Fizikia : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Mstari 37:
 
==Historia==
[[Astronomia]] inatajwa kama sayansi ya kale zaidi ambapo [[jamii]] zilizokuwa [[ustaarabu|zimestaarabika]] zamani kama [[Wasumeri]], [[Misri ya Kale|Wamisri wa kale]] na jamii kuzunguka uwanda wa [[mto]] [[Indus]], takriban miaka [[3000 KK]] zilikua na [[uelewa]] juu ya [[elimu]] ya [[utabiri]] kuhusu mienendo ya [[jua]], [[mwezi]] na [[nyota]]. Nyota na mwezi mara nyingi zilichukuliwa kama [[alama]] za ki[[dini]], zikiaminika kuwakilisha [[miungu]] yao.
 
Ingawa maelezo ya matukio hayo mara nyingi hayakuwa ya kisayansi, tena yenye [[upungufu]] wa vithibitisho, hayo maono ya enzi hizo yalikuwa [[msingi]] wa uendelezaji wa elimu ya [[unajimu]] baadae.
Mstari 49:
===Falsafa ya asili===
 
[[Falsafa ya asili]] ina chanzo chake huko [[Ugiriki]] wakati wa kipindi cha Archaidkale, ([[650 K.K–KK]]– 480K.K[[480 KK]]), ambapo wanafalsafa wa kabla ya Socrates[[Sokrates]] kama [[Thales]] waliyakataa maelezo yasiyo ya kiasili kwa matukio ya kiasilia na kutangaza kwamba kila tukio lilikualilikuwa na [[sababu]] za kiasili.
 
Walipendekeza kwamba mawazo lazima ma[[wazo]] yathibitishwe na sababu makini na uoni na nyingi katika nadharia zao zilithibitishwa kwa mafanikio makubwa katika majaribioma[[jaribio]] mbalimbali, kwa mfano, [[nadharia ya atomi]] ilijulikana kuwa sahihi takribani miaka 2000 baada ya kupendekezwa mara ya kwanza na [[Leucippus]] na [[mwanafunzi]] wake [[Democritus]].
 
===Fizikia ya kizamanizamani===
 
Sir [[Isaac Newton]] (1643–1727[[1643]]–[[1727]]), Alianzishaalianzisha sheria zake za [[mwendo]] na uvutano[[mvutano]] ambazo zilikua nizilikuwa upigaji mkubwa wa hatua katika fizikia ya kizamanizamani.
 
Fizikia ilipata kuwa [[somo]] peke yake la sayansi wakati wauropa wakisasa wa kale[[Wazungu]] walipoanza kutumia njia za kimajaribiomajaribio na [[upimaji]] kugundua kugunguakile ambacho leo kinachukuliwa ni sheria za fizikia.
 
[[Maendeleo]] makubwa katika kipindi hikihicho yalijumlisha [[ubadilishaji]] wa [[mfumo wa jua]] unaofatauliofuata [[mtindo wa jiosentriki]] kuwa [[mtindo wa heliosentriki]] wa Bwana [[Copernicus, sheria zinazotawala miendo ya sayari katika mfumo wa jya ziliamuliwa na Johannes Kepler kati ya 1609 na 1619, kazi za mwanzo katika darubini na unajimu wa kiuchunguzi vilifanywa na Galileo Galilei katika karne ya 16 na 17, na ugunduzi wa Isaac Newton na muunguno wa sheria zake za mwendo na sheria za kiujumla za uvutano ambazo zilikuja kubeba jina lake ulifanyika]]. Newton pia aliendeleza kalikulasi, somo la mahesabu ya mabadiliko, ambalo lilileta njia mpya ya kukokotoa matukio ya kiumbo.
 
Sheria zinazotawala miendo ya sayari katika mfumo wa jua ziliamuliwa na [[Johannes Kepler]] kati ya miaka [[1609]] na [[1619]].
Ugunduzi wa sheria mpya za joto [[thermodynamics]], kemia na umemesumaku ulitokana na juhudi kubwa za uchunguzi katika kipindi cha mapinduzi ya viwanda kutokana na kuongezeka kwa kiasi kikubwa kwa mahitaji ya nishati . Sheria zenye maudhui ya fizikia ya kizamani ziliendelea luwa na matumizi makubwa katika matukio ya kila siku ambabo maada ilisafir na miendokasi isiyokarobia ule wa mwanga kwa kuwa yalitoa majibu yenye makadirio ya karibu zaidi, na nadharia kama kwanta ya kimakenika na ile ya rilativiti zilorahisika kuelekea kutoa majibu kama yaliyotolewa na classical physics. Hata hivyo makosa katika fizikia ya kizamani hasa kwa vitu vidogo zaidi na vile vyenye mwendo karibia ule wa mwanga vilipelekea kuendelezwa kwa fizikia ya kileo katika karne ya 20.
 
Kazi za mwanzo katika [[darubini]] na unajimu wa kiuchunguzi vilifanywa na [[Galileo Galilei]] katika karne ya 16 na 17, na ugunduzi wa Isaac Newton na muungano wa sheria zake za mwendo na sheria za jumla za mvutano ambazo zilikuja kubeba jina lake ulifanyika. Newton pia aliendeleza [[kalikulasi]], somo la mahesabu ya mabadiliko, ambalo lilileta njia mpya ya kukokotoa matukio ya kiumbo.
 
Ugunduzi wa sheria mpya za joto [[thermodynamics]], kemia na [[sumakuumeme]] ulitokana na juhudi kubwa za uchunguzi katika kipindi cha [[mapinduzi ya viwanda]] kutokana na kuongezeka kwa kiasi kikubwa kwa mahitaji ya nishati.
 
UgunduziSheria wa sheria mpya za jotozenye [[thermodynamicsmaudhui]], kemia na umemesumaku ulitokana na juhudi kubwa za uchunguzi katika kipindi cha mapinduzi ya viwanda kutokana na kuongezeka kwa kiasi kikubwa kwa mahitaji ya nishati . Sheria zenye maudhui ya fizikia ya kizamanizamani ziliendelea luwakuwa na matumizi makubwa katika matukio ya kila siku ambabo maada ilisafirilisafiri na miendokasi isiyokarobiaisiyokaribia ule wa [[mwanga]] kwa kuwa yalitoa majibuma[[jibu]] yenye makadirio ya karibu zaidi, na nadharia kama [[kwanta ya kimakenika]] na ile ya [[rilativiti]] zilorahisikazilirahisika kuelekea kutoa majibu kama yaliyotolewa na classicalfizikia ya physicsawali. Hata hivyo makosa katika fizikia ya kizamanizamani hasa kwa vitu vidogo zaidi na vile vyenye mwendo karibiauliokaribia ule wa mwanga vilipelekea kuendelezwa kwa fizikia ya kileokisasa katika karne ya 20.
 
===Fizikia ya kisasa===
 
Kazi za [[Albert Einstein]] (1879–1955[[1879]]–[[1955]]), katika [[athari]] za kifotoelektrikiki[[fotoelektriki]] na [[nadharia ya rilativiti]], ndiyo ilipekeailiyopelekea mapinduzi ya fizikia katika karne ya 20.
 
[[Max Planck]] (1858–1947[[1858]]–[[1947]]), alianzilisha nadharia ya kwanta ya kimakenika na [[vifurushi kimakenika]].
 
Nadharia hizo zote kwa pamoja zilikuja kwa sababu ya majibu yasiyo sahihi sana yaliyotolewa na [[mekaniki ya zamani]] katika baadhi ya matukio.
 
Mekaniki ya zamani ilitabiri ma[[badiliko]] ya [[mwendokasi]] wa mwanga, jambo ambalo lilishindwa kutatuliwa na mwendokasi usiobadilika uliotabiriwa na milinganyo ya sumakuumeme ya [[Maxwell]]; [[utata]] huo ulirekebishwa na nadharia ya Einstein ya rilativiti maalum, ambayo iichukua nafasi ya mekaniki ya zamani kwa vitu vinavyokwenda kwa [[spidi]] kubwa zaidi na ikaruhusu mwendo wa mwanga usiobadilika.
 
[[Mnururisho]] wa vitu vyeusi pia ulikuwa tatizo lingine kwa mekaniki ya zamani, ambalo lilitatuliwa wakati Planck alipopendekeza kwamba mwanga husafiri katika mfumo wa vifurushi vidogovidogo vinavyoitwa [[fotoni]]; pamoja na athari za [[fotoniumeme]] na nadharia nzima inayotabiri ngazi zilizojitenga za [[njiamzingo]] za [[elektroni]], ilipelekea kwenye [[nadharia ya vifurushikimakenika]] kushika nafasi ya mekaniki ya zamani katika [[mizania]] ndogo sana.
Max Planck (1858–1947),alianzilisha nadharia ya kwanta ya kimakenika [[vifurushi kimakenika]].
 
Nadharia ya [[vifurushikimakenika]] (kwa Kiingereza Quantum mechanics) ilianzishwa kutokana na kazi za mwanzo za akina [[Werner Heisenberg]], [[Erwin Schrödinger]] na [[Paul Dirac]]. Kutokana na kazi hizo za mwanzo kila mmoja katika tasnia yake muundo wa kiwango kinachotambulika wa fizikia ya hardali/vitu vidogo ilipatikana.
Fizikia ya kisasa ilianza mwanzoni mwa karne ya ishirini kutokana na kazi ya Max Planck kwenye nadharia ya kwanta nadharia ya rilativiti Albert Einstein. Zote kwa pamoja nadharia hizi zilikuja kwa sababu ya majibu yasiyo sahihi sana [[in accurate answers]] yaliyotolewa na mekaniki ya kizamani katika baadhi ya matukio. mekaniki ya kizamani ilitabiri mabadiliko ya mwendokasi wa mwanga, jambo ambalo lilishindwa kutatuliwa na mwendokasi usiobadilika uliotabiriwa na milinganyo ya umemesumaku ya Maxwell ; utata huu ulirekebishwa na nadharia ya Einstein ya rilativiti maalum, ambayo iichukua nafasi ya mekaniki ya kizamani kwa vitu vinavyokwenda kwa spidi kubwa zaidi na ikaruhusu mwendo wa mwanga usiobasilika. Mnururisho wa vitu vyeusi pia ulikua tatizo lingine kwa mekaniki ya kizamani , ambalo lilitatuliwa wakati Planck alipopendekeza kwamba mwanga husafiri katika mfumo wa vifurushi vidogovidogo vinavyoitwa fotoni; pamoja na athari za fotoniumeme na nadharia nzima inayotabiri ngazi zilizojitenga za njiamzingo za elektroni , ilipelekea kwenye nadharia ya vifurushikimakenika kushika nafasi ya mekaniki ya kizamanikatika mizania ndogo sana.
 
[[Vifurushikimakenika]] (Quantum mechanics) ilianzishwa kutokana na kazi za mwanzo za akina Werner Heisenberg, Erwin Schrödinger na Paul Dirac. Kutokana na kazi hizo za mwanzo kila mmoja katika tasnia yake muundo wa kiwango kinachotambulika wa fizikia ya hardali/ vitu vidogo ilipatikana . kufuatiaKufuatia ugunduzi wa tabia za hardali zinazokubaliana na Higgs boson katika kituo cha [[CERN]] mwaka [[2012]], hardali zote za msingi ziliweza kutabiriwa na [[muundo]] unaotambulikana, na hakuna hardali zinginenyingine zilizoonekana kupatikana, hata hivyo fiIkia zaidi ya muundo unaotambulika, na nadharia kama za [[supersymmetry]], ni katika mambo yanayoendelea kufanyiwa utafiti hivi leo [citation needed].
 
== Tazama Pia ==