earthobservatory.nasa.gov/Study/Desertification/desertification2.html | publisher=[[NASA]] Earth Observatory | accessdate=2008-06-23 }}</ref>
===Afya===
Mbadiliko ya hali ya anga huchangia katika ongezeko la [[magonjwa]] na vifo vywa mapema. Maendeleo ya kiuchumi yataathiri jinsi ufanisi wa hatua za kukabiliana na mabadiliko ya hali ya anga utakua. Kwa mujibu wa ripoti ya IPCC, kuna uwezekano kuwa:
*mabadiliko ya hali ya anga yataleta faida chache, kama vile kupunua kwa vifo kutokana na baridi
Line 560 ⟶ 452:
*Athari mbaya zitakuwa nyingi zaidi katika nchi zenye mapato ya chini.
*Matokeo mabaya ya kiafya zinazotokana na mabadiliko ya hali ya anga yatazidi matokeo faida, hasa katika nchi zinazoendelea. Baadhi ya mifano ya matokeo mabaya ya kiafya ni ongezeko la [[utapiamlo]], ongezeko la vifo, magonjwa na majeraha kwa sababu ya mawimbi ya joto, mafuriko, dhoruba, moto, ukame na kuongezeka kwa visa vya magonjwa ya moyo na ya kupumua.<ref>{{
|date=2007
|title=Human health. ''Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change''
Line 569 ⟶ 461:
|accessdate=2009-05-20}}</ref>
According to a 2009 study by [[University College London|UCL]] academics, climate change and global warming pose the biggest threat to human health in the 21st century.<ref>{{Cite news
|date=May 14, 2009
|title=Professor Anthony Costello: climate change biggest threat to humans
Line 576 ⟶ 467:
|author=Lister, S.
|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/health/article6283681.ece
|accessdate=2009-08-08}}</ref><ref>{{
|date=May 14, 2009
|title=Climate change: The biggest global-health threat of the 21st century
Line 582 ⟶ 473:
|url=http://www.ucl.ac.uk/news/news-articles/0905/09051501
|accessdate=2009-08-08}}</ref>
====Athari za moja kwa moja za ongezeko la kipimo cha joto====
Matokeo ya ongezeko la kipimo cha joto ambayo yanamathiri binadamu moja kwa moja zaidi ni athari ya vipimo vya juu zaidi vya joto. Vipimo vya joto vya juu zaidi vinaongeza idadi ya watu wanaokufa siku fulani kwa sababu nyingi: watu wenye matatizo ya moyo ni dhaifu zaidi kwa sababu lazima mfumo wa wa moyo ufanye kazi zaidi ili upoe wakati wa hali ya hewa yenye joto, kuchoka kutokana na joto na baadhi ya matatizo ya kupumua huongezeka. Ongezeko la joto Duniani huenda likamaanisha magonjwa zaidi ya moyo, madaktari wanaonya.<ref>[http://www.iht.com/articles/ap/2007/09/05/europe/EU-MED-Global-Warming-Hearts.php Global warming could mean more heart problems, doctors warn] September 2007 Associated Press</ref> Kipimo cha joto cha hewa cha juu zaidi pia kinaongeza ukolezi wa ozoni katika ngazi ya chini. Katika anga ya chini, ozoni ni gesi hatari. Inaharibu tishu za mapafu, na kusababisha shida kwa watu wenye ugonjwa wa pumu na magonjwa mengine ya mapafu.<ref>{{Cite web|author=McMichael, A.J., Campbell-Lendrum, D.H., Corvalán, C.F., Ebi, K.L., Githeko, A., Scheraga, J.D. and Woodward, A. |year=2003|url=http://www.who.int/globalchange/climate/summary/en/index.html |title=Climate Change and Human Health – Risk and Responses |publisher=[[World Health Organization]], Geneva}}</ref>
Ongezeko la joto lina matokeo mawili kwa idadi ya vifo ya moja kwa moja ambayo hutendeka kinyume: Idadi kubwa ya vipimo vya joto wakati wa majira ya baridi hupunguza vifo kutokana na baridi; vipimo vya joto vya juu zaidi wakati wa majira ya kiangazi huongeza vifo kutokana na joto. Athari ya jumla ya matokeo haya ya moja kwa moja inatagemea inategemea hali ya anga ya eneo fulani. Palutikof ''na wengineo.'' (1996) alifanya hesabu na kupata kuwa nchini Uingereza na Wales kwa kila ongezeko la 1 °C la kipimo cha joto kupungua kwa vifo kutokana na baridi kunazidi ongezeko la joto kutokana na joto, hivyo basi kusababisha kupungua kwa idadi ya wastani ya vifo ambayo ni 7000,<ref>{{Cite journal |author=J.P. Palutikof, S. Subak and M.D. Agnew |title=Impacts of the exceptionally hot weather in 1995 in the UK |journal=Climate Monitor|volume= 25|number=3 |year=1996}}</ref> huko Keatinge ''na wengineo.'' (2000) “akidokeza kuwa ongezeko lolote la vifo kutokana na ongezeko la vipimo vya joto huenda likapitwa ndogo likilinganishwa na idadi kupungwa kwa idadi kubwa ya vifo kutokana na baridi.”<ref name="Keatinge2000">{{Cite journal | last = Keatinge | first = W. R. | authorlink = | coauthors = ''et al.'' | year = 2000 | month = | title = Heat related mortality in warm and cold regions of Europe: observational study | journal = British Medical Journal | volume = 321 | issue = 7262 | pages = 670–673 | id = | url = | accessdate = | quote =| doi = 10.1136/bmj.321.7262.670| pmid = 10987770 | pmc = 27480 }}</ref> Cold-related deaths are far more numerous than heat-related deaths in the United States, Europe, and almost all countries outside the tropics.<ref>[http://www.medscape.com/viewarticle/494582_2 The Impact of Global Warming on Health and Mortality]</ref> Katika kipindi cha miaka ya 1979–1999, jumla ya vifo 3,829 nchini Marekani vilihusishwa na joto jingi kutokana na hali ya hewa,<ref>[http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5126a2.htm Heat-Related Deaths --- Four States, July--August 2001, and United States, 1979--1999]</ref> katika kipindi hicho pia jumla ya vifo 13,970 vilisababishwa miili ya waathirika kupigwa na baridi kali.<ref>[http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5104a2.htm Hypothermia-Related Deaths --- Utah, 2000, and United States, 1979--1998]</ref> Barani Ulaya, vifo vya wastani kutokana na joto ni 304 katika eneo la Kasakzini mwa Finland, 445 mjini Athens na 40 mjini London, huku vifo kutokana na baridi vikiwa 2457, 2533, na 3129 mtawalia.<ref name="Keatinge2000" /> Kulingana na Keatinge ''na wengineo.'' (2000), “wakazi Barani Ulaya wamezoea vipimo vya joto vya majira ya kiangazi vya kati ya 13.5°C hadi 24.1°C, na wanatarajiwa kuzoea ongezeko la joto lililotabriwa katika nusu karne ijayo wakiwa na ongezeko ndogo endelevu la vifo kutokana na joto.”<ref name="Keatinge2000" />
Ripoti ya serikali inaonyesha kupungua kwa vifo kutokana na ongezeko la joto la hivi karibuni na inatabiri ya kwamba kutakuwa na ongezeko la vifo kutokana na ongezeko la joto la hivi karibuni na inatabiri ongezeko la vifo katika siku za usoni kwa sababu ya ongezeko la joto nchini Uingereza.<ref>{{Cite web
| last = Department of Health and Health Protection Agency | title = Health effects of climate change in the UK 2008: an update of the Department of Health report 2001/2002 | date = February 12, 2008 | url = http://www.dh.gov.uk/en/Publicationsandstatistics/Publications/PublicationsPolicyAndGuidance/DH_080702}}</ref> The [[2003 European heat wave]] killed 22,000–35,000 people, based on normal mortality rates.<ref name="Schär2004">{{
====Kuenea kwa magonjwa====
{{See also|Magonjwa ya kitropiki}}
Ongezeko la joto Duniani linaweza kuendelea hadi katika maeneo ambayo hayana wadudu wengi <ref>{{
[[Shirika la Afya Duniani]] (WHO) linasema kuwa ongezeko la joto Duniani unaweza kusababisha ongezeko kubwa la magonjwa yanayosababishwa na wadudu nchini Uingereza na Bara Ulaya, huku eneo la kasakazini la Ulaya likizidi kuwa na joto jingi, ticks - wanaobeba ugonjwa wa ensefailatisi na ugonjwa wa laimu - na nzi wa mchangani - ambayo hubeba ugonjwa wa visceral leishmaniasis - wana uwezekano wa kuongezeka.<ref>BBC News: [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/372219.stm Global Warming disease warning]</ref> Hata hivyo, tangu jadi ugonjwa wa malaria umekuwa tishio la kawaida Barani Ulaya, huku janga la mwisho likifanyika nchini Uholanzi katika kipindi cha miaka ya 1950. Nchini Marekani, ugonjwa wa malaria umekuwa ukitokea katika maeneo machache katika majimbo 36 (ikiwemo Washington, North Dakota, Michigan na New York) hadi miaka ya 1940.<ref>{{Cite journal |last=Reiter |first=Paul |authorlink= |coauthors=''et al.'' |year=2004 |month= |title=Global warming and malaria: a call for accuracy |journal=The Lancet Infectious Deseases |volume=4 |issue=6 |pages=323–324 |doi=10.1016/S1473-3099(04)01038-2 |url= |accessdate= |quote= }}</ref>
Kufikia mwaka wa 1949, nchi ya Marekani ilitangazwa kutokuwa na ugonjwa wa malaria kama tishio la afya ya umma, baada ya zaidi ya mnyunyuzio wa dawa ya [[DDT]] katika nyumba 4,650,000 nchini humo.<ref>{{Cite web |url=http://www.cdc.gov/malaria/history/eradication_us.htm |title=Eradication of Malaria in the United States (1947-1951) |accessdate=2008-07-12 |work= |publisher=Centers for Disease Control and Prevention |date=April 23, 2004 }}</ref>
[[Shirika la Afya Duniani]] linakadiria kuwepo kwa vifo 150,000 kila mwaka "kutokana na mabadiliko ya hali ya anga", ambapo nusu kati ya vifo hivyo ni katika kanda ya Asia ya Kipasifiki.<ref>[http://www.abc.net.au/ra/news/stories/200804/s2211161.htm?tab=latest "Malaria found in PNG highlands"], ABC Radio Australia, April 8, 2008</ref> Mnamo Aprili mwaka wa 2008, shirika hilo liliripoti kuwa, kutokana na ongezeko la vipimo vya joto, idadi ya watu wanaoambukizwa ugonjwa wa [[malaria]] inatarajiwa kuongezeka katika maeneo ya miinuko ya nchi ya [[Papua New Guinea]].<ref>[http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=77993 PAPUA NEW GUINEA: Climate change challenge to combat malaria] ''UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs''</ref>
====Watoto====
Mnamo mwaka wa 2007, Chuo cha Marekani cha Usomi kuhusu Magonjwa ya Watoto kilitoa taarifa ya sera iliyoutwa ''Mbadiliko ya Hali ya anga Duniani na Afya ya Watoto'':
Madhara yanayotarajiwa moja kwa moja ya mabadiliko ya hali ya anga ni pamoja na majeraha na kifo kutokana na hali kali ya hewa na maafa asilia, ongezeko la maradhi ya kuambukiza yanasombaa zaidi pindi tu hali ya anga inapobadilika, ongezeko la [[uchafuzi wa hewa#Athari za kiafya|magonjwa yanayotokana na uchafuzi wa hewa]], na magonjwa mnegi zaidi yanayotokana na joto, na yenye kusababisha vifo. Kutokana na aina hizi zote za hatari, watoto wana ongezeko la udhaifu dhidi ya magonjwa haya wakilinganishwa na makundi mengine.<ref>[http://aappolicy.aappublications.org/cgi/content/full/pediatrics;120/5/1149 AAP ''Global Climate Change and Children's Health'']</ref>
Mnamo tarehe 2008-04-29, Ripoti ya UNICEF na Uingereza ilipata kuwa ongezeko la jotio Duniani tayari inapunguza ubora wa hali ya maisha ya watoto wanaoishi katika mazingira magumu na kufanya iwe gumu zaidi kufikia malengo ya [[Umoja wa Mataifa ya Maendeleo ya Kimilenia]]. Ongezeko la joto Duniani kutapunguza upatikanaji wa maji safi na chakula hasa Barani Africa na Asia. Majanga, vurugu na magonjwa yanatarajiwa kuwa mengi zaidi na makali zaidi, hivyo kufanya siku za usoni za watoto maskini kabisa Duniani kuwa magumu zaidi.<ref>[http://www.unicef.org.uk/press/news_detail_full_story.asp?news_id=1120 UNICEF UK News :: News item :: The tragic consequences of climate change for the world’s children :: April 29, 2008 00:00]</ref>
===Usalama===
{{See also|Bodi ya Ushauri ya Kiserikali}}
Bodi ya Ushauri ya Jeshi, jopo la majenerali wa Marekani waliostaafu ilitoa Ripoti iliyoitwa "Usalama wa Kitaifa na Tishio la Mabadiliko ya Hali ya Anga." Ripoti hiyo ilitabiri ya kuwa ongezeko la joto Duniani litakuwa na athari kwa usalama, haswa katika kufanya "madhara kuongezeka" katika maeneo ambayo tayari si salama.<ref>[http://securityandclimate.cna.org/report/ "National Security and the Threat of Climate Change]". Military Advisory Board, April 15, 2007.</ref>
Katibu wa nje wa Uingereza Margaret Beckett anadokeza kuwa “Hali ya anga ambayo si dhabiti itaongeza zaidi baadhi ya visababishi vya migogoro, kama vile shinikizo la uhamiaji a ushndani wa rasilimali.”<ref>Reuters. [http://www.nytimes.com/2007/04/18/world/18nations.html?ex=1334548800en=599119af2640e7b1ei=5088partner=rssnytemc=rss U.N. Council Hits Impasse Over Debate on Warming]. The New York Times, April 17, 2007. Retrieved on May 29, 2007.</ref>
Na mapema wiki kadhaa, Wabunge wa Marekani Chuck Hagel (R-NB) na Richard Durbin (D-IL) walianzisha mswada katika Bunge la Marekani ambalo lingehitaji mashirika ya kijasusi ya mikoa kushirikiana katika Tathmini ya Kijasusi ya KItaifa kupima changamoto za kiusalama zinazosababishwa na mabadiliko ya hali ya anga.<ref>[http://www.salon.com/news/feature/2007/04/09/muckraker/ Will global warming threaten national security?]. ''Salon,'' April 9, 2007. Retrieved on May 29, 2007.</ref>
Mnamo Novemba mwaka wa 2007, mashirika mawili ya Washington, yalianzisha Kituo Cha Masomo ya Kimbinu na Masomo ya Kimataifa na shirika jipya zaidi la Kituo cha Usala Mpya wa Marekani, kilichapisha ripoti ulichambua matokeo ya kusalama Duniani kote yanayoweza kutokana na aina tatu za ongezeko la joto Duniani. Ripoti hiyo inatazama matukio matatu, mawili katika kipindi cha mtazamo wa takriban miaka 30 na kimoja kikiendelea hadi mwaka wa 2100. Matokeo yake ya jumla yanahitimisha ya kwamba mafuriko "...yana uwezo wa kuwa changamoto maeneo ya mikoa na hata mataifa. Migogoro ya kisilaha kati ya mataifa kuhusu rasilimali, kama vile Mto Nile na vijitti vyake, unawezekana..." na kuwa" Labda shida zinazotufanya tuwe na shaka zaidi zinahusika na ongezeko la vipimo vya joto na maeneo yenye maji baharini kupanda ni kutokana na uhamiaji mkubwa wa watu - ndani na nje ya mipaka ."<ref>{{Cite web|author=Kurt M. Campbell, Jay Gulledge, J.R. McNeill, John Podesta, Peter Ogden, Leon Fuerth, R. James Woolsey, Alexander T.J. Lennon, Julianne Smith, Richard Weitz, Derek Mix|title=The Age of Consequences: The Foreign Policy and National Security Implications of Global Climate Change|url=http://csis.org/files/media/csis/pubs/071105_ageofconsequences.pdf|format=PDF|date=Oktober 2007|accessdate=2009-07-14}}</ref>
Utafiti uliofanywa mwaka wa 2009 unaibua shaka kuhusu dhana ya kuwa ongezeko la joto na vurugu yanahusiana. Richard Tol na Sebastian Wagner walikusanya deta kuhusu hali ya anga na migogoro katika Bara Ulaya kati ya miaka ya 1000 na 2000. Walihitimisha ya kuwa hadi kipindi cha kati cha karne ya 18, kulikuwa na uhusiano muhimu kati ya idadi ya migogoro na kipimo cha wastani cha joto, lakini baada ya hapo hakuna uhusiano wowote wenye umuhimu wa kitakwimu unaonekana. Tol na Wagner wanadokeza kuwa uhusiano kati ya vita na hali ya hewa baridi zaidi unapungua wakati wa kipindi cha Mapinduzi ya Viwandani, wakati wa kuboreshwa kwa kilimo na usafiri vilivyo. Jarida la ''The Economist'' linapendekeza kuwa somo linalotokana na utafiti wao ni kuwa migogoro inayotokana na hali ya anga inaweza kupungzwa kwa kuendeleza mchakato wa kuboresha mazao.<ref>{{Cite news|title=Cool heads or heated conflicts?|date=10 October 2009|work=The Economist|pages=88|accessdate=2009-10-28}}</ref>
==See also==
{{
{{
; Jumla
* [[Athari kwa ustaarabu, binadamu na Dunia]]
Line 650 ⟶ 522:
* [[Tathmini ya Athari ya Mabadiliko ya Hali ya Anga katika eneo la Aktiki]]
{{
{{
; Sayansi
* [[Pampu ya Kibaiolojia]]
* [[Hali ya hewa]]
{{Col-end}}
{{Clear}}
==Notes==
{{Reflist|colwidth=30em}}
<!-- Please cite these in the text if they are being used as sources, per relevant policies and guidelines. -->
==
* [http://www.nas.edu/climatechange Ecological Impacts of Climate Change] - [[United States National Academy of Sciences|National Academy of Sciences]]
* [http://www.epa.gov/climatechange/effects/index.html EPA: Health and Environmental Effects of Global Warming]
Line 695 ⟶ 563:
{{DEFAULTSORT:Madhara ya mabadiliko ya hali ya anga}}
[[
[[
[[
{{Link FA|de}}
[[de:Folgen der globalen Erwärmung]]
[[en:Effects of global warming]]
| |||