Maporomoko ya maji

^{Kwa matumizi mengine ya jina angalia maporomoko}

Maporomoko ya maji: mabadiliko yake kama yanatelemka penye mwamba mgumu juu na laini chini; maji kwenye dimbwi ya chini hukizingia na kuharakisha mmomonyoko

Maporomoko ya Viktoria mpakani wa Zambia na Zimbabwe ni kati ya maporomoko mazuri na mashuhuri zaidi duniani

Maporomoko ya Niagara huko Marekani

Maporomoko ya maji ni mahali ambako maji yanatelemka juu ya kona kwenye mtelemko na kuelekea chini. Kwa kawaida ni sehemu ya njia ya mto au kijito pale ambako maji yanatelemka juu ya ukingo wa mwamba. Lakini inaweza kutokea pia kwenye ukingo wa barafuto pale ambako maji ya myeyuko yanatelemka.

Kutokea na kubadilika kwa maporomoko ya maji

Maporomoko ya maji hutokea kwa kawaida katika sehemu za juu ya njia ya mto. Hapa mtelemko kwa jumla ni mkubwa zaidi na mwendo wa maji haraka zaidi. Kwa hiyo nguvu ya maji ni kubwa zaidi kiasi inaweza kuchimba lalio hadi imekuwa mfereji kama korongo mrefu.

Pale ambako mwendo wa maji ni juu ya mwamba mgumu mmomonyoko hutokea polepole tu. Pale yanapofikia mahali ambako mwamba mgumu wa juu unakwisha nguvu ya maji yakitelemka kwenye ukingo inachimba lalio ya chini. Chini ya ukingo hutokea dimbwi yenye kizingia cha maji. Maji yanayozunguko humo pamoja na mawe na mchanga ndani yake yanasuguana kwenye ukuta wa mwamba. Kwa njia upeno au nusu pango hutokea. Kama kuna mwamba laini chini ya takaba ya mwamba mgumu wa juu upanuzi wa pango unaendelea haraka zaidi. Baada ya muda upeno unakatika na kuanguka.

Kwa njia hii ukingo wa maporomoko unarudi nyuma na kurudisha njia ya korongo nyuma. Kasi ya harakati inategemea na tabia za mwamba unaopatikana. Kuna maporomoko yanayorudi nyuma mita na nusu kila mwaka.

Baada ya muda wa kutosha (wakati mwingine miaka mamillioni) nguvu ya maji umeondoa mwamba wa kutosha hali hakuna maporomoko tena na ngazi katika njia imekuwa mtelemko tu.

Picha

• Video ya ya maporomoko ya mto Rhine huko Uswisi
• 
  Maporomoko ya mto Caracol, Brazil
• 
  Maporomoko ya Boti, Ghana
• 
  Maporomoko yanatelemka kwenye Atlantiki (Madeira, Hispania)
• 
  Black Waterfalls, West Virginia
• 
  Purakaunui Falls, Newzealand
• 
  Dettifoss, Iceland
• 
  Maporomoko ya Kreealmwasserfall, Austria
• 
  Agua Azul in Chiapas