Sudan Kusini : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
d Minor fix using AWB
Mstari 29:
|area_sq_mi =
|percent_water =
|population_estimate = 7,500,000 - 9,700,000 ''(2006, UNFPA)''<ref name="unfpa">{{citeweb|url=http://sudan.unfpa.org/souther_Sudan/index.htm|title=UNFPA Southern SUDAN|work=UNFPA}}</ref><br /> 11,000,000 - 13,000,000 ''(Southern Sudan claim, 2009)''<ref>{{citenews|url=http://www.sudantribune.com/spip.php?article31005|title=Sudan census committee say population is at 39 million|work=SudanTribune|date=27 AprilAprili 2009}}</ref>
|population_estimate_rank =
|population_estimate_year =
Mstari 60:
|cctld =
|calling_code =
|footnote1 = Estimated at 8.5 million in 2005.{{Citation needed|date=MayMei 2007}}
natural rescources petroleum; small reserves of iron ore, copper, chromium ore, zinc, tungsten, mica, silver, gold, hydropower. (CIA factbook)
}}
Mstari 119:
 
==Jiografia==
[[Picha:Political Regions of Sudan, JulyJulai 2006.svg|thumb|right|[16] [17] [18]]]
Kirasmi, Sudan Kusini inajumuisha [[majimbo]] kumi ambayo hapo awali yalikuwa kihistoria Mikoa mitatu ya Bahr el Ghazal, Equatoria, na Upper Nile. Maeneo matatu ya Milima ya Nuba, Abyei na Blue Nile kiutamaduni na kisiasa ni sehemu za Kusini lakini kwa mujibu wa [[CPA]] yatakuwa na utawala tofauti mpaka kura ya maoni ambayo ifanyike ambapo yatapata fursa ya kujiunga na Kusini au kubaki chini ya utawala ya Kaskazini.
 
Mstari 145:
 
==== Sensa ya Tano ya Watu na Makazi ya Sudan (2008) ====
"Sensa ya Tano ya Watu na Makazi ya Sudan" nzima, ilifanywa mwezi Aprili [[2008]]. Hata hivyo matokeo ya sensa ya Sudan Kusini yalikataliwa na viongozi wa Sudan ya Kusini kwa makisio kuwa "Ofisi kuu ya Takwimu mjini [[Khartoum]] ilikataa kutoa takwimu za kitaifa za sensa ya Sudan kwa kituo cha Sudan kusini cha Sensa, takwimu na tathmini." <ref>{{citenews|url=http://www.sudantribune.com/spip.php?article31746|title=South Sudan parliament throw outs census results|work=SudanTribune|date=8 JulyJulai 2009}}</ref> Sensa ya Sudan Kusini ilionyesha kuwa idadi ya watu ilikuwa million 8.26<ref name="n24"/>, <ref name="epro">{{citenews|url=http://www.enoughproject.org/blogs/s-sudan-census-bureau-releases-official-results-amidst-ongoing-census-controversy|title=S. Sudan Census Bureau Releases Official Results Amidst Ongoing Census Controversy|work=!enough The project to end genocide and crimes against humanity|date=8 JuneJuni 2009|first=Maggie|last=Fick}}</ref> hata hivyo Rais [[Salva Kiir]] "alishuku kuwa takwimu zilikuwa zinapunguzwa katika baadhi ya maeneo na kuongezwa katika mengine, na hivyo kufanya Hesabu ya mwisho "kutokubalika"." <ref name="newvis">{{citenews|url=http://www.newsudanvision.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1677:southern-sudanese-officials-decry-unfortunate-announcement-of-census-results&catid=1:sudan-news-stories&Itemid=6|title=Southern Sudanese officials decry ‘unfortunate’ announcement of census results|work=The New Sudan Vision|date=10 MayMei 2009|first=Marvis|last=Birungi}}</ref> Alidai pia kuwa idadi ya watu wa Sudan Kusini ilikuwa thuluthi moja ya tatu wa Sudan, ilhali sensa ilionyesha kuwa ni asilimia 22 pekee<ref name="epro"/>. Ilisemekana pia kuwa watu wengi wa Sudan Kusini hawakuhesabiwa "kutokana na hali ya hewa mbaya, hali mbaya ya mitandao ya mawasiliano na usafirishaji, na baadhi ya maeneo yalikuwa hayafikiki, na watu wengi kutoka Sudan Kusini walikuwa uhamishoni katika nchi jirani na kupelekea 'matokeo yasiyokubalika', kulingana [na] mamlaka ya Sudan Kusini<ref name="newvis"/>. Mshauri Mkuu wa kiufundi wa [[Marekani]] wa sensa ya Kusini pia alisema wasajili wa sensa pengine walifikia asilimia 89 pekee ya wakazi<ref>{{citenews|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=103124761|title=Ethnic Divisions Complicate Sudan's Census|work=NPR|first=Gwen|last=Thompkins|date=15 AprilAprili 2009}}</ref>.
 
==== Sensa mpya ====
Mwaka [[2009]] Sudan ilianza upya sensa ya Sudan Kusini kabla ya [[kura ya maoni ya uhuru wa Sudan Kusini, 2011]], ambayo ilisemekana pia kujumuisha Wanasudan Kusini walio nchi zingine. Hata hivyo harakati hii ilikashifiwa kwani iliziacha nje nchi zenye idadi kubwa ya watu kutoka Sudan Kusini, na badala yake kuhesabu nchi ambapo idadi hii ilikuwa ndogo<ref>{{citenews|url=http://www.rnw.nl/africa/article/south-sudan-claims-northern-sudans-census-dishonest|title=South Sudan says Northern Sudan's census dishonest|work=Radio Nederland Wereldomroep|date=6 NovemberNovemba 2009}}</ref>.
 
=== Lugha ===
 
Sudan Kusini inajumuisha zaidi ya makabila 200 yakizungumza [[lugha]] zinazopatikana hasa katika Sudan ya Kusini na lugha nyingine kutoka nchi jirani za Kenya, Ethiopia, Uganda, Kongo, Sudan (Khartoum) na nyingine. [[Lugha rasmi]] ni [[Kiingereza]] na [[Juba-Kiarabu]], pamoja na lugha mbalimbali za mitaa katika majimbo au miji.
 
Line 167 ⟶ 166:
Katika miaka ya hivi karibuni, [[uchimbaji]] wa kiasi muhimu na makampuni ya kigeni umeanza huko Sudan Kusini, na kuinua hadhi yake ya kijiografia na ya kisiasa. Khartoum imegawanya Sudan katika vitalu, na takriban asilimia 85 ya mafuta hutoka Kusini.
 
Vitalu 1, 2, na 4 hudhibitiwa na kampuni kubwa zaidi kutoka ng'ambo, inayoitwa [[Greater Nile Petroleum Operating Company]] (GNPOC). GNPOC inajumuisha washiriki wafuatao: [[CNPC (Jamhuri ya Watu ya China]]), na hisa asilimia 40; [[Petronas (Malaysia)]], na asilimia 30; [[ONGC (India)]], na asilimia 25; na [[Sudapet]] ya serikali kuu ya Sudan na asilimia 5{{Citation needed|date=JuneJuni 2008}}.
 
Vitalu vingine vinavyotoa mafuta katika Kusini ni vitalu 3 na 7 katika Upper Nile ya Mashariki. Hivi vinadhibitiwa na [[Petrodar]] ambayo inamilikiwa kwa asilimia 41 na CNPC ya China, asilimia 40 na Petronas, asilimia 8 na Sudapet, asilimia 5 na [[Gulf Petroleum]] na asilimia 5 na [[Al Thani]]. {{Citation needed|date=JuneJuni 2008}}
 
Kitalu kingine muhimu cha Kusini, kiitwacho Kitalu B na Khartoum, kinadaiwa na wadau kadhaa. [[Total/0} ya Ufaransa ilipatiwa kandarasi ya kitalu hicho chenye kilomita mraba 90,000 katika miaka ya themanini lakini tangu wakati huo imefanya kazi chache huku ikidai "force majeure"|Total/0} ya [[Ufaransa]] ilipatiwa kandarasi ya kitalu hicho chenye kilomita mraba 90,000 katika miaka ya themanini lakini tangu wakati huo imefanya kazi chache huku ikidai [["force majeure"]]]]. Vipengele mbalimbali vya SPLM vilitoa kitalu hiki au sehemu zake kwa wadau wengine wa Sudan Kusini. Mikataba kadhaa kama hii aliyofanywa kabla ya Naivasha ilidhalilishwa wakati kiongozi wa SPLM / A Dkt John Garang de Mabior alipoondoka mamlakani. Kampuni moja katika Sudan Kusini, inadai kwamba Serikali ya Sudan Kusini imekubali mikataba yake ya kabla ya CPA{{Citation needed|date=JuneJuni 2008}}. Kandarasi hizi zilikuwa zimeungwa mkono na marehemu Dkt John Garang na kukabidhiwa kwa serikali ya Sudan Kusini, ambayo awali ilitia saini makubaliano mnamo Septemba 2005 kama kiongozi wa SPLM / A na imeunga mkono hadharani mikataba inayosimamiwa na Sudan Kusini{{Citation needed|date=JuneJuni 2008}}
 
Sehemu ya CPA kuhusu ugavi wa mali inasema kwamba mikataba yote iliyotiwa saini kabla ya CPA itasalia; haitakuwa kuangaliwa upya na Tume ya Kitaifa ya Mafuta (NPC), tume iliyoanzishwa na CPA na inayojumuisha Khartoum na wawakilishi wa kusini na uenyekiti wa ushirikiano baina ya Rais [[Al-Bashir]] wa Khartoum na Rais Kiir wa Sudan Kusini. Hata hivyo, CPA haielezi bayana ni nani ana uwezo wa kutia saini mikataba ya kabla ya CPA. Pande zote mbili za Khartoum na Sudan Kusini zimewahi kujaribu kudai uwezo wa kutia saini makubaliano chini ya haki ya "self determination" iliyopewa upande wa kusini {{Citation needed|date=JuneJuni 2008}} ambayo ilitangaza mnamo Septemba 19, 2009 katika nchi zaidi ya 105 duniani kote.
 
== Hali ya kibinadamu ==
Line 201 ⟶ 200:
* Makala ya [http://www.iss.europa.eu/nc/actualites/actualite/article/post-2011-scenarios-in-sudanbrwhat-role-for-the-eu/ Post-2011 scenarios in Sudan: What role for the EU?], na Suliman Baldo, Maria Gabrielsen, Fabienne Hara, Damien Helly, Fouad Hikmat, Michael Kevane, Roland Marchal, Tim Murithi, Luka Patey, Report No 6, Novemba 2009, [[Taasisi ya Umoja wa Ulaya kwa Mafunzo ya Usalama]]
* [http://www.un.org/Depts/dpko/missions/unmis/ Misheni ya Umoja wa Mataifa nchini Sudan]
* [http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1306 North/South Sudan Abyei Boundary Tribunal] pamoja na Aliyekuwa Rais wa ICJ Mheshimiwa [[Stephen M. Schwebel]] na Makamu wa Rais Mheshimiwa [[Awn Shawkat Al-Khasawneh]] na [http://www.pca-cpa.org/shownews.asp?ac=view&amp;nws_id=211&amp;pag_id=1261 3 JulyJulai 2008] na [http://www.sudantribune.com/spip.php?article28587 UN SRSG for Sudan Praises Abyei Progress of 11 Septemba 2008] na [http://www.pca-cpa.org/shownews.asp?ac=view&amp;pag_id=1261&amp;nws_id=212 Vyama Deposit Arbitration Abyei Mkataba na Designate Agents ya 2 Oktoba 2008] na [http://www.globalarbitrationreview.com/news/article/14904/dupuy-preside-sudan-dispute 31 Oktoba 2008] na [http://www.pca-cpa.org/shownews.asp?ac=view&amp;pag_id=1261&amp;nws_id=251 Norway's kuchangia katika Mfuko PCA Kaskazini na Sudan Kusini ya 18 Desemba 2008] na [http://www.sudantribune.com/spip.php?article29937 Sudan välkomnar Rais Obama wa Marekani 22 Januari 2009] na ya [[White House]] na [http://www.pca-cpa.org/shownews.asp?nws_id=255&amp;pag_id=1261&amp;ac=view Mahakama ya Abyei's Schedule kwa Written Pleadings na Oral kusikia] na [http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1318 kusikia Abyei Schedule, 18-23 Aprili 2009] na [http://www.globalarbitrationreview.com/news/article/15231/sudan-hearing-proceeds-following-expense-row/ Abyei kusikia Expense Row Kufuatia Mapato ya 17 Aprili 2009] na [http://www.sudantribune.com/spip.php?article30897 simulizi kusikia ya Abyei Arbitration Begins tarehe 18 Aprili 2009] na [http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1306 Final Abyei Boundary tuzo ya 22 Julai 2009] na [http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=31544&amp;Cr=Abyei&amp;Cr1 UNSG Ban Ki-Moon's Statement] [http://www.un.org/apps/sg/sgstats.asp?nid=3990 lovordar Abyei tuzo] na [http://www.voanews.com/english/Africa/2009-07-23-voa6.cfm Tawala Abyei Hague Final] [http://www.euronews.net/2009/07/22/north-and-south-sudan-agree-oil-region-deal/ huwafufua Big Amani Matumaini ya Sudan] na [http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8162690.stm BBC] na [http://www.globalarbitrationreview.com/news/article/14904/dupuy-preside-sudan-dispute/ Går] na [http://www.haguejusticeportal.net/eCache/DEF/10/881.TGFuZz1FTg.html Justice Portal] na [http://www.gossmission.org/goss/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=928&amp;Itemid=1 SPLM-NPC Pamoja Statement tuzo ya Abyei's Utekelezaji] na [http://www.gossmission.org/goss/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=926&amp;Itemid=1 USA, EU na rangi Karibu PCA uamuzi juu ya Abyei] na [http://www.thestate.com/world/story/872906.html Tawala tarehe Oil Mkoa Boilsters amani nchini Sudan] na [http://www.gossmission.org/goss/ GOSS] na [http://www.sudantribune.com/spip.php?mot99 Abyei Boundary Arbitration Homepage]
* [http://www.fco.gov.uk/en/newsroom/latest-news/?view=PressS&amp;id=11813900 Maadhimisho ya Mkataba Mwafaka wa Amani kati ya Sudan Kaskazini na Kusini ya 7 Januari 2009]
* [http://www.iss.co.za/AF/profiles/Sudan/darfur/compax/ Mkataba Mwafaka wa Amani]