Abusua

Abusua katika utamaduni wa Waakan ni jina la kikundi cha watu ambao wanashiriki ukoo wa kima mama unaosimamiwa na saba kubwa za zamani za kike za abosom (miungu). Mstari wa Abusua unachukuliwa kupitia damu ya mama (mogya).Kuna Abusua kadhaa ambazo zinaenda zaidi ya vikundi vya kikabila tofauti nje ya saba za zamani. Watu wa Abusua moja wanashiriki babu mmoja ambaye yupo mahali fulani katika mizizi yao ya damu, ambayo inaweza kwenda nyuma hata miaka elfu kadhaa. Ni jambo la kikwazo kuoa au kuolewa na mtu kutoka Abusua moja.

Abusua tofauti ni Agona (popo), Aduana (mbwa), Asenie (ndege), Oyoko (jogoo/shahin), Asakyiri ( tai), Asona (kunguru), Bretuo (chui), na Ekuona (ng'ombe).

Aina za Abusua

Agona au Anona

Watu wa Agona wana mamlaka kubwa katika Denkyira na hivyo katika Asante, Nkawie. Ishara ya Agona ni popo. Wakipokea salamu kutoka kwa mtu wa Agona au Anona, jibu linapaswa kuwa "Yaa ako nana". Baadhi ya miji ya Agona ni Tafo, Bodwesango, Fumesua, Edwumako Techiman, Dunkwa, Asienimpon, Trede Ahwaa, Akyem Apedwa.

Aduana

Aduana wanamini kwamba wakati wa uumbaji, mababu zao walishuka kutoka angani kwa mnyororo wa dhahabu. Wengine wanadhani kwamba awali walitoka Asumanya na waliongozwa na mbwa mwenye mshumaa mdomoni mwake na dhahabu mashavuni mwake. Walielekea Dormaa ambapo wanadhani mshumaa bado unawaka. Wengine bado wanadhani kwamba kutoka Asumanya sehemu ya Aduana ilielekea Akwamu. Baadhi ya miji mikuu ya Aduana ni Dormaa na wengi wa watu wa Bono, Akwamu na Twifo Heman. Katika Asante, miji mikuu ya Aduana ni Kumawu, Asumanya, Kwaman, Boaman, Agogo, Banso, Obo-Kwahu, Apromaase, Akyem Apapam, Tikurom, Kaase, Apagya, Bompata, Kwaso, Akyease, Manso Agroyesum, Manso-Mmem, Manso-Abodom, Gomoa Ohua na Nyinahen. Ishara ya Aduana ni Simba na Mbwa.

Asene

Ishara ya Asene ni popo na miji yake mikuu ni Kumasi Amakom na Dompoase. Wakipokea salamu kutoka kwa mtu wa Asene, jibu linapaswa kuwa "Yaa Adu nana". Miji mingine ya Asenie ni Antoa, Agona, Nkoranza, Wenchi, Atwoma, Kofiase, Abira, Baman, Denyase na Boanim. Katika Adansi Dompoase, wanachama wa familia ya Asenie ni wafalme waliovikwa taji wa ardhi na viongozi wao wanamiliki uongozi maalum uliobarikiwa na mababu zao wakubwa.

Asakyiri

Asakyiri wanadai kwamba walikuwa wa kwanza kuumbwa na Mungu. Wanaonekana katika eneo la Adanse na miji yao kuu ni Akorokyere (Akrokere), Asakyiri Amansie, Ayaase, Obogu Nkwanta na Asokore. Wakipokea salamu kutoka kwa mtu wa Asakyiri, jibu linapaswa kuwa "Yaa Ofori nana". Miji mingine ya Asakyiri ni Abofuo, Aduanede, Abrenkese, na Apeadu. Ishara yao ni tai-mwewe na tai. Wao ni kabila dogo zaidi katika Akan.

Asona

Ishara ya Asona ni kunguru au nguruwe mwitu. Inasemekana kwamba watu wengi kwa ujumla wanahusishwa na Asona kuliko Abusua nyingine yoyote. Miji mikuu ni Adansi Akrofuom, Kyebi, Edweso na Offinso. Wakipokea salamu kutoka kwa mwanachama wa Asona, jibu linapaswa kuwa "Yaa Ofori nana". Miji mingine ya Asona ni Akyem Begoro, Akyem Asiakwa, New Juaben, Akyem Wenchi, Kukurantumi, Akyem Tafo, Akuapem-Akropong, Akuapem Amanokrom, Akyem Kwarbeng, Ejura, Feyiase, Manso-Nkwanta, Bonwire, Atwima-Agogo, Abrakaso, Trabuom, Beposo, Toase na Odumase Ahanta Ntaakrom, Gomoa Asin. Kiongozi wa miji yote ya Asona ni Adansi Akrofuom.

Bretuo

Bretuo wanaonekana hasa katika Adansi Ayaase, Mampong, Kwahu, Adankranya, Amprofi Tanoso (Tanoso - karibu na Akumadan) Amoafo, Asiwa, na Afigyaase/Effiduase. Ishara yao ni chui. Ni muhimu kutambua kwamba kamanda wa jeshi la Asante dhidi ya Denkyira alikuwa Mamponhene na zamani, kwa ujumla, masuala yanayohusiana na vita katika Asante yalikuwa chini ya Mamponhene. Wakipokea salamu kutoka kwa mtu wa Bretuo, jibu linapaswa kuwa "Yaa etwie nana". Miji ya Bretuo ni Jamase, Apaa, Domeabra, Agogo-Hwidiem, Adankranya, Suhum-Kwahyia, Asiwa (mji mkuu wa Wilaya ya Bosome Freho) na Abuotem, Ofoase, Brodekwano, Bosomtwe Beposo.

Ekoɔna

Ekuona hawaonekani kwa wingi katika Asante. Wao kwa kiasi kikubwa wanapatikana miongoni mwa Wafante lakini katika Asante, miji yao mikuu ni Adanse Fomena na Asokore. Ishara ya Ekuona ni nyati. Wakipokea salamu, jibu linapaswa kuwa "Yaa Doku nana". Miji mingine ya familia ni Banko, Mprim, Kona, Asokore-Mampon, Berekum, Kokofu-Abuoso, Adumasa, Heman, Abenkyem, Cape Coast, Jukwaa, na Duayaw-Nkwanta.

Oyoko

Shahin ni ishara ya koo ya Oyoko. Pia ni familia ambayo Asantehene wa sasa anatoka. Miji yake mikuu ni Kokofu, Kumasi, Dwaben na Nsuta. Wakipokea salamu, jibu linapaswa kuwa "Yaa Obiri nana". Miji mingine ni Bekwae, Mamponten, Bogyae, Dadieso, Obogu, Asaaman Adubiase, Pampaso, Kontanase, Kenyase, na Ntonso. Sehemu fulani katika eneo la magharibi, ishara ya koo ya Oyoko ni panya. Baadhi ya watu huiita 'Ekusi ebusua' hivyo basi wanachama wa koo hii huitwa "Ekusifo" katika sehemu fulani katika eneo la Magharibi.