Mbwa Mkubwa (kundinyota)
Mbwa Mkubwa (kwa Kilatini na Kiingereza Canis Maior) [1] ni jina la kundinyota kwenye angakusi ya Dunia yetu. Shira (Sirius) ambayo ni nyota angavu zaidi angani ni sehemu ya Mbwa Mkubwa.
Mahali pake
Mbwa Mkubwa lipo karibu na kundinyota la Jabari (en:Orion) kwa upande wa kusini ya ikweta ya anga. Sehemu yake ya mashariki inafika kwenye Njia Nyeupe. Makundinyota jirani yake ni Arinabu (Lepus au sungura), Munukero (kundinyota) (Monocerus), Shetri (Puppis) na Njiwa (kundinyota) (Columba).
Jina
Mbwa Mkubwa lilijulikana kwa jina hili kwa miaka mingi kati ya mabaharia Waswahili waliotumia nyota kutafuta njia baharini wakati wa usiku.[2]
Jina "Mbwa Mkubwa" linatokana na mitholojia ya Ugiriki ya Kale iliyoona hapa mbwa anayewinda pamoja na Jabari (Orion) na kumfuata Akarabu (sungura). Baadaye mbwa wa pili alibuniwa na Waroma. [3] na hapo makundinyota hayo mawili yaliitwa Mbwa Mkubwa na Mdogo. Majina haya yalitafsiriwa baadaye moja kwa moja kwa Kilatini kuwa Canis Maior na Minor na baadaye kwa Kiarabu kuwa الكلب الأكبر al-kalb al-ʾakbar (Mkubwa) na الأصغر al-ʾaṣghar (Mdogo).
Mbwa Mkubwa ni kati ya makundinyota yaliyotajwa tayari na Klaudio Ptolemaio katika karne ya 2 BK. Iko pia katika orodha ya makundinyota 88 ya Umoja wa Kimataifa wa Astronomia [4] kwa jina la Canis Maior. Kifupi chake rasmi ni 'CMa'.[5]
Nyota
Nyota angavu zaidi ni Shira (α Alfa Canis Maioris) inayojulikana pia kwa jina la kimataifa ya en:Sirius. Hii pia ni nyota angavu zaidi kushinda nyota zote kwenye anga ikiwa na mwangaza unaoonekana wa -1.4 mag na umbali wake na dunia ni miakanuru 8.6 (parseki 2.64)
| Jina la (Bayer) |
Namba ya Flamsteed |
Jina (Ukia) |
Mwangaza unaoonekana |
Umbali (miaka nuru) |
Aina ya spektra |
|---|---|---|---|---|---|
| α | 9 | Shira (Sirius) | −1,5m | 8,7 | A1 V |
| ε | 21 | Adhara | 1,50m | 431 | B2 III |
| δ | 25 | Wezen | 1,83m | 1600 | F8 Ia |
| β | 2 | Mirzam | 1,98m | 715 | B1 II |
| η | 31 | Aludra | 2,45m | 3200 | B5 Ia |
| ζ | 1 | Furud | 3,02m | 330 | |
| ο2 | 24 | 3,02m | 2500 | B3 Ia | |
| σ | 22 | 3,49m | 1500 | K8 Ib | |
| ο1 | 16 | 3,89m | 2000 | K3 Ia | |
| ν2 | 7 | 3,95m | 80 | K1 III | |
| ω | 28 | 4,01m | 500 | B3 IV |
Tanbihi
- ↑ Uhusika milikishi (en:genitive) ya neno "Canis Maior" katika lugha ya Kilatini ni " Canis Maioris " na hili ni umbo la jina linaloonekana katika majina ya nyota za kundi hili kama vile Alfa Canis Maioris, nk.
- ↑ ling. Knappert 1993
- ↑ ling. Allen, Star-Names and their Meanings uk, 117
- ↑ The Constellations, tovuti ya International Astronomical Union , iliangaliwa Julai 2017
- ↑ Russell, Henry Norris (1922). "The New International Symbols for the Constellations". Popular Astronomy. 30: 469–71. Bibcode:1922PA.....30..469R.
Marejeo
Marejeo
- Richard Hinckley Allen: Star-Names and their Meanings; kwa G. E. Stechert New York, Leipzig, London, Paris 1899, ukurasa 75 ff (online hapa kwenye archive.org)
- Jan Knappert, 1993: The Swahili Names of Stars, Planets and Constellations; The Indian Ocean Review September 1993 Volume 6 No. 3 September 1993, kurasa 6-7, ISSN 1031-2331
|
Makala hii kuhusu mambo ya sayansi bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Mbwa Mkubwa (kundinyota) kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |