Wikipedia

Wamasai : Tofauti kati ya masahihisho

Browse history interactively
← Badilisho lililopitaBadilisho lijalo →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Mstari 1:
{{lugha}}
{{Infobox Ethnic group
|group = Maasai
|picha = [[Picha:Maasai women and children.jpg|270px|Wanawake wa Kimasai]]
|image_caption =
|population = 883,000
Line 15 ⟶ 14:
|related = [[Samburu]]
}}
[[Picha:Maasai tribe.jpg|right|thumb|WamasaiWanaume wa Kimasai, Kenya, 2005.]]
'''Wamasai''' ni [[kabila]] la watu wa kuhamahama wanaopatikana [[Kenya]] na [[Tanzania]]. Kwa sababu ya [[mila]] zao, [[mavazi]] tofauti na kuishi karibu na [[mbuga]] nyingi za [[Afrika Mashariki]], ni miongoni mwa makabila yanayojulikana zaidi hata nje ya [[Afrika]]. <ref name="b"/>
 
Wao wanazungumza [[Maa]], <ref name="b"/> mojawapo ya [[familia]] ya [[lugha za Kinilo-Sahara]] inayohusiana na [[DinkaKidinka]] na [[NuerKinuer]]. Kwa sababu ya uhamiaji, Wamasai ni wazungumzaji wa Kiniloti wa kusini zaidi. Pia wameelimika katika [[lugha rasmi]] za Kenya na Tanzania: [[Kiswahili]] na [[Kiingereza]].
 
[[Idadi]] ya Wamasai ilikadiriwa kuwa 841.622 katika [[sensa]] ya 2009 na 800.000 katika Tanzania mwaka 2011 <ref name="e"> [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mas ripoti kwa lugha Ethnologue code: mas] ethnologue.com, '453, 000 nchini Kenya (1994 I. Larsen BTL) ... 430.000 katika Tanzania (1993) ', Gordon, Raymond G., Jr (ed.), 2005. Ethnologue: Lugha ya Dunia, kumi na tano ya toleo. Dallas, Tex.: SIL International</ref>; kwa jumla inakadiriwa kuwa inakaribia 1.700.000 <ref name="b"> [http://www.bluegecko.org/kenya/tribes/maasai/ Wamaasai - Utangulizi] Jens Fincke, 2000-2003</ref> Makadirio hayo ya Wamasai katika nchi zote [[mbili]] huenda ikawa vigumu kuyathibitisha kwa sababu ya umbali wa maeneo ya vijiji vyao vingi, na asili yao ya uhamaji.
Line 25 ⟶ 24:
 
== Historia ==
[[Picha:Maasai man.jpg|thumb|240px|left|Masai shujaa]]
Kulingana na [[historia simulizi]] yao wenyewe, asili ya Wamasai ni kwenye [[bonde]] la [[Nile]] ya chini, [[kaskazini]] kwa [[Ziwa Turkana]] (North-West Kenya).
 
Line 32 ⟶ 30:
Eneo la Wamasai lilifika kilele cha ukubwa wake katikati ya [[karne ya 19]], na kuenea kote katika [[Bonde la Ufa]] na pande za ardhi kutoka [[Mlima Marsabit]] huko kaskazini hadi [[Dodoma]] kule kusini. <ref> ''kaskazini mwa Tanzania pamoja na Kilimanjaro na Zanzibar'' na Phillip Briggs 2006 ukurasa 200 ISBN 1-84162-146-3</ref> Wakati huo Wamasai, na vilevile kundi kubwa la waliokuwa wamejiunga nalo, walikuwa wakivamia [[mifugo]] hadi umbali wa mashariki ya [[pwani]] ya [[Tanga]] huko Tanzania. Washambulizi walitumia [[mikuki]] na [[ngao]], lakini walikuwa wamehofiwa kwa kutupa vilabu (orinka) walivyoweza kutupa kwa usahihi kutoka umbali wa [[mita]] 100.
 
Mwaka [[1852]] kulikuwa na ripoti ya msongomanomsongamano wa wapiganaji 800 wa Kimasai kuhamia nchini Kenya. Mwaka [[1857]], baada ya kufyeka "Nyika ya Wakuafi" kusini mashariki mwa Kenya, washambulizi Wamasai wakatisha [[Mombasa]] katika [[pwani]] ya Kenya. [http://books.google.com/books?id=PQJjYC74tu8C&amp;pg=PA183&amp;lpg=PA183&amp;dq=mombasa+maasai+1855&amp;source=web&amp;ots=1qDbq0WFrH&amp;sig=-fwB9fWjkEt4scMNLIpnyIpTBMo ] <ref> ''Vyanzo na mbinu katika Historia ya Afrika: Inasemwa, Written, Unearthed'' kwa Toyin Falola, Christian Jennings (2003), page 18 2. Boydell &amp; Brewer. ISBN 1-58046-134-4</ref>
[[Picha:Bundesarchiv Bild 105-DOA0556, Deutsch-Ostafrika, Massaikrieger.jpg|thumb|300px|Masai mashujaa katika Afrika ya Mashariki ya Kijerumani, 1906/1918 hivi.]]
[[Picha:Maasai Land.jpg|thumb|300px|right]]
 
Kipindi cha upanuzi ulifuatwa na "Emutai" ya kimasai ya miaka 1883-1902. Kipindi hiki kilikuwa kimeainishwa na uenezi wa [[magonjwa]] ya [[bovin pleuropneumonia]], [[rinderpest]] na [[ndui]]. Kisio la kwanza la [[mwanajeshi]] wa Kijerumani kaskazini magharibi mwa Tanganyika ni kwamba [[asilimia]] 90 ya [[ng'ombe]] na [[nusu]] ya [[wanyama pori]] walikufa kutokana na ugonjwa wa rinderpest. [[Daktari|Madaktari]] Wajerumani walidai kuwa katika eneo moja "kila sekunde" Afrika kulikuwa na [[mtoto]] aliyeugua matokeo ya smallpox. Kipindi hiki kiliambatana na [[ukame]]. [[Mvua]] ilikosa kunyesha kabisa miaka 1897 na 1898. [http://www.blackwellpublishing.com/ecology/news/news.asp?id=192 ]
 
Mtafiti kutoka [[Austria]], [[Oscar Baumann]] akisafiri katika nchi ya Wamasai miaka 1891-1893, alieleza makazi huko katika [[volkeno]] ya [[Ngorongoro]] katika kitabu cha mwaka 1894 ''durch Massailand zur Nilquelle'' ( "Kupitia ardhi ya Wamasai kwenye chanzo cha Nile"): "Kulikuwa na wanawake waliodhoofiwa mno waliotazama ule wazimu wa njaa ... mashujaa waliokuwa wameshindwa kutembea, wakiwa na wazee walioathirika na wasiojali kitu. Vikundi vya tai viliwafuata kutoka juu, hawa tai wakisubiri waathirika. " Kulingana na kisio moja [[theluthi]] [[mbili]] za Wamaasai walikufa katika kipindi hiki. [http://www.ntz.info/gen/n00526.html ]
 
Kuanzia na mkataba wa mwaka 1904, [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,699336,00.html ] na kufuatiwa na mwingine wa mwaka 1911, ardhi ya Wamasai nchini Kenya ilipunguzwa kwa asilimia 60 wakati [[Waingereza]] walipowafukuza ili kutayarisha [[Shamba|mashamba]] ya [[wakoloni]], hatimaye kuwalazimu kuishi katika [[wilaya ya Kajiado]] na [[Wilaya ya Narok|Narok]]. [http://www.kitumusote.org/history ]
 
Wamasai wa Tanzania walifukuzwa kutoka ardhi yenye [[rutuba]] kati ya [[MountMlima Meru]] na [[Mlima Kilimanjaro]], nyanda yenye rotuba iliyo karibu na Ngorongoro katika [[miaka ya 1940]]. <ref> ''Wild The Myth ya Afrika: Uhifadhi Bila Illusion.'' Jonathan J. Adams, Thomas O. McShane. 1996. Chuo Kikuu cha California Press. page = 44. ISBN 0-520-20671-1</ref> [http://books.google.com/books?id=GWtWDN0BWt0C&amp;pg=PA42&amp;lpg=PA42&amp;dq=maasai+ears&amp;source=web&amp;ots=7u768brgsE&amp;sig=q8PlaGC5C_ot35-PeLPJYlFDhxQ#PPA44,M1 ] Ardhi zaidi ilichukuliwa kwa ajili ya hifadhi ya wanyamapori na [[hifadhi za taifa]]: [[Amboseli]], [[Hifadhi ya Kitaifa ya Nairobi]], [[Masai Mara]], [[Samburu]], [[Ziwa Nakuru]], na [[Tsavo]] nchini Kenya; [[Manyara, Ngorongoro]], [[Tarangire]] [http://web.archive.org/web/20070814101508 / http://www.tanzaniaparks.com/tarangire.htm] na [[Serengeti]] huko Tanzania.
 
Wamasai ni [[wafugaji mifugo]] wanaopinga sisitizo la serikali yaza Tanzania na serikaliKenya ya Kenyala kuishi maisha ya kisasa. Wao wanadai [[haki]] ya kulisha mifugo katika Hifadhi za Taifa katika nchi zote mbili.
 
Jamii ya Wamasai walisimamahaikuwahi kukubali kamwe usafirishaji haramu wa [[binadamu]], na wote waliotafuta [[watumwa]] walikuwa wakiwaepuka Wamasai. Pamoja na kusimama dhidi ya [[utumwa]] na waliishi pamoja na [[wanyama pori]] wengi huku wakikataa kula wanyama pori hao wala [[Ndege (mnyama)|ndege]]. ArdhiHivyo yasasa Wamaasaiardhi sasaya Wamasai ina Hifadhi za Wanyama pori zilizo bora kabisa kote Afrika Mashariki. Jamii ya Wamaasai haikuwahi kukubali kamwe usafirishaji haramu wa binadamu, na wote waliotafuta watumwa walikuwa wakiwaepuka Wamasai. <ref> ''Africa's Great Rift Valley.'' Nigel Pavitt. 2001. Page 122. Harry S. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3</ref>
 
Kimsingi kuna sekta kumi na mbili za kabila yala kimaasaiWamasai, kila sekta ikiwa na [[desturi]] yake, muonekano, [[uongozi]] na lugha tofauti. Sekta hizi zinajulikana kama Keekonyokie, Daha Besdi, Purko, Wuasinkishu, Siria, Laitayiok, Loitai, Kisonko, Matapato, Dalalekutuk, Loodokolani na Kaputiei. <ref> [http://web.archive.org/web/20080527022418/www.laleyio.com/facts.html Archived nakala ya laleyio.com]</ref>
 
== Utamaduni ==
[[Picha:Maasai Enkang and Hut.JPG|thumb|320px|right|Wamasai na vibanda na kizuizi cha Enkang Serengeti, 2006]]
Jamii ya WamaasaiWamasai inafuata sana [[mfumo dume]]: katika desturi yao utapata ni [[wanaume]], pamoja na [[wazee]] wastaafu, kuamuawanaoamua mambo makubwa zaidi kwa kila kikundi cha WamaasaiWamasai. Sheria simulizi zinashughulikia na maswala mengi ya desturi. Kunyongwa kisheria hakujulikani, na malipo ya kawaida katika ng'ombe hutosheleza mambo. Kuna mbinu za kutatua migogoro nje ya mahakama mkama 'amitu', inayomaanisha, 'kufanya amani', au 'arop', ambayo inahusisha kuomba msamaha wa dhati.
 
Sheria simulizi zinashughulikia masuala mengi ya desturi. Kunyongwa kisheria hakujulikani, na malipo ya kawaida kwa ng'ombe hutosheleza mambo. Kuna mbinu za kutatua migogoro nje ya [[mahakama]] kama 'amitu', inayomaanisha 'kufanya [[amani]]', au 'arop', ambayo inahusisha kuomba [[msamaha]] wa dhati.
Wamasai humwabudu Mungu mmoja pekee, na wao humwita [[Mungu]] ''Enkai'' au ''Engai.'' Engai ni Mungo mmoja mwenye asili mbili: Engai Narok ( Mungu Mweusi) ana huruma, na Engai Nanyokie (Mungu Mwekundu) ana ghadhabu. <ref> [http://www.institut.veolia.org/en/cahiers/water-symbolism/water-myths/africa-water.aspx mfano maji ya Afrika na matokeo yake]</ref> "Mlima wa Mungu", [[Ol Doinyo Lengai,]] uko kaskazini Tanzania. Binadamu mkuu katika mfumo wa dini ya Wamaasai ni [[laibon]] ambaye anaweza kushiriki katika:uponyaji wa kidini, kuzungumza na Mungu na unabii, kuhakikisha mafanikio katika vita au mvua ya kutosha. Nguvu zozote alizokuwa nazo laibon alikuwa zilikuwa zimetokana na utu au nafsi yaka, bali si cheo chake. Wamasai wengi wamekuwa [[wakristo,]] na kwa kiwango kidogo, [[Waislamu.]]▼
 
Wamasai humwabudu [[Mungu]] pekee, nao humwita ''Enkai'' au ''Engai.'' Engai ni Mungu mmoja mwenye asili mbili: Engai Narok (Mungu Mweusi) ana [[huruma]], na Engai Nanyokie (Mungu Mwekundu) ana [[ghadhabu]].<ref> [http://www.institut.veolia.org/en/cahiers/water-symbolism/water-myths/africa-water.aspx mfano maji ya Afrika na matokeo yake]</ref>
Vifo vingi vya watoto wachanga miongoni mwa Wamasai imesababisha watoto wengi kutotambuliwa mpaka kufikia umri wa miezi 3, ''ilapaitin.'' <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Kwa Wamasai kuishi maisha ya kitamaduni, mwishoni mwa maisha yao huzikwa bila sherehe na maiti wanaachwa nje waliwe na tumbusi <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Maiti kukataliwa na tumbusi na fisi wanaojulikana kama Ondili ama Oln'gojine huonekana kama kuwa kitu kibaya, na kusababisha jamii ya mfu huyo kulaumiwa, Kwa hivyo haingekuwa nadra kupata miili iliyofunikwa na mafuta na damu kutoka [[ng'ombe]] aliyechinjwa. <ref name="attitudes"> ''Utamaduni na Umma Mitazamo: Kuboresha Uhusiano kati ya binadamu na Hyaenas'' kutoka Mills, MgYale na Hofer, H. (compilers). (1998) ''Hyaenas: Status Utafiti na Uhifadhi handlingsplanen.'' ''IUCN / SSC Hyaena Specialist Group. '' ''IUCN, Gland, Uswisi na Cambridge, Uingereza. vi + 154 pp.'' </ref> Mazishi ya zamani yalikuwa yametengwa kwa waheshimiwa wakubwa, kwani iliaminika kuwa mazishi yalidhuru udongo. <ref> ya Lions ya Tsavo: Kuchunguza Legacy of Africa's Will Man walaji ''By Bruce D. Patterson.'' ''2004. '' ''McGraw-Hill Professional. '' ''Page 93. '' ''ISBN 0-07-136333-5'' </ref>▼
 
▲Wamasai humwabudu Mungu mmoja pekee, na wao humwita [[Mungu]] ''Enkai'' au ''Engai.'' Engai ni Mungo mmoja mwenye asili mbili: Engai Narok ( Mungu Mweusi) ana huruma, na Engai Nanyokie (Mungu Mwekundu) ana ghadhabu. <ref> [http://www.institut.veolia.org/en/cahiers/water-symbolism/water-myths/africa-water.aspx mfano maji ya Afrika na matokeo yake]</ref> "Mlima wa Mungu", [[Ol Doinyo Lengai,]], uko kaskazini mwa Tanzania. Binadamu mkuu katika mfumo wa [[dini]] ya WamaasaiWamasai ni [[laibon]] ambaye anaweza kushiriki katika: uponyaji wa kidini, kuzungumza na Mungu na [[unabii]], kuhakikisha mafanikio katika [[vita]] au [[mvua]] ya kutosha. Nguvu zozote alizokuwa nazo laibon alikuwa zilikuwa zimetokana na utu au nafsi yakayake, bali si [[cheo]] chake. Wamasai wengi wamekuwa [[wakristo,Wakristo]], na kwa kiwango kidogo, [[Waislamu.]].
Maisha ya Wamaasai inahusishwa sana na ng'ombe, ambao huwa msingi wao wa chakula. Kipimo cha mali ya mtu ni kulingana la mifugo na watoto alionao. Kuwa na ng'ombe 50 au zaidi kunaheshimika, na watoto zaidi ni bora. Mtu ambaye ana mengi moja lakini si mengine anahesabiwa kama maskini. <ref> ''kaskazini mwa Tanzania pamoja na Kilimanjaro na Zanzibar'' na Phillip Briggs (2006), ukurasa wa 200. ISBN 1-84162-146-3</ref> Wamaasai huamini kwamba Mungu aliwapa ng'ombe wote duniani, kwa hivyo kuchukua mifugo kutoka makabila mengine ni swala la kudai ni haki yao, lakini zoezi hili limepungua. <ref> ''Africa's Great Rift Valley.'' Nigel Pavitt. 2001. kurasa 138. Harry S. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3</ref>▼
 
▲[[Kifo|Vifo]] vingi vya watoto wachanga miongoni mwa Wamasai imesababishavimesababisha watoto wengi kutotambuliwa mpaka kufikia [[umri]] wa miezi 3, ''ilapaitin.'' <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Kwa Wamasai kuishi maisha ya kitamaduniutamaduni, mwishoni mwa maisha yao Wamasai huzikwa bila [[sherehe]] na [[maiti]] wanaachwa nje waliwe na [[tumbusi]] <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Maiti kukataliwa na tumbusi na [[fisi]], wanaojulikana kama Ondili ama Oln'gojine, huonekana kama kuwa kitu kibaya, na kusababisha jamii ya mfu huyo kulaumiwa,. Kwa hivyo haingekuwahaikuwa nadra kupata miili iliyofunikwa nailiyopakwa [[mafuta]] na [[damu]] kutoka [[ng'ombe]] aliyechinjwa. <ref name="attitudes"> ''Utamaduni na Umma Mitazamo: Kuboresha Uhusiano kati ya binadamu na Hyaenas'' kutoka Mills, MgYale na Hofer, H. (compilers). (1998) ''Hyaenas: Status Utafiti na Uhifadhi handlingsplanen.'' ''IUCN / SSC Hyaena Specialist Group. '' ''IUCN, Gland, Uswisi na Cambridge, Uingereza. vi + 154 pp.'' </ref> [[Mazishi]] ya zamani yalikuwa yametengwa kwa waheshimiwa wakubwa, kwani iliaminika kuwa mazishi yalidhuru [[udongo]]. <ref> ya Lions ya Tsavo: Kuchunguza Legacy of Africa's Will Man walaji ''By Bruce D. Patterson.'' ''2004. '' ''McGraw-Hill Professional. '' ''Page 93. '' ''ISBN 0-07-136333-5'' </ref>
=== Malazi ===▼
[[Picha:Maasai shelter.jpg|thumb|left|Makazi kufunikwa na kinyesi cha ng'ombe ili kuzuia maji ya mvua]]▼
[[Picha:Ludzie06(js).jpg|thumb|right|Wamaasai wanawake wakitengeneza nyumba Maasai Mara(1996)]]▼
Kihistoria Wamaasai ni watu wanohamahama, kwa hivyo tangu jadi wamekuwa wakitumia vinavyopatikana kwa urahisi ili kujenga makazi yao. Nyumba zao za kiasili zilikuwa zimeundwa kwa ajili ya watu waliohama mara kwa mara, kwa hivyo hazikujengwa kudumu. Inkajijik (nyumba hizo) ni aidha nyota-umbo au mviringo, na ni hujengwa na wanawake. Umbo la nyumba hizo umejengwa na mbao, matawi madogo yaliyochanganyishwa na matope, vijiti, majani, ng'ombe [[kinyesi]] na [[]]mkojo wa binadamu, na majivu. Mavi ya ng'ombe inahakikisha kuwa paa halivuji, na maji ya mvua yasiweze kupita. [[enkaji]] ni ndogo, kipimo cha mita 3x5 na kimo cha 1.5 m juu. Ndani ya Nafasi hii familia hupika, hukula, hulala, hupiga gumzo na huweka akiba ya chakula, mafuta na mali nyingine. Mifugo wadogo mara nyingi pia huwekwa ndani ya enkaji. [http://64.233.167.104/search?q=cache:Th7Q1mTUG-oJ:www.thinkcycle.org/tc-filesystem/download/development_by_design_2001/sustainable_improvement_of_traditional_maasai_housing_through_participatory_technology_development/Maasai%2520Housing.pdf+maasai+house&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=7&amp;gl=us ] [http://www.maasai-association.org/maasai.html ] Vijiji huzungukwa na ua (Enkang) lililojengwa na wanaume kwa kutumia miiba ya acacia, mti wa kiasili. Usiku wote [[ng'ombe]], [[mbuzi]] na [[kondoo]] huwekwa katikati ya ua hilo, kuwalinda kutokana na [[wanyama pori]].▼
 
▲Maisha ya WamaasaiWamasai inahusishwainahusika sana na ng'ombe, ambao huwa msingi wao wa chakula cho. Kipimo cha [[mali]] ya mtu ni kulinganaidadi laya mifugo na watoto alionao. Kuwa na ng'ombe 50 au zaidi kunaheshimika, na watoto zaidi ni bora. Mtu ambaye anaanao wengi mengiupande mojammoja lakini si mengineupande wa pili anahesabiwa kama [[maskini]]. <ref> ''kaskazini mwa Tanzania pamoja na Kilimanjaro na Zanzibar'' na Phillip Briggs (2006), ukurasa wa 200. ISBN 1-84162-146-3</ref> Wamaasai huamini kwamba Mungu aliwapa ng'ombe wote duniani, kwa hivyo kuchukua mifugo kutoka makabila mengine ni swala la kudai ni haki yao, lakini zoezi hili limepungua. <ref> ''Africa's Great Rift Valley.'' Nigel Pavitt. 2001. kurasa 138. Harry S. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3</ref>
== Mpangilio wa Jamii ==▼
Kitengo kati ya jamii ya Wamaasai ni umri. Ingawa vijana wavulana hutumwa nje na ndama na kondoo kuanzia utotoni, utoto kwa wavulana ni wakati wa kucheza, isipokuwa kuchapwa viboko kidesturi kuthibitisha ujasiri na uvumilivu. Wasichana huwajibika kwa kazi ndogondogo kama vile kupika na kukamua ng'ombe, ujuzi ambao wao hujifunza kutoka kwa mama zao kutoka umri mdogo. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 55, 94. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Kila miaka 15 hivi, kizazi kipya cha Morans au Il-murran (wapiganaji) kitatahiriwa. Hii inahusisha wavulana wengi kati ya umri wa 12 na 25, ambao wamebalehe na si wa kizazi kilichopita. Moja baadhi ya sherehe kupita ujana hadi upiganaji ni sherehe ya tohara, ambayo ni akifanya bila dawa ya kugandisha misuli. Hii tohara hufanywa na wazee, ambao hutumia kisu chenye makali na kigozi cha ng'ombe kufunika jeraha. Neno la Maa la tohara ni emorata. <ref> [http://darkwing.uoregon.edu/~dlpayne/Maa%20Lexicon/index-english/main.htm Kiingereza - Maa]</ref> Kijana lazima avumilie operesheni akiwa kimya. Kuonyesha maumivu heleta aibu, angalau kwa muda. Maneno ya Mshangao yoyote yanaweza kusababisha makosa katika operesheni hiyo nyeti, ambayo inaweza kuleta maisha matatizo mengi,majeraha zaidi, na maumivu. Mchakato wa uponyaji utachukua miezi 3-4, wakati ambao ni uchungu kwenda haja ndogo na kwa wakati mwingine hata hauwezekani, na wavulana lazima wabaki katika nguo nyeusi kwa kipindi cha miezi 4-8. <ref> [http://www.maasai-association.org/ceremonies.html Wamaasai Association]</ref>▼
 
Wamasai huamini kwamba Mungu aliwapa ng'ombe wote [[duniani]], kwa hivyo kuchukua mifugo kutoka makabila mengine ni suala la kudai ni haki yao, lakini zoezi hili limepungua. <ref> ''Africa's Great Rift Valley.'' Nigel Pavitt. 2001. kurasa 138. Harry S. Abrams, Incorporated, New York ISBN 0-8109-0602-3</ref>
[[Picha:Young Maasai Warrior.jpg|thumb|120px|right|Wamaasai wadogo na vilemba na michoro]]▼
Katika kipindi hiki, wanaume vijana waliotahiriwa wataishi katika "manyatta", yaani "kijiji" kilichojengwa na mama zao. Manyatta hizo hazina nyua za kulinda boma, ili kusisitiza jukumu lao kulinda jamii. Hakuna ua la mifugo linalojengwa, kwa sababu wapiganaji hawana ng'ombe wala hawana jukumu la kufuga mifugo. Ibada za kifungu zaidi zinahitajika kabla ya kufikia hadhi ya mpiganaji mwandamizi, ikifikia upeo katika sherehe ya eunoto, yaani "ujio wa umri". <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 83, 100-103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
 
▲=== MalaziMakazi ===
[[Picha:Bandera masai.svg|thumb|150px|left|Bendera ya Wamaasai]]▼
▲[[Picha:Maasai shelter.jpg|thumb|left|Makazi kufunikwa na [[kinyesi]] cha ng'ombe ili kuzuia majimvua ya mvuaisipenye]]
Wakati kizazi kipya cha mashujaa kinanzishwa, waliokuwa ilmoran huendelea kuwa wazee bila mamlaka, ambao huwajibika kwa maamuzi ya kisiasa hadi wafanywe wazee wenye mamlaka. <ref> ''kaskazini mwa Tanzania - The Bradt Safari Guide'' kwa Phillip Briggs (2006). British Library. ISBN 1-84162-146-3</ref> <ref> [http://maasai-association.org/ceremonies.html Wamaasai Association]</ref>▼
▲[[Picha:Ludzie06(js).jpg|thumb|right|WamaasaiWamasai wanawake wakitengeneza nyumba Maasai Mara (1996)]]
Kihistoria Wamaasai ni watu wanaohamahama, kwa hivyo tangu jadi wamekuwa wakitumia vinavyopatikana kwa urahisi ili kujenga makazi yao. [[Nyumba]] zao za asili ziliundwa kwa ajili ya kuhama mara kwa mara, kwa hivyo hazikujengwa za kudumu.
 
Inkajijik (nyumba hizo) zina umbo la [[nyota]] au [[mviringo]], na hujengwa na wanawake. kwa [[mbao]], [[tawi|matawi]] madogo yaliyochanganywa na matope, vijiti, [[Jani|majani]], [[kinyesi]] cha ng'ombe na [[mkojo]] wa binadamu, na [[majivu]]. Mavi ya ng'ombe inahakikisha kuwa [[paa]] halivuji, na maji ya mvua yasiweze kupita.
Wapiganaji wana jukumu la usalama katika jamii, na hutumia muda wao mwingi wakizuru ardhi yao, pia hupita mipaka yao. Wao pia wamizidi kushiriki katika biashara ya mifugo kuliko awali, kuendeleza na kuboresha hisa za msingi kupitia biashara a kubadilisha bidhaa, badala ya kama zamani. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 88. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Wavulana wana wajibu wa kuwalinda mifugo wadogo. Katika msimu wa ukame, wote wapiganaji kwa wavulana huchukua jukumu la ufugaji mifugo. Wazee ni wakurugenzi na washauri wa shughuli za kila siku. Wanawake wana jukumu la ujenzi wa nyumba vilevile kuchota maji, kukusanya kuni, kukamua ng'ombe na kupikia familia. <ref> [http://maasai-association.org/maasai.html Watu Wamaasai, Kenya]</ref>▼
 
▲Kihistoria Wamaasai ni watu wanohamahama, kwa hivyo tangu jadi wamekuwa wakitumia vinavyopatikana kwa urahisi ili kujenga makazi yao. Nyumba zao za kiasili zilikuwa zimeundwa kwa ajili ya watu waliohama mara kwa mara, kwa hivyo hazikujengwa kudumu. Inkajijik (nyumba hizo) ni aidha nyota-umbo au mviringo, na ni hujengwa na wanawake. Umbo la nyumba hizo umejengwa na mbao, matawi madogo yaliyochanganyishwa na matope, vijiti, majani, ng'ombe [[kinyesi]] na [[]]mkojo wa binadamu, na majivu. Mavi ya ng'ombe inahakikisha kuwa paa halivuji, na maji ya mvua yasiweze kupita. [[enkajiEnkaji]] ni ndogo, kipimo cha [[mita]] 3x5 na [[kimo]] cha m 1.5 mkwenda juu. Ndani ya Nafasinafasi hii familia hupika, hukulahula, hulala, hupiga gumzo na huweka [[akiba]] ya chakula, mafuta na mali nyingine. Mifugo wadogo mara nyingi pia huwekwa ndani ya enkaji. [http://64.233.167.104/search?q=cache:Th7Q1mTUG-oJ:www.thinkcycle.org/tc-filesystem/download/development_by_design_2001/sustainable_improvement_of_traditional_maasai_housing_through_participatory_technology_development/Maasai%2520Housing.pdf+maasai+house&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=7&amp;gl=us ] [http://www.maasai-association.org/maasai.html ] Vijiji huzungukwa na ua (Enkang) lililojengwa na wanaume kwa kutumia miiba ya acacia, mti wa kiasili. Usiku wote [[ng'ombe]], [[mbuzi]] na [[kondoo]] huwekwa katikati ya ua hilo, kuwalinda kutokana na [[wanyama pori]].
[[Picha:Traditional Maasai Dance.jpg|thumb|right|320px|Ngoma ya wamaasai ya kitamaduni, Adumu]]▼
Hadithi moja kuhusu Wamaasai ni kwamba kila kijana anatakiwa kuua simba kabla atahiriwe. Ingawa simba walikuwa wanawindwa zamani, na ingawa uwindaji huu umepigwa marufuku katika Afrika Mashariki, bado simba huwindwa wanapo waua mifugo, <ref> [http://www.maasai-association.org/lion.html Wamaasai Association]</ref> na vijana mashujaa wanaohusika katika mauaji ya hupewa heshima kuu mjini. <ref> [http://www.lionconservation.org/LionKillinginAmboseliregion2000-May2006.pdf Lion Killing katika Amboseli-Tsavo mazingira, 2001-2006, na maana yake kwa Kenya's Lion Idadi]</ref> Kuongeza wasiwasi kuhusu idadi ya simba nchini kuna mpango wa kulipwa fidia wakati simba anapowaua mifugo, badala ya uwindaji na kuua simba. <ref> [http://bigcatrescue.blogspot.com/2007/07/maasai-tribesmen-help-lions-rather-than.html Field Reports: Maasai tribesmen msaada simba kuliko kuwaua]</ref> Hata hivyo, kuua simba mmoja kuna thamani kubwa na heshima katika jamii.▼
 
[[Kijiji|Vijiji]] huzungukwa na ua (Enkang) lililojengwa na wanaume kwa kutumia [[miiba]] ya [[acacia]], mti wa kiasili. [[Usiku]] wote [[ng'ombe]], [[mbuzi]] na [[kondoo]] huwekwa katikati ya ua hilo, kuwalinda kutokana na wanyama pori.
Vijana wanawake pia hutahiriwa (emorata) wanapobaleghe na hupewa maelekezo na ushauri zinazohusiana na majukumu yao mapya, wanasemekana kuwa wamehitimu umri wa wanawake, tayari kuolewa. Tohara kwa wanawake nchini Kenya ni inatekelezwa kwa 38% ya wakazi. Fomu ya kawaida ni clitorectomy. <ref> [http://english.okprosjekt.no/artikkel.asp?AId=46&amp;Back=1&amp;MId1=34 OK Jisajili]</ref> Tohara hizi ni kawaida kufanywa na 'mtekelezaji' ambaye ni mara nyingi si mmaasai, kwa kawaida hutoka kikundi cha waNdorobo. Visu vya tohara hutengenezwa na wafua-chuma, il-kunono, ambao huepukwa na Wamaasai kwa sababu ya kutengeneza silaha za kifo (visu, mapanga fupi (ol alem), mikuki, nk). Sawa na wanaume vijana, wanawake ambao watakuwa kutahiriwa huvaa nguo nyeusi, hujipaka rangi na alama kwenye nyuso, na kisha kufunika nyuso zao wanapokamilisha sherehe. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 168-173. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
 
▲== Mpangilio wa Jamiijamii ==
Kwa wengine tohara ya kike inajulikana kama [[kukata kwa sehemu ya uchi ya mke]] na huleta ukosoaji mwingi kutoka nje ya nchi zote mbili na wanawake wengi ambao wameupitia, kama vile Wamasai mwanaharakati [[Agnes Pareiyo.]] Ni hivi majuzi katika sehemu mbali mbali imebadilishwa na "kukatwa kwa maneno" sherehe kuwashirikisha kuimba na kucheza katika nafasi ya ukeketaji. Hata hivyo, mazoezi inabakia ndani ya thamani na utamaduni. Baadhi wanaweza kufikiria ni muhimu tangu baadhi ya Wamasai wanaume wanaweza kukataa mwanamke yeyote ambaye hajatahiriwa, eti kuwa haoleweki au sivyo mahari yake itapunguzwa. Tendo hili la tohara linaweza kusababisha kovu nene ngozini, ambalo linafanya vigumu kwenda haja ndogo, na hii pia umeleta utata. <ref> [http://www.irinnews.org/IndepthMain.aspx?IndepthId=15&amp;ReportId=62462 wembe's Edge - pambano la Ukeketaji] IRIN Humanitarian Habari na Uchambuzi, UN Ofisi ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu Machi 2005, accessed 14 Mei 2007</ref> FGC ni haramu nchini Kenya na Tanzania. <ref> [http://www.afrol.com/News2001/tan007_fgm.htm tan007 Tanzania inashindwa kutekeleza sheria dhidi female ukeketaji]</ref> <ref> [http://www.infoplease.com/ipa/A0001524.html kukomesha Ukeketaji - Infoplease.com]</ref>▼
▲Kitengo kati ya jamii ya WamaasaiWamasai ni umri. Ingawa vijana [[wavulana]] hutumwa nje na [[ndama]] na [[kondoo]] kuanzia [[utoto|utotoni]], utoto kwa wavulana ni wakati wa kucheza, isipokuwa kuchapwa viboko kidesturi ili kuthibitisha [[ujasiri]] na [[uvumilivu]]. [[Wasichana]] huwajibika kwa [[kazi]] ndogondogo kama vile kupika na kukamua ng'ombe, [[ujuzi]] ambao wao hujifunza kutoka kwa [[mama]] zao kutoka umri mdogo. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 55, 94. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Kila baada ya miaka 15 hivi, kizazi kipya cha Morans au Il-murran (wapiganaji) [[Tohara|kitatahiriwa]]. Hii inahusisha wavulana wengi kati ya umri wa miaka 12 na 25, ambao [[balehe|wamebalehe]] na si wa kizazi kilichopita. Moja baadhi ya [[sherehe]] ya kupita ujana hadi upiganaji ni [[sherehe ya tohara]], ambayo ni akifanyainafanywa bila dawa ya kugandisha misuli. Hii tohara hufanywa na wazee, ambao hutumia [[kisu]] chenye makali na kigozi cha ng'ombe kufunika [[jeraha]]. Neno la MaaKimasai lakwa tohara ni 'emorata'. <ref> [http://darkwing.uoregon.edu/~dlpayne/Maa%20Lexicon/index-english/main.htm Kiingereza - Maa]</ref> Kijana lazima avumilie [[operesheni]] akiwa [[kimya]]. Kuonyesha [[maumivu]] heletahuleta [[aibu]], angalau kwa muda. Maneno yoyote ya Mshangao yoyotemshangao yanaweza kusababisha makosa katika operesheni hiyo nyeti, ambayo inaweza kuleta maisha matatizo mengi, majeraha zaidi, na maumivu. Mchakato wa [[uponyaji]] utachukua miezi 3-4, wakati ambao nikuna uchungu kwenda [[Mkojo|haja ndogo]] na kwa wakati mwingine hata hauwezekani, na wavulana lazima wabaki katika [[nguo]] [[nyeusi]] kwa kipindi cha miezi 4-8. <ref> [http://www.maasai-association.org/ceremonies.html Wamaasai Association]</ref>
 
▲[[Picha:Young Maasai Warrior.jpg|thumb|120px|right|WamaasaiWamasai wadogo wakiwa na vilemba na michoro]]
Wanawake walioolewa wanapokuwa waja wazito huruhusishwa kutofanya kazi nzito kama kukamua ng'ombe na kukusanya kuni. Mahusiano ya kingono pia yanapigwa marufuku. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
▲Katika kipindi hiki, wanaume vijanawavulana waliotahiriwa wataishi katika "manyatta", yaani "kijiji" kilichojengwa na mama zao. Manyatta hizo hazina nyua za kulinda [[boma]], ili kusisitiza jukumu lao la kulinda jamii. Hakuna ua la mifugo linalojengwa, kwa sababu wapiganaji hawana ng'ombe wala hawana jukumu la kufuga mifugo. [[Ibada]] za kifungu zaidi zinahitajika kabla ya kufikia [[hadhi]] ya mpiganaji mwandamizi, ikifikia upeo katika sherehe ya 'eunoto', yaani "ujio wa umri". <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 83, 100-103. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
▲[[Picha:Bandera masai.svg|thumb|150px|left|[[Bendera]] ya Wamaasai]]
Wamasai huoa wake wengi; hii hutendwa ili kukabiliana na vifo vingi vya watoto wachanga na wapiganaji. Kuoa kwa wanaume wengi pia kunakubaliwa. Mwanamke kuoa si mumewe tu, lakini umri mzima wa kikundi. Wanaume hutarajiwa kumpa kitanda Mwanamke mgeni wa rika yake. Mwanamke anaamua mwenyewe kama atajiunga na mume huyo. Mtoto yeyote atakayezaliwa ni mtoto wa mume na mtoto wake katika utaratibu wa Kimasai. "Kitala", aina ya talaka au kukimbilia, inawezekana katika nyumba ya mke wa baba, kwa sababu ya kumdhulumu mke. Kurudisha mahari, ulinzi wa watoto, nk, hukubaliwa baadaye. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Ukurasa 86-87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
▲Wakati kizazi kipya cha mashujaa kinanzishwakinaanzishwa, waliokuwa ilmoran huendelea kuwa "wazee bila [[mamlaka]]", ambao huwajibika kwa maamuzi ya kisiasa hadi wafanywe "wazee wenye mamlaka". <ref> ''kaskazini mwa Tanzania - The Bradt Safari Guide'' kwa Phillip Briggs (2006). British Library. ISBN 1-84162-146-3</ref> <ref> [http://maasai-association.org/ceremonies.html Wamaasai Association]</ref>
 
▲Wapiganaji wana jukumu la usalama katika jamii, na hutumia muda wao mwingi wakizuru ardhi yao, pia hupita mipaka yao. Wao pia wamizidiwanazidi kushiriki katika [[biashara]] ya mifugo kuliko awali, kuendeleza na kuboresha hisa za msingi kupitia biashara ana kubadilisha bidhaa, badala ya kama zamani. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 88. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Wavulana wana wajibu wa kuwalinda mifugo wadogo. Katika msimu wa ukame, wote wapiganaji kwa wavulana huchukua jukumu la ufugaji mifugo. Wazee ni wakurugenzi na washauri wa shughuli za kila siku. Wanawake wana jukumu la ujenzi wa nyumba vilevile kuchota maji, kukusanya kuni, kukamua ng'ombe na kupikia familia. <ref> [http://maasai-association.org/maasai.html Watu Wamaasai, Kenya]</ref>
 
Wavulana wana [[wajibu]] wa kuwalinda mifugo wadogo. Katika [[msimu]] wa ukame, wote wapiganaji kwa wavulana huchukua jukumu la ufugaji. Wazee ni wakurugenzi na washauri wa shughuli za kila siku. Wanawake wana jukumu la ujenzi wa nyumba, na vilevile kuchota maji, kukusanya [[kuni]], kukamua ng'ombe na kupikia familia. <ref> [http://maasai-association.org/maasai.html Watu Wamaasai, Kenya]</ref>
 
▲[[Picha:Traditional Maasai Dance.jpg|thumb|right|320px|Ngoma ya wamaasaikitamaduni ya kitamaduniWamasai, Adumu]]
▲[[Hadithi]] moja kuhusu WamaasaiWamasai ni kwamba kila kijana anatakiwa kuua [[simba]] kabla atahiriwe. Ingawa simba walikuwa wanawindwa zamani, na ingawa uwindaji huu umepigwa marufuku katika Afrika Mashariki, bado simba huwindwa wanapo wauawanapowaua mifugo, <ref> [http://www.maasai-association.org/lion.html Wamaasai Association]</ref> na vijana mashujaa wanaohusika katika mauaji yahayo hupewa heshima kuu mjini. <ref> [http://www.lionconservation.org/LionKillinginAmboseliregion2000-May2006.pdf Lion Killing katika Amboseli-Tsavo mazingira, 2001-2006, na maana yake kwa Kenya's Lion Idadi]</ref> KuongezaKutokana na wasiwasi kuhusu idadi ya simba nchini, kuna mpango wa kulipwakulipa fidia wakati simba anapowaua mifugo, badala ya uwindaji na kuua simba. <ref> [http://bigcatrescue.blogspot.com/2007/07/maasai-tribesmen-help-lions-rather-than.html Field Reports: Maasai tribesmen msaada simba kuliko kuwaua]</ref> Hata hivyo, kuua simba mmoja kuna thamani kubwa na heshima katika jamii.
 
▲KwaWasichana wenginepia toharahutahiriwa ya('emorata') kikewanapobalehe inajulikanana kamahupewa [[kukatamaelekezo kwana sehemuushauri ya uchi ya mke]]zinazohusiana na huletamajukumu ukosoajiyao mwingimapya, kutokawanasemekana njekuwa yawamehitimu nchiumri zote mbili nawa wanawake wengi ambao wameupitia, kamatayari vile Wamasai mwanaharakatikuolewa. [[Agnes Pareiyo.Ukeketaji]] Ninchini hivi majuzi katika sehemu mbali mbali imebadilishwa naKenya "kukatwaunatekelezwa kwa maneno" sherehe kuwashirikisha kuimba na kucheza katika nafasi38% ya ukeketajiwakazi. Hata hivyo, mazoezi inabakia ndaniNamna ya thamanikawaida nani utamaduniclitorectomy. Baadhi<ref> wanaweza[http://english.okprosjekt.no/artikkel.asp?AId=46&amp;Back=1&amp;MId1=34 kufikiriaOK ni muhimu tangu baadhi ya Wamasai wanaume wanaweza kukataa mwanamke yeyote ambaye hajatahiriwa, eti kuwa haoleweki au sivyo mahari yake itapunguzwa.Jisajili]</ref> Tendo hili la tohara linaweza kusababisha [[kovu]] nene ngozini, ambalo linafanya vigumu kwenda haja ndogo, na hii pia umeleta utata. <ref> [http://www.irinnews.org/IndepthMain.aspx?IndepthId=15&amp;ReportId=62462 wembe's Edge - pambano la Ukeketaji] IRIN Humanitarian Habari na Uchambuzi, UN Ofisi ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu Machi 2005, accessed 14 Mei 2007</ref> FGC ni haramu nchini Kenya na Tanzania. <ref> [http://www.afrol.com/News2001/tan007_fgm.htm tan007 Tanzania inashindwa kutekeleza sheria dhidi female ukeketaji]</ref> <ref> [http://www.infoplease.com/ipa/A0001524.html kukomesha Ukeketaji - Infoplease.com]</ref>
 
▲Vijana wanawake pia hutahiriwa (emorata) wanapobaleghe na hupewa maelekezo na ushauri zinazohusiana na majukumu yao mapya, wanasemekana kuwa wamehitimu umri wa wanawake, tayari kuolewa. Tohara kwa wanawake nchini Kenya ni inatekelezwa kwa 38% ya wakazi. Fomu ya kawaida ni clitorectomy. <ref> [http://english.okprosjekt.no/artikkel.asp?AId=46&amp;Back=1&amp;MId1=34 OK Jisajili]</ref> Tohara hizihizo ni kawaida kufanywa na 'mtekelezaji' ambaye ni mara nyingi si mmaasaiMmasai, kwa kawaida hutoka kikundi cha waNdoroboWandorobo. Visu vya tohara hutengenezwa na wafua-chuma, 'il-kunono', ambao huepukwa na Wamaasai kwa sababu ya kutengeneza silaha za kifo (visu, mapanga fupi ('ol alem'), mikuki, nkn.k.). Sawa na wanaume vijana, wanawake ambao watakuwa kutahiriwawamekeketewa huvaa nguo nyeusi, hujipaka rangi na alama kwenye nyuso, na kisha kufunika nyuso zao wanapokamilisha sherehe. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 168-173. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
Kukata kwa sehemu ya uchi wa mwanamke huleta ukosoaji mwingi kutoka nje ya nchi zote mbili na wanawake wengi ambao wameupitia, kama vile Mmasai mwanaharakati [[Agnes Pareiyo]]. Ni hivi majuzi katika sehemu mbalimbali imebadilishwa na "kukatwa kwa maneno", sherehe kuwashirikisha kuimba na kucheza katika nafasi ya ukeketaji. Hata hivyo, unabakia na thamani kwa utamaduni. Baadhi wanafikiria ni muhimu kwa sababu Wamasai wanaume wanaweza wakakataa mwanamke asiyetahiriwa, eti haoleweki, au sivyo [[mahari]] yake itapunguzwa.
 
▲Wanawake walioolewa wanapokuwa [[Ujauzito|waja wazito]] huruhusishwahuruhusiwa kutofanya kazi nzito kama kukamua ng'ombe na kukusanya kuni. Mahusiano ya [[Ngono|kingono]] pia yanapigwa marufuku. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
▲Wamasai [[Mitara|huoa wake wengi]]; hii hutendwa ili kukabiliana na vifo vingi vya watoto wachanga na wapiganaji. KuoaKuolewa kwana wanaume wengi pia kunakubaliwa.: Mwanamkemwanamke kuoahuolewa si na mumewe tu, lakini umri mzima wa kikundi chake. Wanaume hutarajiwa kumpa kitanda Mwanamke mgeni wa rika yake [[kitanda]] na mwanamke. Mwanamke anaamua mwenyewe kama atajiunga na mumemtu huyo. Mtoto yeyote atakayezaliwa ni mtoto wa mume na mtoto wake katika utaratibu wa Kimasai. "Kitala", aina ya [[talaka]] au kukimbilia, inawezekana katika nyumba ya mke wa baba, kwa sababu ya kumdhulumu mke. Kurudisha mahari, ulinzi wa watoto, nk,n.k. hukubaliwa baadaye. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Ukurasa 86-87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
== Muziki na ngoma ==
[[Muziki]] yawa kitamaduni yawa KimaasaiKimasai huwa na sauti kutoka [[kwaya]] ya [[waimbaji]] huku kiongozi wa nyimbo, au 'Olaranyani', huimba [[kiitikio]]. Olaranyani kwa kawaida ni yule mwimbaji bora ambaye anaweza kuimba wimbo huo, ingawa watu kadhaa huweza kuongoza [[wimbo]]. The olaranyaniOlaranyani huanza kwa kuimba mstari kichwa ([[namba]]) cha wimbo. Kikundi basi kitajibu kwa kukubali, na Olaranyani ataimba mistari huku kikundi kikiimba. Kila wimbo una namba maalum kulingana na [[kuita-na-kuitika.]] Mipangilio ya nyimbo ya kawaida huwa ni ya 5 / 4, 6 / 4 na 3 / 4 wakati saini. ManaenoManeno hufuata [[maudhui]] maalummaalumu na hurudiwa mara nyingi baada ya muda. Kutingisha [[shingo]] huongozana na kuimba. Wakati wa kupumua [[kichwa]] huelekezwa mbele. Kichwa huelekezwa nyuma kwa ajili ya kuvuta [[pumzi]]. Kwa ujumla hii hueneza ratiba ya [[sauti]] zao. <ref> [http://www.ilmurran.com/ ilMurran]</ref> <ref> [http://web.archive.org/web/20080527010145/www.laleyio.com/music.html Wamaasai Halisi (Archived nakala)]</ref>
 
Wanawake huimba nyimbo tulivu, na nyimbo za kuwasifu watoto wao. NambasNamba, ule mfano wa wito-na-majibu, marudio ya misemo isiyokuwa na maana, <ref> [http://www.music.vt.edu/musicdictionary/texth/Homophonic.html Homophonic]</ref> <ref> [http://www.medieval.org/emfaq/misc/homophony.html monophony nini, sauti, homophony, monody nk?]</ref> misemo ifuatayo kila mstari kwa kurudiwarudiwa, na waimbaji kukabiliana na mistari yao ni ishara ya kuimba kwa wanawake. <ref> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 43, 100. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> <ref> [http://web.archive.org/web/20080527010145/http://www.laleyio.com/songstructure.html Song Muundo wa Kimasai Halisi (Archived nakala)]</ref> Wakati wanawake wamasai wengi hukusanyika pamoja, wao huimba na kucheza kati yao wenyewe. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. kurasa 194. ISBN 0-8109-8099-1</ref>
 
WamaasaiWamasai hutumia sauti zao pekee wanapoimba, isipokuwa wanapotumia pembe la [[Greater Kudu]] kuwaalika wamoranWamoran kwa sherehe laya Eunoto <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 12. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
Kuimba na kucheza wakati mwingine hufanyika katika manyattasmanyatta, na kuhusisha kutaniana. Vijana wavulanaWavulana hupiga foleni na kuimba, "Oooooh-yah", kwa [[kikohozi]], pamoja na msukumo wa miili yao. Wasichana kusimamahusimama mbele ya wanaume na kusokota miili huku wakiimbayawakiimba "Oiiiyo .. yo" katika kuwajibu wanaume. Ingawa miili kyaoyao hukaribiana, wao hawagusani. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 85. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
[[Picha:Masaidance.jpg|thumb|250px|Ngoma Yaya WamaasaiWamasai]]
Eunoto, sherehe ya kubaleghekubalehe kwa mpiganaji, inaweza kuhusisha siku [[kumi]] au zaidi yaza kuimba, kucheza na ibada. Ya wapiganajiWapiganaji wa Il-Oodokilani kufanyahufanya aina ya [[mchezo]] inayoitwa '''adumu,''' au aigus, mara nyingine inajulikana kama "ngoma ya kuruka". (adumu na aigus ni vitenzi vinavyomaanisha "kuruka" na adumu humaanisha "Kuruka juu na chini katika ngoma" [http://darkwing.uoregon.edu/~dlpayne/Maa%20Lexicon/categories/main.htm ] Wapiganaji hujulikana vizuri, na mara nyingi hupigwa [[picha]], katika ushindani huu wa kuruka. Wapiganaji huingia katika mviringo, na moja au wawili wataingia kati ya mviringo kuanza kuruka, bila kuwachkuacha visigino vyao kugusa ardhi. Wajumbe wa kikundi wanaweza kuongeza sauti zao kwa kuzingatia [[urefu]] wa wanavyoruka. <ref> [http://web.archive.org/web/20080527010156/www.laleyio.com/performance.html Archived nakala ya laleyio.com]</ref>
 
[[Picha:MaasaiRuffs2.JPG|thumb|160px|left|Wamaasai wanawake na ushanga, vipuli, nk.]]
Washikaji wa Moran ('intoyie') hujitembeza katika [[nguo]] maridadi kuvutia wengi wao kama mmojawapo ya eunoto. Mama za Moran huimba na kucheza kuonyesha heshima kwa ujasiri wa watoto wao. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Kurasa 43-45, 100, 107. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
 
[[Wanamuziki]] wa [[Hip Hop]] wa kisasa, [[X Plastaz]], kutoka kaskazini mwa Tanzania wamechanganya sauti na midundo ya WamaasaiWamasai katika muziki yaowao.
 
== Ushawishi wa dunia ya kisasa ==
Sera za serikali, kama vile hifadhi na utunzaji wa akiba, na kutengwa yakwa WamaasaiWamasai, pamoja na kuongeza idadi, nk,n.k. imeifanyazimefanya njiavigumu yakudumisha kuishimaisha ya Wamaasai vigumu kudumishaWamasai.
 
Katika kuongezeka kwa umaskini na uhamiaji, mamlaka ya wazee wa jadi wa Kimasai inaonekana kuwa inadidimiakudidimia. <ref> [http://www.colorado.edu/IBS/pubs/pac/pac2003-0001.pdf Wamaasai uhamiaji: Implications kwa VVU / UKIMWI na mabadiliko ya kijamii katika Tanzania]</ref>
 
Kwa muda, miradi mingi imeanza kusaidia viongozi wa kimaasaiKimasai kutafuta njia za kuhifadhi mila zao na pia kusawazisha mahitaji ya elimu ya watoto wao kwa dunia ya kisasa.
Njia za [[ajira]] zinazojitokeza miongoni mwa watu WamaasaiWamasai ni [[kilimo]], biashara (kuuza [[dawa za jadi]], biashara ya [[mgahawa|mikahawa]] / [[duka|maduka]], kununua na kuuza ya [[madini]], kuuza bidhaa za [[maziwa na maziwa]] na wanawake, nyuzi), na [[mshahara]] wa ajira (kama [[walinzi]] wa usalama / Walinzi, [[wapishi]], kuongoza [[watalii]]), na wengine ambao wanahusika katika sekta mbali mbalimbalimbali. <ref> [http://www.ilo.org/dyn/infoecon/docs/790/F2096573592/Pastoralists.pdf CHANGAMOTO wa jadi Riziki na wapya Emerging EMPLOYMENT mifumo ya wafugaji IN TANZANIA]</ref>
 
Wamasai wengi wameacha maisha ya wahamaji na kupata nafasi zinazowajibikaza kuwajibika katika biashara na serikali. [http://www.mashada.com/forums/23988-post19.html ] Hata hivyo, licha ya maisha ya kisasa wanayoishi mjini, wengi hurudi nyumbani na nguo za kisasa, na hutoka kwenye familia yao ya kitamaduni wakiwa wamevalia [[shuka]] la kitamaduni ([[kitambaa]] chenyecha rangi minginyingi), patipati za [[ngozi]] ya ng'ombe, na fimbo ya mbao ('o-rinka') - wakihisi huru kwa wenyewe na dunia. <ref> [http://www.travelafricamag.com/content/view/230/56/ Kenya: The Maasi - Travel Afrika Magazine]</ref>
 
== Mabadiliko ya Mwilimwili ==
[[Picha:Bodymodmassai.jpg|thumb|160px|WamaasaiWamasai wazee na ndewe zilizonyooshwa]]
Kutoboa na kunyooshakunyosha [[ndewe]] ni kawaida ya WamaasaiWamasai. Vifaa mbalimbali hutumika kutoboa na kunyooshakunyosha maskio[[sikio|masikio]], kama vile miiba kwa kutoboa, ukuti, mawe, [[msalaba]] sehemu ya meno[[jino yala tembo]] nkn.k. Idadi ya WamaasaiWamasai wanaofuata desturi hii, hasa wavulana, inazidi kupungua. <ref> ''Wild The Myth ya Afrika: Uhifadhi Bila Illusion.'' Jonathan J. Adams, Thomas O. McShane. 1996. Chuo Kikuu cha California Press. page = 42. ISBN 0-520-20671-1</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=GWtWDN0BWt0C&amp;pg=PA42&amp;lpg=PA42&amp;dq=maasai+ears&amp;source=web&amp;ots=7u768brgsE&amp;sig=q8PlaGC5C_ot35-PeLPJYlFDhxQ The Myth ya Wild Afrika,] Google Books.</ref>
Wanawake kuvaahuvaa aina mbalimbali ya mapambo katika ndewe la sikio, na mapambo madogo juu ya sikio. <ref> ''Utamaduni na Forodha wa Kenya.'' Neal Sobania. 2003. Greenwood Press. ukurasa wa 91. ISBN 0-313-31486-1</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=gfUbHXT2dloC&amp;pg=PA91&amp;lpg=PA91&amp;dq=maasai+ears&amp;source=web&amp;ots=2bhvmh_ZDO&amp;sig=qG0fvuy6s0de2sWkSvtgICzz2fA Utamaduni na Forodha wa Kenya,] Google Books</ref>▼
<ref>
[http://books.google.com/books?id=GWtWDN0BWt0C&amp;pg=PA42&amp;lpg=PA42&amp;dq=maasai+ears&amp;source=web&amp;ots=7u768brgsE&amp;sig=q8PlaGC5C_ot35-PeLPJYlFDhxQ The Myth ya Wild Afrika,] Google Books.
</ref>
▲Wanawake kuvaa aina mbalimbali ya mapambo katika ndewe la sikio, na mapambo madogo juu ya sikio. <ref> ''Utamaduni na Forodha wa Kenya.'' Neal Sobania. 2003. Greenwood Press. ukurasa wa 91. ISBN 0-313-31486-1</ref>
<ref>
[http://books.google.com/books?id=gfUbHXT2dloC&amp;pg=PA91&amp;lpg=PA91&amp;dq=maasai+ears&amp;source=web&amp;ots=2bhvmh_ZDO&amp;sig=qG0fvuy6s0de2sWkSvtgICzz2fA Utamaduni na Forodha wa Kenya,] Google Books
</ref>
 
Kung'oa jino canine mapema utotoni ni zoezi ambalo limetiwa kumbukumbu katika Wamasai wa Kenya na Tanzania. Kuna [[imani ipo ]] kati ya WamaasaiWamasai kuwa kuhara, kutapika na magonjwa mengine yanayowaadhiriyanayowaathiri watoto husababishwa na kuvimba kwa mizizi ya meno, ambayo hufikiriwa kuwa na 'minyoo' au 'meno ya karatasi'. Imani na mwenendo huu si wa kipekee kwa WamaasaiWamasai. Vijijini Kenya katika kundi la watoto 95 wenye umri kati ya miezi sita na miaka miwili walitahiniwawaliotahiniwa mwaka 1991/92., 87% walikuwa kupatikanawalipatikana kuwa wameng'olewa jino moja au zaidi. Katika kundi la watoto wa umri wa miaka 3-7, 72% ya watoto walikuwa hawana meno ya kusiaga. <ref>{{cite journal |author=Hassanali J, Amwayi P, Muriithi A |title=Removal of deciduous canine tooth buds in Kenyan rural Maasai |journal=East Afr Med J |volume=72 |issue=4 |pages=207–9 |year=1995 |month=Apr |pmid=7621751 }}
</ref><ref>{{cite journal |author=Hiza JF, Kikwilu EN |title=Missing primary teeth due to tooth bud extraction in a remote village in Tanzania |journal=Int J Paediatr Dent |volume=2 |issue=1 |pages=31–4 |year=1992 |month=Apr |pmid=1525129 }}</ref>
[http://www.medem.com/MEDEM/images/AMA/ama_preventive_oralhealth_lev20_theteeth_01.jpg mchoro]
 
== Maakuli ==
Kijadi, Wamasai hula nyama, maziwa, na damu kutokaya ng'ombe. Utafiti wa ILCA (Nestel 1989) unasema: "Leo hii, chakula kikuu cha Kimasai ni maziwa ya ng'ombe na unga wa mahindi. Wao huyanywa maziwa pekee au katika [[chai]] na Unga[[unga]] wa [[mahindi]] hutumiwa kupika [[uji]] au [[ugali]]. Unga ulioshikamana unajulikana kama ugali na huliwa na maziwa; na hii inatofautiana na uji, ambayo hutayarishwa na hupikwa na maziwa. Nyama, ingawa ni chakula muhimu, huliwa kwa nadra, kwa hivyo haiwezi tambulika kama chakula kikuu. Mafuta ya nyama hutumika katika kupika, sanasana uji, mahindi na [[maharagwe]]. [[Siagi]] pia ni chakula muhimu cha watoto wachanga. Damu hunyewahunywewa kwa nadra. "
 
Utafiti wa International Livestock Centre for Africa (Bekure et al. 1991) unaonyesha mabadiliko makubwa sana katika mlo wa Kimasai kuelekea bidhaa zisizo za mifugo pamoja na mahindi kuwa asilimia 12-39 na [[sukari]] asilimia 8-13; na wastani wa [[lita]] moja ya maziwa hunyewahunywewa na kila mtu kilakwa siku.
Maziwa hayo hutumika sanasana kama maziwa lala au maziwa-siagi - maziwa yaliyochanganywa na siagi. Maziwa hutumika sana. Mahitaji ya protini huwa yametoshelezwa kikamilifu. Hata hivyo, ugavi wa chuma, niasini, vitamini C, vitamini A, thiamine na nguvu ni hawayezi kutumikiwa kikamilifu kwa kunywa maziwa pekee. Kutokana na kubadilika kwa mazingira, hasa msimu wa ukame wa mara kwa mara, wafugaji wengi, pamoja na Wamasai, hutumia nafaka katika maakuli [http://www.fao.org/docrep/003/t0251e/T0251E07.htm ] [http://www.taa.org.uk/TAAScotland/LivestockasfoodforpastoralistsinAfrica2001.htm ]▼
 
▲Maziwa hayo hutumika sanasana kama maziwa lala au maziwa-siagi - maziwa yaliyochanganywa na siagi. Maziwa hutumika sana. Mahitaji ya [[protini]] huwa yametoshelezwa kikamilifu. Hata hivyo, ugavi wa [[chuma]], [[niasini]], [[vitamini C]], [[vitamini A]], [[thiamine]] na nguvu nihaviwezi hawayezi kutumikiwakupatikana kikamilifu kwa kunywa maziwa pekee. Kutokana na kubadilika kwa mazingira, hasa msimu wa ukame wa mara kwa mara, wafugaji wengi, pamoja na Wamasai, hutumia [[nafaka]] katika [[maakuli]] [http://www.fao.org/docrep/003/t0251e/T0251E07.htm ] [http://www.taa.org.uk/TAAScotland/LivestockasfoodforpastoralistsinAfrica2001.htm ]
Wamasai hufuga ng'ombe mbuzi na kondoo, pamoja na kondoo Mwekundu, vilevile ng'ombe waliothaminiwa zaidi. <ref> [http://www.ilri.org/ILRIPubAware/Uploaded%20Files/20041029128410.00BR_ISS_AfricanGeneticTreasuresKeyToReducingDiseaseAndPoverty.pdf Afrika Key to genetic khazina Magonjwa na Kupunguza Umaskini]</ref> vipimo vya moyo vilitumiwa kwa vijana wavulana wamaasai 400 na hakuwa ushahidi wowote wa ugonjwa wa moyo, upungufu au ulemavu. Utafiti zaidi ulionyesha kuwa wastani wa kiwango cha mafuta moyoni ulikuwa asilimia 50 ya wastani wa waMarekani. Matokeo haya yalithibitisha afya wa wamorans, ambayo ilitathminiwa kama "kiwango cha Olimpiki". <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
 
▲Wamasai hufuga ng'ombe, mbuzi na kondoo, pamoja na kondoo Mwekundumwekundu, vilevile ng'ombe waliothaminiwa zaidi. <ref> [http://www.ilri.org/ILRIPubAware/Uploaded%20Files/20041029128410.00BR_ISS_AfricanGeneticTreasuresKeyToReducingDiseaseAndPoverty.pdf Afrika Key to genetic khazina Magonjwa na Kupunguza Umaskini]</ref> vipimoVipimo vya [[moyo]] vilitumiwa kwa vijana wavulana wamaasaiWamasai 400 na hakuwahakukuwa na ushahidi wowote wa [[ugonjwa wa moyo]], upungufu au [[ulemavu]]. Utafiti zaidi ulionyesha kuwa wastani wa kiwango cha mafuta moyoni ulikuwa asilimia 50 yaza wastani wa waMarekaniWamarekani. Matokeo haya yalithibitisha [[afya]] wa wamoranswamoran, ambayo ilitathminiwa kama "kiwango cha Olimpiki". <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 87. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
Supu pengine ni mmojawapo ya matumizi muhimu zaidi ya mimea kwa chakula cha Wamaasai. [[Acacia nilotica]] ni mmea wa supu unaotumika mara nyingi. Mzizi au shina huchemshwa katika maji na kutumiwa peke yake au huongezwa kwa supu. Wamasai hupenda kuichukua kama dawa, na inajulikana kuwafanya jasiri, wenye nguvu na washindani. Wamasai hunywa supu yenye gome na mizizi inayopungua mafuta moyoni; wale Wamaasai mijini ambao hawana mimea hii hupatikana na maradhi ya moyo. <ref> National Geographic Oktoba 1995, page 161</ref> Ingawa yanatumiwa kama vitafunio, matunda huwa sehemu kubwa ya chakula cha watoto na wanawake wanaochunga wanyama na pia morans jangwani. <ref> [http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001266/126660e.pdf Ethnobotany ya Loita Wamaasai: kuelekea jamii ya usimamizi wa misitu ya Lost Mtoto; uzoefu kutoka Loita Ethnobotany Mradi; Watu na mimea kazi jarida; Vol.: 8; 2001]</ref>▼
 
▲[[Supu]] pengine ni mmojawapo ya matumizi muhimu zaidi ya [[mimea]] kwa chakula cha WamaasaiWamasai. [[Acacia nilotica]] ni mmea wa supu unaotumika mara nyingi. [[Mzizi]] au [[shina]] huchemshwa katika maji na kutumiwa peke yake au huongezwa kwa supu. Wamasai hupenda kuichukua kama [[dawa]], na inajulikana kuwafanya jasiri, wenye nguvu na washindani. Wamasai hunywa supu yenye gome na mizizi inayopungua mafuta moyoni; wale WamaasaiWamasai mijini ambao hawana mimea hii hupatikanahupatwa na [[maradhi ya moyo]]. <ref> National Geographic Oktoba 1995, page 161</ref> Ingawa yanatumiwa kama vitafunio, [[matunda]] huwa sehemu kubwa ya chakula cha watoto na wanawake wanaochunga wanyama na pia moransmoran [[Jangwa|jangwani]]. <ref> [http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001266/126660e.pdf Ethnobotany ya Loita Wamaasai: kuelekea jamii ya usimamizi wa misitu ya Lost Mtoto; uzoefu kutoka Loita Ethnobotany Mradi; Watu na mimea kazi jarida; Vol.: 8; 2001]</ref>
Kucnanganya damu ya ng'ombe na maziwa inafanywa kuandaa kinywaji cha kitamaduni katika sherehe za kipekee na pia kama chakula kwa wagonjwa. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 90. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Hata hivyo, kuchanganyishwa kwa damu katika mlo unadidimia kutokana na kupunguka kwa idadi ya mifugo. Hivi majuzi, Wamasai wamekuwa wakitegemea vyakula kutoka maeneo mengine kama vile unga wa mahindi, mchele, viazi, kabichi (zinazojulikana kwa Wamaasai kama majani ya mbuzi), nk. Wamaasai ambao wanaishi karibu na wakulima wa mazao ya kilimo wameshughulikia kilimo kama msingi yao ya kujikimu. Katika maeneo haya, mashamba hayo hayawezi kudumisha idadi kubwa ya wanyama; hivyo Wamaasai hulazimika kulima. [http://www.maasai-association.org/maasai.html ]▼
 
▲KucnanganyaKuchanganya damu ya ng'ombe na maziwa inafanywa kuandaa [[kinywaji]] cha kitamaduni katika sherehe za kipekeepekee na pia kama chakula kwa [[wagonjwa]]. <ref> ''Mwisho wa Wamaasai.'' Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 90. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Hata hivyo, kuchanganyishwa kwakuchanganya damu katika mlo unadidimia kutokana na kupunguka kwa idadi ya mifugo. Hivi majuzi, Wamasai wamekuwa wakitegemea vyakula kutoka maeneo mengine kama vile unga wa mahindi, [[mchele]], [[viazi]], [[kabichi]] (zinazojulikana kwana WamaasaiWamasai kama majani ya mbuzi), nkn.k. WamaasaiWamasai ambao wanaishi karibu na wakulima wa mazao ya kilimo wameshughulikia kilimo kama msingi yao yawa kujikimu. Katika maeneo haya, [[Shamba|mashamba]] hayo hayawezi kudumisha idadi kubwa ya wanyama; hivyo Wamaasai hulazimika kulima. [http://www.maasai-association.org/maasai.html ]
 
== Mavazi ==
[[Picha:Masai woman.jpg|thumb|right|200px|Wamaasai mwanamke]]
Mavazi hutofautiana nakadiri ya umri, [[jinsia]], na mahali. Vijana wa kiume, kwa mfano, huvaa nguo nyeusi kwa miezi kadhaa inayofuata tohara. Hata hivyo, [[nyekundu]] ni rangi iliyopendelewa. [[Bluu]], nyeusi, na milia huvaliwa kama zilivyo miundo na rangi za kiafrikaKiafrika. Wamasai walianza kubadilisha ya ngozi ya wanyama, ndama na kondoo, wakianzaili kutumia nguo za [[pamba]] katika [[miaka ya 1960]]. <ref> [http://archive.is/20120708194742/findarticles.com/p/articles/mi_gx5217/is_1999/ai_n19133542/pg_4 Wamaasai | Junior Worldmark Encyclopedia of World Cultures | Find Articles saa BNET.com]</ref>
 
Shuka ni neno la [[Maa]] la vitambaa vinavyozungushwa mwilini, juu ya kila [[bega]], kisha ya tatu juu yao. Hizi kwa kawaida huwa [[nyekundu,]] ingawa kuna rangi zingine nyingine (kmk.m. [[bluu)]] . Rangi ya [[waridi]], hata yenye [[maua]], haidharauliwi na wapiganaji. <ref> [http://darkwing.uoregon.edu/~dlpayne/Maa%20Lexicon/categories/main.htm Maa (Kimaasai) Dictionary]</ref> Mavazi yanayojulikana kama [[Kanga|kanga]] hupatikana virahisikwa urahisi. <ref> [http://www.glcom.com/hassan/kanga_history.html Kanga historia]</ref> WamaasaiWamasai wanaoishi karibu na [[pwani]] huvaa [[kikoi,]], aina ya kitambaa inayopatikana katika [[rangi]] mbalimbali na [[nguo.]]. Hata hivyo, mtindo uliopendelewa ni mistari. <ref> [http://www.africa.upenn.edu/NEH/kmatculture.htm East Africa Living Encyclopedia]</ref>
 
Wamasai wengi huko [[Tanzania]] kuvaahuvaa [[kubadhi|makubadhi]], ambayo walikuwa mpaka hivi majuzi wakizitengeneza kutoka ngozi ya ng'ombe kulinda nyayo. Siku hizi wao hutumia [[gurudumu]] au [[plastiki]] kutengeneza kulinda nyayokuyatengeneza. Wanaume na wanawake kuvaahuvaa [[vikuku]] vya mbao. Wamasai wanawake mara kwa mara hufuma marembesho na mikufu ya [[ushanga|shanga]]. Ushanga huu huwa na sehemu muhimu katikaya {urembesho wa miili yao. Ingawa kuna tofauti katika maana ya rangi ya shanga, baadhi ya maana kwa jumla ya rangi chache ni: [[nyeupe, amani; bluu, maji; nyekundu, mpiganaji]] / [[damu]] / shujaa. <ref> ''kaskazini mwa Tanzania pamoja na Kilimanjaro na Zanzibar'' na Phillip Briggs (2006), ukurasa wa 216. ISBN 1-84162-146-3</ref>
 
Ushanga, unaofanywa na [[wanawake,]] ina [[historia]] ndefu kati ya wamaasaiWamasai, ambao hujitambulisha katika jamii kupitia mapambo ya mwili na [[uchoraji.]]. Kabla ya kuwasiliana na [[Wazungu]] shanga zilikuwa zikitengenezwa kutoka vifaa vienyejivya kienyeji. Shanga nyeupe zilitengenezwa kutoka [[udongo, pembe,]] au [[mfupa.]]. Shanga Nyeusinyeusi na bluu zilitengenezwa kutoka [[chuma, makaa, mbegu, udongo,]] au [[pembe.]] Shanga nyekundu zilitengenezwa kutoka [[mbegu, mbao, maburu, mifupa, pembe, shaba,]] au [[chuma.]] Katika karne ya kumi na tisa19, shanga nyingi zenye rangi mbalimblailmbalimbali zilifika Afrika Mashariki kutoka ulayaUlaya, na zikabadilishwa na shanga za jadi na kutumiwa kutengeneza mipangilio bora ya rangi. Hivi sasa, shanga za [[kioo]], bila urembesho hupendelewa. <ref> [http://www.smithsonianeducation.org/migrations/beads/essay3.html (Klumpp 1987, 105, 30, 31, 67]</ref>
 
== Nywele ==
Kunyoa kichwa ni kawaida katika sherehe za kubaleghekubalehe, kuwakilisha mwanzo mpya kutoka sura moja ya maisha hadi nyingine. <ref> Broken Spears - a Maasai Journey. Elizabeth Yale Gilbert. 2003. Atlantic Monthly Press. ukurasa wa 82. ISBN 0-87113-840-9</ref> Wapiganaji ni wanachama tu wa jamii ya Wamasai wanaoruhusiwawanaruhusiwa kuwa na nywele ndefu, ambayo huifuma katika nyuzi ndogo ndogondogondogo. <ref> Broken Spears - a Maasai Journey. Elizabeth Yale Gilbert. 2003. Atlantic Monthly Press. ukurasa 136. ISBN 0-87113-840-9</ref>
 
Anapofikisha umri wa "miezi" 3, mtoto hupewa jina na kichwa hunyolewa safi isipokuwa mbali ya shaved ya kifurushi cha nywele, kinachofanana na kilema cha jogoo kutoka shingo hadi paji la uso. <ref name="Maasai. Mohamed Amin 1987. Page 169"> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Ufananishi huu na jogoo humaanisha "hali ya neema" wanayopewa watoto wachanga. <ref> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 55. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Mwanamke aliyepoteza mtoto awali alipokuwa akijifungua ataweka kifurushi hiki cha nywele mbele au nyuma ya kichwa, kutegemea kama alipoteza mvulana au msichana. <ref name="Maasai. Mohamed Amin 1987. Page 169"/>▼
 
▲Anapofikisha umri wa "miezi" 3, mtoto hupewa [[jina]] na kichwa hunyolewa safi, isipokuwa mbali ya shaved ya kifurushi cha nywele, kinachofanana na kilema cha [[jogoo]] kutoka shingo hadi [[paji la uso]]. <ref name="Maasai. Mohamed Amin 1987. Page 169"> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 169. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Ufananishi huu na jogoo humaanisha "hali ya neema" wanayopewa watoto wachanga. <ref> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 55. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref> Mwanamke aliyepoteza mtoto awali alipokuwa akijifungua ataweka kifurushi hiki cha nywele mbele au nyuma ya kichwa, kutegemea kama alipoteza mvulana au msichana. <ref name="Maasai. Mohamed Amin 1987. Page 169"/>
Siku mbili kabla ya wavulana kutahiriwa, vichwa vyao hunyolewa. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. ukurasa wa 79. ISBN 0-8109-8099-1</ref> Vijana mashujaa kisha huruhusu nywele zao kukua, na hutumia wakati mwingi wakisuka nywele. Nywele hiyo hupakwa mafuta ya wanyama na mchanga mwekundu, na huhasimiwa juu ya kichwa kwa kipimo cha maskio. Nywele kisha husukwa: inagawanyishwa katika sehemu ndogo na kusongwa kwanza ikiwa imetenganishwa, halafu ikiwa imeunganishwa. Pamba au nyuzi za sufu zinaweza kutumiwa kurefusha nywele. Nywele iliyosukwa huweza ikaachwa imelegea au ikafungwa pamoja kwa ngozi. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. kurasa 126, 129. ISBN 0-8109-8099-1</ref> Wakati wapiganaji kwenda kupitia ''Eunoto,'' na kuwa wazee, nywele zao ndefu zilizosukwa hunyolewa. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. ukurasa 171. ISBN 0-8109-8099-1</ref>▼
 
▲Siku mbili kabla ya wavulana kutahiriwa, vichwa vyao hunyolewa. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. ukurasa wa 79. ISBN 0-8109-8099-1</ref> VijanaKisha vijana mashujaa kisha huruhusu nywele zao kukua, na hutumia wakati mwingi wakisuka nywele. Nywele hiyohizo hupakwa mafuta ya wanyama na [[mchanga]] mwekundu, na huhasimiwa juu ya kichwa kwa kipimo cha maskiomasikio. Nywele kisha husukwa: inagawanyishwa katika sehemu ndogo na kusongwa kwanza ikiwa imetenganishwa, halafu ikiwa imeunganishwa. Pamba au nyuzi za [[sufu]] zinaweza kutumiwa kurefusha nywele. Nywele iliyosukwazilizosukwa huweza ikaachwazikaachwa imelegeazimelegea au ikafungwazikafungwa pamoja kwa [[ngozi]]. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. kurasa 126, 129. ISBN 0-8109-8099-1</ref> Wakati wapiganaji kwenda kupitia ''Eunoto,'' na kuwa wazee, nywele zao ndefu zilizosukwa hunyolewa. <ref> Wamaasai. Tepilit Ole Saitoti na photos by Carol Beckwith. Harry S. Abrams, Inc 1980. ukurasa 171. ISBN 0-8109-8099-1</ref>
Vilevile wanaume hunyoa nywele wanapopita kifungu kimoja cha maisha hadi kingine, Bibiarusi pia atanyolewa kichwa chake, na kondoo wawili dume watachinjwa kuzingatia sherehe hiyo. <ref> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 168. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>▼
 
▲Vilevile wanaume hunyoa nywele wanapopita kifungu kimoja cha maisha hadi kingine, [[Bibiarusi]] pia atanyolewa kichwa chake, na kondoo wawili dume watachinjwa kuzingatia sherehe hiyo. <ref> Mwisho wa Wamaasai. Mohamed Amin, Duncan Willetts, Yohana Eames. 1987. Page 168. Camerapix Publishers International. ISBN 1-874041-32-6</ref>
== Tazama pia ==
* [[Hadithi za wamaasai]]
* [[Uwindaji wa Simba]]
* [[Kenya]]
* [[Tanzania]]
 
== Kumbukumbu 2007-01-13.Tanbihi ==
{{Reflist|2}}
 
Line 180 ⟶ 182:
* [http://www.maasaitrust.org/ ] Wamaasai Trust
 
[[Jamii:WamaasaiWamasai]]
[[Jamii:Makabila ya Kenya]]
[[Jamii:Makabila ya Tanzania]]
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/wiki/Wamasai"