|
--
'''Habari''' ni mawasiliano ya maarifa kuhusu matukio ambayo huwasilishwa kwa [[maandishi]], [[matangazo]], [[mtandao wa internet]], au [[kwa neno la kinywa]] kwa watazamaji wa nafsi ya tatu au molekuli.
== Asili ya Jina ==
Nadharia moja ni kwamba ''habari'' ilitengenezwa kwa matumizi maalum ya wingi wa neno ''mpya '' katika karne ya 14. [[Katikati]] mwa [[Kiingereza]], neno sawa na hilo lilikuwa ''newes,'' ''[[Wiktionary:nouvelles|Nouvelles]]'' kwa lugha ya Kifaransa na ''Neues'' kwa lugha ya Kijerumani. Kiasi fulani ya endeleo sawa na hilo hupatikana angalau katika [[lugha]] tatu za [[Kislavoni]] ([[Kicheki]], [[Kislovakia]] na [[Kipolishi]]), ambapo kunalo neno ''[[Wiktionary:noviny|noviny]]'' ( "news"), iliyoendelezwa kutoka neno ''[[Wiktionary:nový|nový]]'' ( "mwezi").
A [[watu Asili]] kimakosa anapendekeza kuwa ni [[kifupi mwelekeo]] wa [[Kardinali]] s: ''kaskazini, mashariki na magharibi,'' na ''kusini.'' <ref> [http://www.worldwidewords.org/qa/qa-new2.htm World Wide Maneno]</ref>
== Historia ya kuripoti habari ==
Ukusanyaji wa habari ulipoanza, viwango vyake havikuwa vya hali ya juu vikilinganishwa na vya sasa. Ilbidi habari za kuchapishwa kuelezwa kupitia simu hadi kwenye kituo cha habari au kuletwa hapo na [[mwandishi,]] ambapo ilipigwa chapa na aidha kupelekwa kutumia huduma ya waya au [[kuhaririwa na]] [[kuwekwa pamoja na habari zingine za aina moja]] kwa toleo maalum. Leo hii, neno "[[Mchipuko wa habari]]" limekuwa muhimu kwani huduma za matangazo na habari za amari (cable news) hutumia teknolojia ya [[satellite]] kuleta matukio ya sasa moja kwa moja majumbani mwa watumizi wa huduma hii. Matukio ambayo yalikuwa yanachukua masaa au siku kuwa maarifa ya kawaida katika miji au katika mataifa yanaletwa moja kwa moja kupitia redio, [[televisheni]], [[simu kiini]] s, na [[Internet]].
== Magazeti ==
Miji mengi makubwa yalikuwa na magazeti ya asubuhi na alasiri. Vyombo vya habari viliendelea kuwa na sehemu za kusambaza habari kuogezeka hadi kukaribia kupita kiasi.Hii ilisababisha magazeti za alasiri kufungwa zisipokuwa chache. Magazeti ya asubuhi yanapoteza mzunguko, kulingana na ripoti kutoka majarida wenyewe.
Kwa kawaida, habari zapaswa kuwa na vitu tano vya kawaida (nani, nini, wakati gani, wapi, kwa nini, na pia jinsi gani) katika tukio. Hakuna maswali ambayo yanapaswa kubaki. Magazeti kwa kawaida huandika habari zenye hadithi nzito, kama zile zinazofungamana na uuaji, moto, vita, na kadhalika. [[Ukitumia mfano wa piramidi uliogeuzwa]]habari muhimu ndizo zinazoanza. Wasomaji bizi wanaweza kusoma sana au kwa ufupi kulingana na shki yao. Stesheni za mitaa na mitandao yenye miundo lazima zichukua hadithi za habari na kuzivunja katika vipengele muhimu kutokana na vikwazo vya wakati. Chaneli za habari za amari kama [[Fox News]], [[MSNBC]], na [[CNN]] zina uwezo wa kuchukua faida ya hadithi, hadithi zenye umuhimu ndogo zikitolewa mhanga, na kutoa habari zinazochipuka kwa kina.
== Usawa katika habari ==
[[Mashirika ya habari]] mara nyingi lengo lao hutarajiwa kuwa [[usawa]]; waandishi hudai kwamba wao hujaribu kufukua pande zote za suala bila mapendeleo, ikilinganishwa na watangazaji au wachambuzi, ambao hutoa [[maoni]] au dhana ya kibinafsi. Hata hivyo, serikali kadhaa huweka baadhi ya vikwazo au huchunguza mashirika ya habari kama yana mapendeleo. Kwa mfano, nchini [[Uingereza]], mipaka huwekwa na wakala wa serikali, [[Ofcom (Office of Communications)]], ambayo ni ofisi ya Mawasiliano. Magazeti na vipindi vya matangazo ya habari nchini [[Marekani]] kwa ujumla yanatarajiwa kuepuka mapendeleo isipokuwa makala yaliyodokezwa wazi. Serikali nyingi zenye chama moja zinaendesha mashirika ya habari, ambayo yanaweza kuwasilisha maoni ya serikali.
Hata katika hali ambazo usawa hutarajiwa, ni vigumu kupata usawa, na waandishi wa kibinafsi wa habari wanaweza kuwa na mapendeleo ya kibinafsi, au kuangukia katika shinikizo la kibiashara au kisiasa. Vivyo hivyo, usawa wa mashirika ya habari zinazomilikiwa na mashirika ya conglomerate zaweza kushukiwa katika mwanga wa asili ya motisha kwa vikundi vya habari kuripoti katika njia yenye nia ya kuendeleza maslahi ya kifedha ya conglomerate. Watu binafsi na mashirika ambayo ripoti ya habari imelengwa kwao wanaweza kutumia mbinu za [[usimamizi wa habari]] kujaribu kufanya hisia nzuri. Kwa sababu kila mtu ana mtazamo fulani, inatambulika kwamba hakuwezi kuwa na usawa katika kuripoti habari.
== Karama ya Habari ==
Karama ya habari hufafanuliwa kama maswala kuwa na manufaa ya kutosha kwa umma au hadhira maalumu kuhakikisha umakini wa watazamaji.
Watu wa kawaida si wa karama ya habari hadi wakutane ana kwa ana na hali isiyo ya kawaida au janga. Habari hii hugawanyisha umma katika makundi mawili; wale wachache ambao maisha yao ni ya karama ya habari na umati wa watu ambao huzaliwa, huishi maisha yao na kufa bila vyombo vya habari kuwatambua hata kidogo. Daima habari hupitia maswala ambayo huvutia makini ya watu na hutofautiana na maisha yao ya kawaida. Habari hii hutumiwa kwa uepushaji na kwa hiyo matukio ya kawaida si ya karama ya habari. Hata swala liwe upendo,kuzaliwa, hali ya hewa, au uhalifu, ladha ya waandishi wa habari hukimbilia hali isiyo ya kawaida, ya ajabu.
Swala na karama ya habari ya hadithi inategemea na hadhira, kwani wao huamua ni nini linawafanya wawe au wasiwe na nia. Wakaazi wakizidi, habari ya kuripotiwa ya kimataifa pia yaongezeka, kwani kuna maslahi mapana mbalimbali yanaohusika katika uteuzi wake.
Ni sehemu ya habari tu ambayo huonyesha jumla [[ya maendeleo duniani]].
== Tazama pia ==
{{wiktionary}}
*[[News agency]]
*[[All-news redio]]
*[[Hard news & Soft news]]
*[[Ticker news]]
*[[News analytics]]
*[[Pseudo-event]]
*[[Ripoti ya hali ya hewa]]
== Marejeo ==
*Stephens, Mitchell. "The History of News - 3 Ed" Oxford University Press, New York, 2007.
{{marejeo}}
== Viungo vya nje ==
*{{dmoz|News/By_Region|News media by country}}
[[Jamii:Habari]]
| 