Ugonjwa wa vidonda vya utumbo mkubwa

Ugonjwa wa vidonda vya utumbo mkubwa (kwa Kiingereza: Ulcerative colitis, kifupi: UC) ni hali ya muda mrefu ambayo husababisha kuvimba na vidonda kwenye utumbo mkubwa na rektamu. Dalili kuu za ugonjwa uliopo ni maumivu ya tumbo na kuhara kulikochanganyika na damu. Kupungua kwa uzani, homa, na anemia pia ni dalili. Mara nyingi, dalili huanza polepole na zinaweza kuwa kati ya ndogo hadi kali. Dalili hujitokeza mara kwa mara na vipindi vya kutokuwepo kwa dalili kati ya milipuko ya dalili. Matatizo yanaweza kujumuisha kupanuka kwa utumbo mkubwa, kuvimba kwa jicho, viungo au ini na saratani ya utumbo mkubwa.

Ugonjwa wa vidonda vya utumbo mkubwa
Mwainisho na taarifa za nje
Kundi Maalumu	Gastroenterology
Dalili	Maumivu ya tumbo, kuhara kulikochanganyika na damu, kupungua kwa uzani, homa, upungufu wa damu[1]
Miaka ya kawaida inapoanza	Kuanzia miaka 15–30 au > ya umri wa miaka 60[1]
Muda	Ya muda mrefu
Visababishi	Havijulikani
Njia ya kuitambua hali hii	kolonoskopia pamija na biopsi ya tishu
Utambuzi tofauti	Ugonjwa wa kuhara (Dysentery), Ugonjwa wa Crohn, uvimbe wa utumbo mpana kutokana na ukosefu wa mtiririko wa damu wa kutosha (ischemic colitis)
Matibabu	Kubadilisha lishe, utumiaji wa dawa, upasuaji
Dawa	Sulfasalazine, mesalazine, steroidi, dawa zinazozuia utendaji wa mfumo wa kinga kama vile azathioprine, tiba ya kibiolojia
Idadi ya utokeaji wake	Hadi watu 5 kwa kila watu 1000
Vifo	watu 47,400 pamoja na ugonjwa wa Crohn (2015)

Kisababishi cha UC hakijulikani. Nadharia zinahusisha kutofanya kazi kwa mfumo wa kinga, jeni, mabadiliko ya bakteria za kawaida za utumbo na mambo ya kimazingira. Viwango vya ugonjwa huu vinaonekana kuwa vyu juu zaidi kwenye nchi zilizostawi huku wengine wakipendekeza kuwa haya ni matokeo ya kuathiriwa kwa kiwango cha chini na maambukizo ya utumbo au kutokana na lishe na mtindo wa maisha wa mataifa ya Magharibi. Kuondolewa kwa kidole cha tumbo katika umri mdogo kunaweza kuwa kinga. Utambuzi kwa kawaida hufanywa kupitia kolonoskopia pamoja na biopsi ya tishu. Ni aina ya ugonjwa wa matumbo unaosababisha kuvimba (IBD) pamoja na ugonjwa wa Crohn na uvimbe mdogo wa utumbo mkubwa.

Mabadiliko ya lishe, kama vile kuendelea kuendelea kula lishe yenye kalori nyingi au lishe isiyo na laktosi, yanaweza kuboresha dalili. Dawa kadhaa hutumiwa kutibu dalili na kusababisha na kudumisha hali ya kupungua kwa dalili, zikiwemo aminosalicylates kama mesalazine au sulfasalazine, steroidi, dawa zinazozuia utendaji wa mfumo wa kinga kama vile azathioprine na tiba ya kibiolojia. Kuondolewa kwa utumbo mkubwa kupitia upasuaji kunaweza kuwa muhimu ikiwa ugonjwa umekithiri, haukubali matibabu au ikiwa matatizo kama vile saratani ya utumbo mkubwa yataibuka. Kuondolewa kwa utumbo mkubwa na rektamu kwa ujumla huponya hali hiyo.

Pamoja na ugonjwa wa Crohn, uliathiri takriban watu milioni 11.2 kufikia mwaka wa 2015. Kila mwaka, hujitokeza upya kwa mtu 1 hadi watu 20 kati ya watu 100,000 na watu 5 hadi 500 kati ya watu 100,000 huathiriwa. Ugonjwa huu unaripotiwa zaidi katika Amerika ya Kaskazini na Ulaya kuliko maeneo mengine. Mara nyingi huanza kwa watu wenye umri wa miaka 15 hadi 30 au walio na umri wa zaidi ya miaka 60. Wanaume na wanawake wanaonekana kuathiriwa kwa uwiano sawa. Pia umeripotiwa zaidi tangu miaka ya 1950. Kwa pamoja, ugonjwa wa uvimbe wa utumbo mkubwa na ugonjwa wa Crohn huathiri watu wapatao milioni moja nchini Marekani. Kwa matibabu yanayofaa, hatari ya kifo inaonekana kuwa sawa na ile ya idadi ya watu kwa ujumla. Maelezo ya kwanza ya ugonjwa wa vidonda vya utumbo mkubwa yalitokea karibia miaka ya 1850.