Mfumo wa Jua : Tofauti kati ya masahihisho

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Mstari 2:
'''Mfumo wa jua na sayari zake''' ni utaratibu wa [[jua]] letu na [[sayari]] au [[sayari kibete]] zinazolizunguka pamoja na [[Mwezi (gimba la angani)|miezi]] yao, [[asteroidi]], [[meteoridi]], [[kometi]] na [[vumbi ya angani]], vyote vikishikwa na [[mvutano]] wa jua.
 
<sup>*</sup> <small>'''Utarididi''' ni jina la sayari ya kwanza kutokana na [[lugha]] ya [[Kiarabu]] na pia katika [[mapokeo]] ya [[Kiswahili]] tangu kale. Vitabu vingine hutumia neno "Zebaki" ambalo pia lina [[asili]] ya Kiarabu likimaanisha [[metali]] mojawapo; inaonekana limepatikana kama [[tafsiri]] ya jina la [[Kiingereza]] la sayari ya kwanza "Mercury" bila kujua [[historia]] ya majina ya sayari sita ya kwanza yaliyoingia katikaa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
[[Utaalamu]] kuhusu mfumo wa jua hujadiliwa katika [[fani]] ya [[astronomia]].
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'aa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
 
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
Kwa kawaida huhesabiwa sayari 9 zinazozunguka jua. Lakini miaka ya nyuma magimba makubwa yamegunduliwa angani ambayo bado hayajakubaliwa kama yahesabiwe kuwa sayari au aina ya asteoridi.
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
 
<sup>****</sup> Tangu mwaa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
[[Orodha]] inayofuata bado inahitaji kuangaliwa kwa sababu kuna tofauti kati ya [[kamusi]] na [[vitabu]] mbalimbali jinsi ya kutaja sayari fulani.
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
 
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
== Sayari za jua letu ==
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
Sayari katika mfumo wa jua ni zifuatazo:
|- bgcolor=#ccccff
 
! Jina la sayari
[[Namba]] zote zinazotaja sifa mbalimbali za sayari zinaonyesha [[kipimo]] kulingana na [[tabia]] za dunia yetu kuwa "1". Kuhusu ma[[jina]] ya sayari kadhaa kuna mchanganyiko katika kamusi na vitabu. Pale ambako jina au [[umbo]] tofauti la jina ni la kawaida linaonyeshwa katika ma[[bano]] kama (jina). Majina yanayotumiwa katika vitabu kadhaa, hasa vya [[shule ya msingi|shule za msingi]], bila kuwa na uhakika yanaonyeshwa katika mabano ya [[italiki]] pamoja na [[alama ya swali]] kama ''(? jina)''. <ref>Linganisha ukurasa wa [[majadiliano:sayari]]</ref>
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
{| class="toccolours" border=1 cellspacing=0 cellpadding=2 style="text-align:center; border-collapse:collapse;"
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juaa [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|+align=bottom style="text-align:left;"|
|- bgcolor=#ccccff
<sup>*</sup> <small>'''Utaridi''' ni jina la sayari ya kwanza kutokana na [[lugha]] ya [[Kiarabu]] na pia katika [[mapokeo]] ya [[Kiswahili]] tangu kale. Vitabu vingine hutumia neno "Zebaki" ambalo pia lina [[asili]] ya Kiarabu likimaanisha [[metali]] mojawapo; inaonekana limepatikana kama [[tafsiri]] ya jina la [[Kiingereza]] la sayari ya kwanza "Mercury" bila kujua [[historia]] ya majina ya sayari sita ya kwanza yaliyoingia katika Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juaa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'ana Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PAa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA9a Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka jua7&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka jua97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[a Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juaDunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juadu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccffa Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />
<sup>****</sup> Tangu mwaka [[2006]] '''Pluto''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka jua
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juao''' imeingizwa katika kundi la "[[sayari kibete]]" Katika vitabu vya shule ya msingi inatajwa mara nyingi kwa jina Utaridi - ambayo haiwezekani maana Pluto haikujulikana kabla ya mwaka [[1931]] lakini "Utaridi" ni jina linalopatikana tangu zamani kwa Kiswahili likimaanisha sayari ya kwanza.<br /></small>
|- bgcolor=#ccccff
! Jina la sayari
! [[Kipenyo]] kwenye [[ikweta]]<br /><small>kulingana na kipenyo cha dunia = 1 </small>
! Masi
! [[Nusukipenyo]] ya mzingo wa kuzunguka juakwanza kutokana na [[lugha]] ya [[Kiarabu]] na pia katika [[mapokeo]] ya [[Kiswahili]] tangu kale. Vitabu vingine hutumia neno "Zebaki" ambalo pia lina [[asili]] ya Kiarabu likimaanisha [[metali]] mojawapo; inaonekana limepatikana kama [[tafsiri]] ya jina la [[Kiingereza]] la sayari ya kwanza "Mercury" bila kujua [[historia]] ya majina ya sayari sita ya kwanza yaliyoingia katika Kiswahili kutoka lugha ya Kiarabu.</small> <ref>kuhusu majina ya sayari zilizojulikana kwa Waswahili na hivyo kuwa na majina asilia, linganisha Jan Knappert, Swahili Islamic poetry, Brill 1971, Vol 1 uk 96-97 - taz google booksearch [http://books.google.de/books?id=yzsVAAAAIAAJ&pg=PA97&lpg=PA97&dq=swahili+milky+way&source=bl&ots=TTuUw8pwyY&sig=VpAq9mWXJ-BwDL5w0DwxouIpcGw&hl=de&ei=x9FATPawC4bG4AbppeDXDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBUQ6AEwADgK#v=onepage&q=swahili%20milky%20way&f=false]</ref> <br /><small>
<sup>**</sup> '''Zuhura - Ng'andu''' ni sayari ambalo kwa Kiswahili lina jina la [[Kibantu]] pamoja na jina lenye asili ya Kiarabu<br />
<sup>***</sup> Tazama makala ya '''[[Dunia]]''' kwa ajili ya namba halisi. Neno "[[ardhi]]" hutumika na waandishi kadhaa badala ya "dunia" wakitaka kutaja sayari ya tatu.<br />