Wikipedia

Uchaguzi wa Serikali za Mitaa Tanzania 2024

Uchaguzi wa Serikali za Mitaa Tanzania 2024 umepangwa kufanyika tarehe 27 Novemba 2024,[1] kuashiria mchakato muhimu wa kidemokrasia kwa utawala wa ngazi za chini.[2]

Chaguzi hizi, zinazofanyika kila baada ya miaka mitano, zinawapa uwezo wananchi wa Tanzania kuchagua wenyeviti wa vijiji, mitaa na vitongoji pamoja na wajumbe wa halmashauri.[3] Zinalenga kuimarisha uwakilishi na kuzipa jumuiya za wananchi uwezo mkubwa wa kufanya maamuzi katika maeneo kama vile matumizi ya ardhi, miradi ya jamii na utoaji wa huduma.[4][5]

Uchaguzi huu ni muhimu hasa kwa kuzingatia mageuzi ya kidemokrasia yanayoendelea chini ya utawala wa Rais Samia Suluhu Hassan.[5] Serikali imesisitiza kuwa mageuzi hayo yanalenga kuboresha uwazi na uaminifu katika mchakato wa uchaguzi, yakiwa kama jibu la ukosoaji na kususia uchaguzi uliopita.[6] Vyama vya siasa, asasi za kiraia na waangalizi wa kimataifa wanafuatilia kwa karibu uchaguzi ujao, ambao unaonekana kuwa mtihani wa dhamira ya Tanzania katika misingi ya kidemokrasia.[4][5]

Historia

hariri

Tanzania imekuwa ikifanya uchaguzi wa serikali za mitaa kila baada ya miaka mitano tangu miaka ya 1980, kufuatia mageuzi ambayo yalianzisha muundo wa utawala wa madaraka.[7] Chaguzi hizo ni sehemu muhimu ya juhudi za Tanzania kuwezesha jamii na kuimarisha ushiriki wa umma katika kufanya maamuzi.[8]

Uchaguzi wa 2014 ulikuwa miongoni mwa chaguzi zilizokuwa na ushindani mkubwa, huku vyama vya upinzani vilipata uwakilishi mkubwa katika mabaraza ya mitaa. Hata hivyo, uchaguzi uliofuata wa 2019 ulikabiliwa na ukosoaji mkubwa kutokana na madai ya dosari na kususia upinzani. Matukio hayo yameunda matarajio ya umma kwa uchaguzi wa 2024.[4][9] Kwa miaka mingi, chaguzi za serikali za mitaa zimebadilika kulingana na utawala na ushirikishwaji. Marekebisho yaliyoanzishwa katika miaka ya hivi karibuni yanalenga kushughulikia changamoto za kihistoria na kuboresha uaminifu wa mchakato huo. Uchaguzi wa 2024 unatarajiwa kuendeleza mageuzi hayo, kuashiria wakati muhimu katika maendeleo ya kidemokrasia ya Tanzania.[5]

Mfumo wa Uchaguzi

hariri

Tanzania inaendesha mfumo wa ugatuzi wa uchaguzi kwa ajili ya chaguzi za serikali za mitaa, iliyoundwa ili kukuza demokrasia ya msingi na uwakilishi wa jamii. Mfumo huo unaruhusu wapiga kura wanaostahiki kuchagua viongozi katika ngazi za vijiji, mitaa, na vitongoji, pamoja na wajumbe wa halmashauri.[10] Uchaguzi huo unafanywa kwa kutumia mfumo wa nafasi ya kwanza, ambapo mgombea anayepata kura nyingi katika eneo husika hutangazwa kuwa mshindi. Mbinu hii inalenga kutoa utaratibu wa upigaji kura wa moja kwa moja na wa uwazi, kuhakikisha wananchi wanaweza kuchagua viongozi wao.[11][12]

Ustahiki wa wapigakura hubainishwa na usajili wa kitaifa, na mchakato huo unajumuisha hatua za kuhakikisha uwazi, kama vile usajili wa wapigakura na ukaguzi wa hadharani wa daftari la wapigakura. Serikali huandaa uchaguzi kupitia Ofisi ya Rais - Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa (TAMISEMI), huku ikizingatia sheria za taifa za uchaguzi. Wakosoaji, hata hivyo, wamependekeza kuhamishiwa usimamizi huu kwa Tume Huru ya Kitaifa ya Uchaguzi (INEC) ili kuimarisha kutoegemea upande wowote, kwani wasiwasi juu ya haki umeibuliwa katika chaguzi zilizopita.[13]

Mfumo wa uchaguzi pia unajumuisha taratibu za utatuzi wa migogoro, kuruhusu wagombea na wapiga kura kupinga makosa kupitia malalamiko rasmi kwa halmashauri za mitaa za uchaguzi. Maboresho yaliyoletwa chini ya utawala wa Rais Samia Suluhu Hassan yamesisitiza kuimarisha michakato hii ili kuongeza uwajibikaji na imani kwa umma. Waangalizi wanaona kuwa mageuzi haya ni muhimu katika kuhakikisha kuwa chaguzi za serikali za mitaa zinachangia maendeleo mapana ya demokrasia ya Tanzania.[12]

Maandalizi ya Uchaguzi

hariri

Serikali ya Tanzania ilitangaza ratiba ya uchaguzi tarehe 15 Agosti 2024,[4] ikiweka ratiba ya kina ya maandalizi. Uandikishaji wa wapigakura ulifanyika kuanzia Oktoba 11 hadi 20, na umma ulialikwa kukagua orodha ya wapigakura kuanzia Oktoba 21.[14] Hii ilifuatiwa na mchakato rasmi wa pingamizi ili kuhakikisha uadilifu wa daftari la wapigakura.[1]

Ili kuimarisha uwazi na ushirikishwaji, serikali ilifanya semina za mafunzo kwa maafisa wa uchaguzi mwezi Oktoba.[15][16] Vikao hivi vililenga kuwapa wasimamizi wa uchaguzi na wasaidizi wao ujuzi unaohitajika ili kusimamia mchakato wa uchaguzi kwa haki na kwa ufanisi. Vyama vya siasa pia vilitakiwa kuwasilisha ratiba zao za kampeni kwa mamlaka mapema, ili kuhakikisha kipindi cha kampeni kinadhibitiwa na kufanyika kwa utaratibu.[1][14]

Kampeni zilianza rasmi tarehe 20 Novemba 2024, na kuvipatia vyama vya siasa jukwaa la kuwasilisha ilani zao.[17] Serikali imewahakikishia wapiga kura uchaguzi wa amani na haki, na kutoa wito kwa wananchi wote wanaostahili kushiriki kikamilifu kama wapiga kura na wagombea. Viongozi wa mitaa na maafisa wamesisitiza kujitolea kwao kudumisha sheria za uchaguzi na kudumisha utulivu katika kipindi hiki muhimu.[1][18]

Muktadha wa Kisiasa

hariri

Uchaguzi wa serikali za mitaa nchini Tanzania kihistoria umekumbwa na changamoto, ikiwa ni pamoja na madai ya kasoro. Uchaguzi wa 2019, kwa mfano, uligubikwa na kuenguliwa kwa wingi kwa wagombea wa upinzani, jambo lililosababisha kususia vyama vikuu kama vile CHADEMA.[19][20][21] Historia hii imeweka kivuli kwenye chaguzi zijazo, huku vyama vya upinzani vikitaka uangalizi mkubwa zaidi ili kuhakikisha haki inatendeka.[22]

ACT-Wazalendo na CHADEMA wameibua wasiwasi kuhusu ushiriki wa Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa (TAMISEMI) katika kusimamia uchaguzi. Wanasema kuwa Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (INEC) inapaswa kusimamia chaguzi hizi, kwa kuzingatia sheria mpya za uchaguzi zilizopitishwa. Vyama hivi vinataja matukio ya awali, kama vile madai ya udukuzi wa kura na kuenguliwa kwa wagombea, kuwa ni sababu za kutoaminiana.[23][24]

Licha ya wasiwasi huo, viongozi wa upinzani wamewataka wanachama wao kushiriki kikamilifu. Vyama vya ACT-Wazalendo na CHADEMA vimewaagiza viongozi wao wa mikoa kuhakikisha kuna uwakilishi katika vitengo vyote vya uchaguzi. Hii inaashiria mabadiliko kutoka kwa kususia uchaguzi uliopita na inaonyesha uamuzi wa kimkakati wa kujihusisha na mchakato wa kisiasa chini ya miongozo iliyorekebishwa.[25]

Wachambuzi wa masuala ya kisiasa na mashirika ya kiraia wameangazia umuhimu wa chaguzi hizi kama kipimo cha kwanza cha maendeleo ya kidemokrasia ya Tanzania. Serikali imewahakikishia wananchi kuwa mageuzi chini ya Rais Samia yanalenga kushughulikia mapungufu yaliyopita na kuendeleza mazingira jumuishi zaidi ya kisiasa.[25][26]

Utawala na uangalizi

hariri

Uchaguzi huo utasimamiwa na Ofisi ya Rais-Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa (TAMISEMI), ambayo yamekosolewa na vyama vya upinzani.[24] Vyama hivi vinahoji kuwa kuhusika kwa wizara kunadhoofisha kutoegemea upande wowote, kama inavyothibitishwa na mizozo wakati wa chaguzi zilizopita. Hata hivyo, maafisa wa serikali wametetea jukumu la wizara hiyo, wakitaja mamlaka yake ya kusimamia vitengo vya utawala wa ndani.[23][27]

Serikali imeahidi kuzingatia kikamilifu sheria za uchaguzi na kuzingatia viwango vya maadili katika mchakato mzima. Wakuu wa mikoa na maafisa wa uchaguzi wamepata mafunzo ili kuhakikisha kwamba kanuni hizi zinafuatwa. Viongozi pia wamesisitiza umuhimu wa uchaguzi wa amani na utulivu, na kutoa wito kwa wananchi kuepuka usumbufu.[28][29]

Mashirika ya kiraia na waangalizi wa uchaguzi wanatarajiwa kuwa na jukumu muhimu katika kufuatilia mchakato huo. Kujumuishwa kwa wadau hawa kunaonekana kama hatua ya kuimarisha uwajibikaji na imani ya umma katika chaguzi. Waangalizi wameitaka serikali kushughulikia madai yoyote ya ukiukwaji wa sheria haraka na kwa uwazi.[5]

Umuhimu

hariri

Uchaguzi wa serikali za mitaa ni muhimu kwa kuimarisha demokrasia mashinani Tanzania. Huwezesha jamii kuchagua viongozi wanaoathiri moja kwa moja maamuzi kuhusu usimamizi wa ardhi, maendeleo ya miundombinu na huduma za mitaa. Chaguzi hizi ni msingi wa modeli ya utawala wa ugatuzi wa Tanzania.[4][5]

Ushiriki wa kisiasa katika ngazi ya mtaa pia unakuza ushiriki mkubwa wa kiraia. Kwa kupiga kura katika chaguzi hizi, wananchi huchangia kuunda mazingira ya uongozi katika maeneo yao, na hivyo kukuza uwajibikaji na mwitikio miongoni mwa viongozi waliochaguliwa. Waangalizi wamebainisha kuwa utawala thabiti wa mitaa ni muhimu ili kushughulikia changamoto mahususi za jamii kwa ufanisi. Zaidi ya hayo, uchaguzi wa 2024 unatazamwa kama fursa muhimu ya kuimarisha mwelekeo wa demokrasia ya Tanzania. Wanatoa jukwaa la majaribio ya mageuzi yaliyoanzishwa chini ya utawala wa Rais Samia na kutathmini ushirikishwaji na uwazi wa mfumo wa kisiasa.[3][5]

Marejeo

hariri
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 https://www.tamisemi.go.tz/announcement/tangazo-la-uchaguzi-wa-serikali-za-mitaa-wa-mwaka-2024
  2. ↑ "Uchaguzi wa Serikali za Mitaa ni nini - Kazi Forums" (kwa American English). 2024-09-06. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  3. ↑ 3.0 3.1 Mirisho, Ethan (2023-12-18), "The 2024 Local Government Elections as a Precursor to the 2025 General Elections: What Can We Expect?", Tanzania Digest (kwa American English), iliwekwa mnamo 2024-11-25
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 The Chanzo Reporter (2024-08-15). "Tanzania Announces Local Govt Elections Amid Opposition's Protests Against Overseeing Authorities - The Chanzo" (kwa Kiingereza (Uingereza)). Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 "Tanzania's political parties express hope as government fixes civic polls date". The Citizen (kwa Kiingereza). 2024-08-16. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  6. ↑ B. I. Africa (2024-11-02). "Tanzania's election insight: What's next for Mama Samia?". Business Insider Africa (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  7. ↑ "Ijue historia ya Serikali za mitaa Tanzania-2". Mwananchi (kwa Kiingereza). 2021-03-17. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  8. ↑ "Serikali za mitaa: Historia na chimbuko lake tangu ukoloni". Mwananchi (kwa Kiingereza). 2021-03-17. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  9. ↑ https://www.policyforum-tz.org/sites/default/files/Ujueuchaguzi.pdf
  10. ↑ "Anatomy of Electoral System of Tanzania | IFES - The International Foundation for Electoral Systems". www.ifes.org. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  11. ↑ "Tanzania's voting system under the microscope". The Citizen (kwa Kiingereza). 2022-02-16. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  12. ↑ 12.0 12.1 "INEC | Mifumo ya Uchaguzi". www.inec.go.tz. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  13. ↑ "INEC | Historia ya Tume". www.inec.go.tz. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  14. ↑ 14.0 14.1 https://www.inec.go.tz/uploads/documents/sw-1722041122-Uchaguzi_Jarida_Mei%202024.pdf
  15. ↑ "INEC | INEC yatoa elimu kwa Ma-OCD nchini kuhusu sheria za uchaguzi". www.inec.go.tz. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  16. ↑ "MAFUNZO YA UCHAGUZI". rungwedc.go.tz (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  17. ↑ "Kampeni za uchaguzi wa serikali za mitaa zaanza Tanzania – DW – 20.11.2024". dw.com. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  18. ↑ "Kampeni za Serikali za Mitaa Tanzania zaanza, wapinzani walalamika". Voice of America. 2024-11-20. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  19. ↑ "Chadema walalamika wagombea wake kuenguliwa kiholela – DW – 20.11.2024". dw.com. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  20. ↑ "Siasa za Tanzania: Kujitoa uchaguzi serikali za mitaa ni mwisho wa uvumilivu wa chama cha siasa", BBC News Swahili, iliwekwa mnamo 2024-11-25
  21. ↑ "Upinzani Tanzania waelezea figisu kuelekea uchaguzi – DW – 08.11.2024". dw.com. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  22. ↑ "Mbowe atoa maagizo ushiriki uchaguzi serikali za mitaa". Mwananchi (kwa Kiingereza). 2024-03-08. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  23. ↑ 23.0 23.1 "Serikali yaweka mapingamizi manne kesi ya uchaguzi serikali za mitaa". Mwananchi (kwa Kiingereza). 2024-08-28. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  24. ↑ 24.0 24.1 "Wafungua kesi kupinga TAMISEMI kusimamia uchaguzi Serikali za Mtaa | JAMHURI MEDIA". www.jamhurimedia.co.tz (kwa American English). 2024-08-27. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  25. ↑ 25.0 25.1 "Mbowe atoa maagizo ushiriki uchaguzi serikali za mitaa". Mwananchi (kwa Kiingereza). 2024-03-08. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  26. ↑ "Uchaguzi wa Serikali za Mitaa kipimo kwa Rais Samia. - Mwanzo TV". mwanzotv.com. Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  27. ↑ "Uchaguzi wa Serikali za Mitaa nchini Novemba, 2024". dodomacc.go.tz (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  28. ↑ "Tanzania: Freedom in the World 2024 Country Report". Freedom House (kwa Kiingereza). Iliwekwa mnamo 2024-11-25.
  29. ↑ https://www.ohchr.org/en/press-releases/2024/10/tanzania-experts-call-urgent-action-amid-crackdown-civil-society-ahead
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Uchaguzi_wa_Serikali_za_Mitaa_Tanzania_2024&oldid=1367268"