Usafi wa mazingira : Tofauti kati ya masahihisho
Content deleted Content added
Nyongeza mada |
No edit summary |
||
Mstari 1:
[[File:EscherichiaColi NIAID.jpg|thumb|230px|
'''Usafi wa mazingira''' ni [[njia]] ya kuendeleza [[afya]] kwa kuzuia [[mawasiliano]] ya [[binadamu]] na [[athari]] za [[taka]]. Athari hizo zinaweza kuhusu [[mwili]], [[mikrobiolojia]], [[biolojia]] au [[kemikali]] vikolezo vya [[ugonjwa]].
▲[[File:EscherichiaColi NIAID.jpg|thumb|230px|E. Coli bakteria chini ya magnification]]
Taka ambazo zinaweza kusababisha ma[[tatizo]] ya afya ni [[kinyesi]] cha binadamu na [[wanyama]], [[taka ngumu]], [[maji machafu]], taka za [[viwanda]]ni, na taka za [[kilimo]].
Neno "'''usafi wa mazingira''' " linaweza kutumika kwa kipengele maalum tu, dhana, eneo, au mbinu, kama vile:▼
*'''Usafi wa kawaida wa mazingira''' - unahusu ukusanyaji wa kinyesi cha binadamu katika kaya. Usafi wa mazingira hutumiwa kama kiashiria kwa lengo la kuelezea malengo ya Milenia.▼
*'''Usafi wa mazingira katika eneo''' - mkusanyiko na matibabu ya taka hufanywa pahala ambapo linawekwa. Mifano ni matumizi ya vyoo vya shimo na bomba la maji taka.▼
*'''Usafi wa mazingira wa chakula''' - unahusu hatua za kuhakikisha usalama wa chakula.▼
*'''Usafi wa mazingira''' - udhibiti wa mambo ya mazingira na viungo vinavyoambukiza magonjwa. Vikundi vya jamii hili ni usimamizi wa taka ngumu, matibabu ya maji na maji machafu, matibabu ya taka za viwanda, kelele na kudhibiti uchafuzi wa mazingira.▼
*'''Usafi wa mazingira kiikolojia ''' - dhana na mkabala wa kuchakata na asili ya virutubisho kutoka taka za wanyama na binadamu.▼
[[Usafi]] kama njia ya kuzuia [[maradhi]] unaweza kutumika kwa ufumbuzi handisi (kama [[majitaka]] na [[tiba]] ya maji machafu), [[teknolojia]] rahisi kama [[choo|vyoo]], au ma[[tendo]] ya [[usafi binafsi]] (kama [[uoshaji]] wa [[mikono]] kwa [[sabuni]]).
==Historia Ya Usafi wa Mazingira==▼
Usafi wa mazingira kama unavyoelezwa kwa ujumla na [[Shirika la Afya Duniani]] (kwa [[Kiingereza]] World Health Organisation, kifupi WHO), unahusu utoaji wa vifaa na [[huduma]] ya usalama wa [[mkojo]] na kinyesi cha binadamu.
Upungufu wa usafi wa mazingira ni sababu kuu ya maradhi [[dunia]]ni kote. Uboreshaji wa mazingira una manufaa makubwa kwa afya ya wote katika [[kaya]] na katika [[jamii]].
Usafi wa mazingira unahusu pia udumishaji wa [[ratiba]] ya usafi, kwa njia ya huduma kama vile ukusanyaji wa taka na maji machafu. <ref> http://www.who.int/kichwa/kusafisha en/</ref>
==Maana mbalimbali==
▲Neno "
▲*'''Usafi wa kawaida wa mazingira''' - unahusu ukusanyaji wa kinyesi cha binadamu katika kaya. Usafi wa mazingira
▲*'''Usafi wa mazingira katika eneo''' -
▲*'''Usafi wa mazingira wa chakula''' - unahusu hatua za kuhakikisha usalama wa [[chakula]].
▲*'''Usafi wa mazingira''' - [[udhibiti]] wa mambo ya mazingira na viungo vinavyoambukiza magonjwa. Vikundi vya jamii
▲*'''Usafi wa mazingira kiikolojia ''' - dhana na mkabala wa kuchakata na asili ya [[virutubisho]] kutoka taka za wanyama na binadamu.
Ushahidi wa usafi wa mazingira mijini ulionekana mara ya kwanza katika miji ya Harappa, Mohenjo-daro na hivi karibuni Rakhigarhi ya majimbo yaliyoendelea bondeni la Indus wakati wa ustaarabu. Mipangilio hiyo ya miji ilizingatia mifumo ya kwanza ya usafi wa mazingira mijini. Ndani ya mji, nyumba au vikundi vya nyumba yalipata maji kutoka visima. Kutoka ndani ya chumba kilicho kuwa kimetengwa kwa ajili ya kuoga, maji taka ilielekezwa chini ya mitaro iliyofunikwa kando ya barabara kuu. Manyumba yalifunguka tu kwa mabehewa ya ndani na makoboti madogo.
Miji ya Kirumi ilikuwa na vipengele vya mifumo ya usafi wa mazingira, yakutoa maji katika mitaa ya miji kama vile Pompeii, mawe ya ujenzi na mbao za kukusanya na kuondoa maji machafu kutoka maeneo ya wakazi - kwa mfano maxima Cloaca katika mto Tiber Roma . Pia kuna rekodi za usafi wa mazingira mahala pengine katika Ulaya mpaka wakati wa kati umri makao. Uchafu wa mazingira na hali ya msongamano mkubwa ulikuwa katika [[Ulaya]] na [[Asia]] wakati wa [[Zama za Kati]], mara kwa mara katika janga kusababisha mlipuko kama vile [[ugonjwa wa Justinian]] (541-42) na [[tauni]] (1347-1351), ambazo ziliua makumi ya mamilioni ya watu wakati wa ubadilishaji wa jamii. <ref> Carlo M. Cipolla, ''kabla ya [[Mapinduzi ya Viwandani|Mapinduzi ya Viwanda:]] European Society na Uchumi 1000-1700,'' WW Norton na Kampuni, London (1980) ISBN 0-393-95115-4</ref>
Vifo vya watoto wachanga vilienea katika Ulaya wakati wa medieval, siyo tu kutokana na upungufu wa usafi wa mazingira lakini kwa sababu ya ukosefu wa chakula kwa idadi ya watu ambayo ilikuwa ikipanuka haraka zaidi kuliko [[Kilimo|kilimo.]] <ref> Burnett White, ''za Historia ya magonjwa'' </ref> Mapambano ya mara kwa mara na unyasasaji wa raia na viongozi kikatili ulitatiza haya zaidi. Maisha ya mtu wa kawaida kwa wakati huo yalikuwa ngumu na mfupi.
==Usafi wa mazingira na
=== Ukusanyaji wa maji machafu ===
Teknolojia ya hali ya usafi katika maeneo ya miji inazingatia mkusanyiko wa maji machafu katika mifereji ya maji machafu, matibabu yake maji machafu mmea matibabu kwa tumia upya au taka katika mito, maziwa au bahari. Mabomba ya maji machafu aidha huwekwa pamoja na dhoruba ya unyevu au kutengwa kutoka kwao usafi mfereji wa maji machafu. Haya mambopa ya maji chafu hupatikana katika sehemu kuu zaidi, au maeneo ya mijini. Mvua nzito na utunzaji mbaya wa mabopa ya maji machafu inaweza kusababisha uchafu kufurika, katika mazingira. Viwanda mara nyingi humiminiza maji machafu katika mapomba ya Manispaa. Haya hufanya matibabu ya maji machafu kuwa ngumujapo viwanda havikutibu maji yao kabla ya kuiachilia kwenye mabomba ya Manisipaa.
Gharama ya uwekezaji ya mifumo ya kisasa ya ukusanyaji wa maji machafu ni kubwa na ngumu kununua kwa mataifa yanayoendelea. Baadhi ya nchi hiyo kukuzwa mifumo mbadala kukusanya maji machafu kama vile condominial majitaka, ambayo inatumia mabomba madogo upenyo kina chini kwa layouts mbalimbali kutoka mtandao wa majitaka ya kawaida.
=== Matibabu ya maji
[[File:Wonga wetlands sewage plant.jpg|thumb|Taka matibabu mmea, Australia.]]
Line 39 ⟶ 44:
=== Ikolojia ya usafi wa mazingira ===
Ikolojia ya usafi wa mazingira kwa wakati mwingine hufahamiwa kama pinduzi mbadala wa mifumo ya usafi wa mazingira ya kawaida. Msingi wa ikolojia ya usafi wa mazingira unahusu utumizi tena wa mkofo na kinyesi kutoka vyoo ambazo zinanyekenya ambapo kuna utengaji umeshafanyika. Hii hupunguza viumbe zinazosababisha magonjwa. Ikiwa ikologia ya usafi wa mazingira itazingatiwa, maji taka ya manispaa ndio itabaki ambayo inaweza kutumiwa tena kwenye bustani. Hata hivyo, mara nyingi maji taka kutoka bafu, jikoni yanaendelea kuwekwa kwa mambopa ya maji taka ya kinyesi.
Line 51 ⟶ 54:
* miungano ya mifereji ya maji taka ya umma
* miungano ya mifumo ya karo
* choo cha shimo
* Choo la shimo linalopitisha hewa safi <ref> [http://www.wssinfo.org/en/122_definitions.html Mpango wa Usimamizi wa Pamoja na UNICEF: ufafanuzi WHO]</ref>
Kulingana na maelezo hayo, 62% ya watu duniani wanapata kuboresha usafi wa mazingira katika 2008, ukilinganisha na 8% tangu 1990. [http://www.who.int/water_sanitation_health/monitoring/jmp2008.pdf ] Zaidi ya nusu au karibu 31 % ya idadi ya watu duniani waliishi katika nyumba zilizokuwa zima miferiji ya maji ambayo imeunganishwa. Kwa ujumla, 2,500,000,000 watu hukosa kupata usafi wa mazingira ulioboreshwa na hivyo wao hutumia njia zingine kama kama vile vyoo vya umma au vyoo vya shimo wazi. <ref> ''[http://www.circleofblue.org/waternews/world/sanitation-and-drinking-water/ Usafi wa Mazingira na kunywa maji: ni ulimwengu juu ya wimbo?]'' [http://www.circleofblue.org/waternews/world/sanitation-and-drinking-water/ Kundi la Blue, Julai 31, 2008]</ref> Hii ni pamoja na watu bilioni 1.2 ambao hawana vyoo wakati wote. Hali hii inaleta maadhari makubwa ya afya kwa umma kwa sababu taka ina chafua maji ya kunywa na kutishia maisha ya watoto wachanga kwa kusababisha kuhara. Uboreshaji wa usafi wa mazingira, unahusu uoshaji wa mikono na ushafishaji wa maji, ambao unaweza kuokoa maisha ya watoto milioni 1.5 ambao wanakabiliwa na magonjwa ya kuhara kila mwaka.
Katika nchi zilizoendelea, ambapo chini ya 20% ya idadi ya watu duniani wanaishi, 99% ya wakazi wanapata kuboresha usafi wa mazingira na 81% wameunganisha mambopa yao ya maji taka.
==Utupaji wa taka ngumu==
[[File:Israel hiriya.jpg|thumb|Hiriya avfallsdeponi, Israel.]]
Utupaji wa taka ngumu hufanyika katika mashimo,taka ngumu ni kawaida uliofanywa katika deponi, lakini kuchoma, kuchakata, na mboji. Katika kesi ya, nchi ilio na mabima ya taka ilio fukiwa mataifa yalioendelea hutumia itikafi mwafaka lakini nchi zenye maendeleo nduni haya fuatili itifaki mwafaka. Umuhimu wa kufukia taka ni kwa upungufu wa kueneza vekta na uwasilinishaji wa visababishi ugonjwa. Ufukiaji wa kila siku pia hupunguza uenezo wa harufu na taka kwa sababu ya upepo. Kadhalika, katika nchi zilizoendelea ni sharti kufukia kufanywe kwa njia mwafaka, kwa mfano peerimeta ya mchanga inafaa kutumiwa ili kupunguza uchafuzi wa maji ya kunywa).
Line 100 ⟶ 101:
==Tazama Pia==
{{Div col|cols=2}}
*Lifewater International
*National Sanitation Foundation
Mstari 107:
*Mgogoro wa maji
*Uchafuzi wa maji
*Ruzuku ya
*World Plumbing Council
*World Toilet Organization
{{div col end}}
==
{{reflist|2}}
==
*[http://assainissement.developpement-durable.gouv.fr/ Mjini maji machafu matibabu nchini Ufaransa MEEDDM,]
*[http://www.irc.nl/ IRC International Maji na Usafi wa Mazingira Centre, wa Hague, Uholanzi]
Line 136 ⟶ 135:
*[http://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&ctype=l&strail=false&nselm=h&met_y=sh_sta_acsn_ur&hl=en&dl=en Google - umma data] "Kuboresha huduma za usafi wa mazingira, mjini (% ya idadi ya watu mijini na kupata)"
[[Category:Usafi]]
[[Category:Afya ya umma]]
| |||