Lanthanidi

Namba atomia	Elementi ya kikemia	Alama	Picha
57	Lanthani	La
58	Ceri	Ce
59	Praseodimi	Pr
60	Neodimi	Nd
61	Promethi	Pm	−
62	Samari	Sm
63	Europi	Eu
64	Gadolini	M-ngu
65	Terbi	Tb
66	Disprosi	Dy
67	Holmi	Ho
68	Erbi	Er
69	Thuli	Tm
70	Ytebi	Yb
71	Luteti	Lu

Lanthanidi (lanthanide, pia lanthanoidi) ni kundi la elementi za kimetali zenye namba atomia kutoka 57 hadi 71, ambazo tabia zake zinafanana. Elementi hizo huhesabiwa kati ya madini adimu kama vile monaziti. Kundi hilo huanza na lanthani na kuishia kwa luteti.

Lanthanidi ni metali zinazofanana katika tabia nyingi. Nyingi hubadilika polepole kuwa hidroksidi zake wakati zimewekwa ndani ya maji, sawa na metali alikali.

Hewani huunda kwa kawaida ganda jembamba la oksidi wakati sawa na metali nyingi. Lanthanidi, pamoja na Skandi na Ytri, huhesabiwa kati ya elementi za ardhi adimu. Lanthanidi zote ni metali nyeupe na laini zinazobadilisha rangi ya nje haraka zikiathiriana na hewa. Ugumu wake huongezeka sambamba na namba atomia.

Lanthanidi hazipatikani wala hazichimbwi kwa viwango vikubwa.

Matumizi

Zina matumizi katika teknolojia mbalimbali kama vile:

*    Ceri: hutumiwa kama "jiwe la kibiriti" katika vibiriti vya gesi; pia kama kichocheo katika pirolisisi

*    Disprosi : hutumiwa kufyonza nyutroni ndani ya tanuri nyuklia

*    Erbi : imo katika filta za kupiga picha

*    Europi : hutumiwa kufyonza nyutroni ndani ya tanuri nyuklia, lakini pia kwa kuwasha rangi nyekundu katika skrini ya runinga

*    Gadolini : hutumiwa kuwasha rangi kibichi katika skrini ya runinga

*    Holmi : hutumiwa katika aloi; kwa jumla lanthanidi mbalimbali hutumiwa kama sehemu za aloi maana zinasaidia feleji kuwa nyumbufu zaidi wakati wa kuipa umbo

*    Luteti : kichocheo katika pirolisisi

*    Neodimi: huhitajika kwa sumaku kali; pia sehemu ya vioo vya miwani ya kinga cha mtia weko, hutumwa pia katika leza.

*    Praseodimi: katika kioo njano, k.v. kwa miwani ya kinga cha mtia weko.

*    Promethi : ikiwa ni nururifu hutumiwa kama chanzo cha nishati kwa satelaiti na vipimaanga

*    Samari : kama sumaku ya kudumu, mfano katika kipaza sauti

*    Terbi : kwa leza

*    Thuli : kufyonza nyutroni ndani ya tanuri nyuklia

*    Yterbi : hutoa eksirei ilhali haihitaji umeme, mfano katika mashine za eksirei za kubeba

Viungo vya nje

• lanthanide Sparkle Model, used in the computational chemistry of lanthanide complexes
• USGS Rare Earths Statistics and Information
• Ana de Bettencourt-Dias: Chemistry of the lanthanides and lanthanide-containing materials
• Eric Scerri, 2007, The periodic table: Its story and its significance, Oxford University Press, New York, ISBN 9780195305739

Makala hii kuhusu mambo ya kemia bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Lanthanidi kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.