Pitio la 23:10, 7 Novemba 2016 hariri Kipala (majadiliano \| michango) Wanzilishaji wa akaunti, Watumiaji waliothibitishwa, IP block exemptions 52,022 edits →‎Usafiri: picha Tag: KihaririOneshi ← Badilisho lililopita		Pitio la 07:29, 9 Novemba 2016 hariri tengua Riccardo Riccioni (majadiliano \| michango) Warasimu, Wakabidhi 122,127 edits No edit summary Badilisho lijalo →
Mstari 20: Maji yake hutoka kuelekea [[Kongo (mto)\|mto Kongo]] ha hatimaye katika [[Atlantiki\|Bahari Atlantiki]]. ==Jina==▼ [[Jina]] la ziwa limekuwa pia jina la [[Eneo la kudhaminiwa\|eneo lililokabidhiwa]] kwa [[Uingereza]] kama [[Tanganyika]] baada ya [[Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia]] tangu [[1919]].<ref>Mwaka 1919 sehemu kubwa ya [[koloni]] la [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] ilikabidhiwa rasmi mikononi mwa Uingereza kama [[eneo la kudhaminiwa]] chini ya [[mamlaka]] ya [[Shirikisho la Mataifa]] kulingana na kifungo 22 cha [[mkataba wa Versailles]].▼ [[Jina]] la ziwa limepokewa na [[Wazungu]] [[wapelelezi]] wa kwanza kutoka kwa wenyeji wa [[Ujiji]]. [[Henry Morton Stanley]] aliyetembelea ziwa mnamo mwaka 1876 aliandika ya kwamba [[watu]] wa [[Ujiji]] hawakuwa na uhakika kuhusu maana ya jina, ila tu ilimaanisha ziwa kubwa<ref>Habari zifuatazo kutoka HM Stanley, [https://archive.org/stream/throughdarkconti1878stan2#page/n31/mode/2up Through the Dark Continent Vol 2, p 16] </ref>. Maana waliita maziwa madogo "Kitanga", na waliita pia "ziwa la Usukuma" yaani Viktoria Nyanza kwa jina hili "Tanganika". Wajiji walimwambia Stanley ya kwamba labda neno "nika" ilitoka kwa aina ya [[samaki]] walioitwa vile. Baadaye Stanley alikumbuka neno "nika" katika [[lugha]] nyingine za Kiafrika kwa maana ya "tambarare, eneo kubwa bapa" akahisi ya kwamba waliita ziwa kama "tambarare kubwa iliyotanda" <ref>Tanganika, 'the great lake spreading out like a plain', or 'plain-like lake'</ref> .▼ Stanley alishika pia majina ya ziwa kwa [[Kabila\|makabila]] mengine- watu wa [[Marungu]] walisema "Kimana", wale wa [[Urungu]] "Iemba" na [[Wakawendi]] "Nsaga" kwa maana "ziwa lenye dhoruba". Alichoshika na watu wa Urungu, yaani "Iemba", inalingana na taarifa ya [[David Livingstone]] aliyekuta jina "Liemba" kuwa jina la sehemu ya [[kusini]] ya ziwa na jina hili linaendelea kutumiwa kwa [[meli]] ya [[MV Liemba]] inayosafirisha watu na [[bidhaa]] ziwani tangu mwaka [[1914]].▼ ▲[[Jina]] la ziwa limekuwa pia jina la [[Eneo la kudhaminiwa\|eneo lililokabidhiwa]] kwa [[Uingereza]] kama [[Tanganyika]] baada ya [[Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia]] tangu [[1919]].<ref>Mwaka 1919 sehemu kubwa ya [[koloni]] la [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] ilikabidhiwa rasmi mikononi mwa Uingereza kama [[eneo la kudhaminiwa]] chini ya [[mamlaka]] ya [[Shirikisho la Mataifa]] kulingana na kifungo 22 cha [[mkataba wa Versailles]]. Mwaka [[1922]] Shirikisho la Mataifa lilithibitisha hatua hiyo na kuamua masharti ya kukabidhi. Line 26 ⟶ 31: Waingereza walihitaji jina jipya kwa ajili ya koloni hilo na tangu Januari [[1920]] wakaamua kuliita "Tanganyika Territory" kwa kutumia jina la ziwa kubwa upande wa [[mashariki]] wa eneo. <sup>[[Tanganyika#cite note-1\|[1]]]</sup> </ref> ▲==Jina== ▲Jina la ziwa limepokewa na [[Wazungu]] [[wapelelezi]] wa kwanza kutoka kwa wenyeji wa [[Ujiji]]. [[Henry Morton Stanley]] aliyetembelea ziwa mnamo mwaka 1876 aliandika ya kwamba [[watu]] wa [[Ujiji]] hawakuwa na uhakika kuhusu maana ya jina, ila tu ilimaanisha ziwa kubwa<ref>Habari zifuatazo kutoka HM Stanley, [https://archive.org/stream/throughdarkconti1878stan2#page/n31/mode/2up Through the Dark Continent Vol 2, p 16] </ref>. Maana waliita maziwa madogo "Kitanga", na waliita pia "ziwa la Usukuma" yaani Viktoria Nyanza kwa jina hili "Tanganika". Wajiji walimwambia Stanley ya kwamba labda neno "nika" ilitoka kwa aina ya [[samaki]] walioitwa vile. Baadaye Stanley alikumbuka neno "nika" katika [[lugha]] nyingine za Kiafrika kwa maana ya "tambarare, eneo kubwa bapa" akahisi ya kwamba waliita ziwa kama "tambarare kubwa iliyotanda" <ref>Tanganika, 'the great lake spreading out like a plain', or 'plain-like lake'</ref> . ▲Stanley alishika pia majina ya ziwa kwa [[Kabila\|makabila]] mengine- watu wa [[Marungu]] walisema "Kimana", wale wa [[Urungu]] "Iemba" na [[Wakawendi]] "Nsaga" kwa maana "ziwa lenye dhoruba". Alichoshika na watu wa Urungu, yaani "Iemba", inalingana na taarifa ya [[David Livingstone]] aliyekuta jina "Liemba" kuwa jina la sehemu ya [[kusini]] ya ziwa na jina hili linaendelea kutumiwa kwa [[meli]] ya [[MV Liemba]] inayosafirisha watu na [[bidhaa]] ziwani tangu mwaka [[1914]]. == Jiografia == Mstari 58: Hali ya sasa imepatikana tangu miaka 12,000. Wakati ule [[volkeno za Virunga]] vililipuka na kuziba mto uliowahi kubeba maji ya Ziwa Kivu kuelekea [[mto Naili]] na baada ya kufikia uwiano wa leo maji ya Kivu yalianza kutoka upande wa Tanganyika kupitia njia ya Ruzizi. Mabadiliko ya uwiano wa maji kwenye ziwa ~~zilitazamiwa~~yalitazamwa pia katika historia ya miaka 200 iliyopita kwa kulinganisha kumbukumbu ya wakazi na taarifa za wapelelezi ~~wazungu~~Wazungu walioandika taarifa juu ya safari zao. Baada ya mwaka [[1800]] maji yalikuwa chini sana, kabla ya [[1900]] yalikuwa juu sana, tangu 1900 yalishuka tena. Katika [[miaka ya 1960]] ziwa lilijaa tena likabaki hivi hadi sasa. Mabadiliko haya yanalingana na mabadiliko katika kiasi cha mvua ~~inayopokelewa~~inayopokewa katika beseni ya ziwa. <ref>[http://link.springer.com/article/10.1023/A:1005424619718 Historical and Modern Fluctuations of Lakes Tanganyika and Rukwa and Their Relationship to Rainfall Variability], Sharon E. Nicholson in: Climatic Change (1999) 41 (summary on springer.com, iliangaliwa Novemba 2016)</ref> === Miji na nchi jirani === [[Miji]] mikubwa ziwani ni [[bandari]] za [[Kigoma]] kwa upande wa Tanzania na [[Kalemie]] kwa upande wa Kongo. Kila bandari ni pamoja na mwanzo wa [[njia ya reli]]. Mji mkubwa kabisa ni [[Bujumbura]], [[mji mkuu]] wa [[Burundi]]. Eneo lote la ziwa limegawiwa baina ya nchi jirani yaani [[Tanzania]], [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]], [[Burundi]] na [[Zambia]]. Sehemu kubwa iko chini ya Tanzania (46[[%]]) and J.D. Kongo (40%). ==== Visiwa ==== Line 87 ⟶ 89: Tasnia muhimu katika eneo la ziwa ni [[uvuvi]]. Inakadiriwa ya kwamba baina ya 25–40[[%]] za [[protini]] katika [[chakula]] cha [[milioni]] 1 ya watu wanaoishi kule ni kutoka samaki wa ziwani<ref>[http://data.mongabay.com/external/lake_tanganyika_warming.htm Lake Ecosystem Critical to East African Food Supply Is Threatened by Climate Change] , taarifa ya National Science Foundation (NSF) kupitia tovuti ya www.mongabay.com, iliangaliwa 6 Novemba 2016 </ref>. Mwaka [[2015]] kulikuwa na watu ~~mnamo~~ 100,000 hivi waliofanya [[kazi]] kuhusiana na uvuvi. Samaki wa ziwani wanauzwa kote [[Afrika ya Mashariki]]. Katika [[miaka ya 1950]] uvuvi wa kibiashara ulianzishwa ziwani ukasabisha kupotea kwa samaki: kufikia mwaka [[1995]] mavuno ya samaki yalipungua hadi [[tani]] 180,000. Kampuni nyingi za uvuvi zilizostawi katika [[miaka ya 1980]] ziliporomoka. Line 93 ⟶ 95: ==Usafiri== [[Picha:Liemba1.jpg\|thumb\|436x436px\|Feri ya MV Liemba ziwani]] [[Usafiri]] ni mgumu kufikia Ziwa Tanganyika kutoka miji mikuu ya nchi zao.

Tanganyika (ziwa) : Tofauti kati ya masahihisho