Wikipedia

Carl Linnaeus

(Elekezwa kutoka L.)

Carl Linnaeus (tamka: Karl Lineus; pia kwa umbo la Kilatini Carolus Linnaeus na baadaye Carl von Linné; 23 Mei 1707 – 10 Januari 1778) alikuwa mwanasayansi nchini Uswidi aliyeweka misingi ya biolojia ya kisasa kwa kuunda utaratibu wa taksonomia au uainishaji wa mimea na wanyama katika vikundi mbalimbali na kuvipa majina ya kisayansi.

Carl Linnaeus mwaka 1775.

Familia na elimu yake

hariri

Linnaeus alizaliwa kama mtoto wa mchungaji wa Kilutheri katika Uswidi ya kusini.

Akasoma tiba, botania na zoolojia kwenye chuo kikuu cha Uppsala akawa anafundisha botania kuanzia 1730.

Mwaka 1732 alifanya safari katika Uswidi ya kaskazini alipokusanya mimea mingi na kuipanga katika vikundi. Katika kazi hizi alitambua kasoro za uainishaji jinsi ilivyokuwa kawaida wakati ule akaanzisha mpangilio mpya.

Miaka 1735-1738 alikaa Uholanzi alipochukua shahada ya daktari.

Alisafiri pia Uingereza na Ufaransa alipofanya utafiti wa mimea kutoka pande zote za dunia aliyoona kwa wafanyabiashara waliokuwa na bustani ya sampuli kutoka makoloni ya nchi hizo.

Wakati huo alitoa toleo la kwanza la kitabu chake juu ya "Systema Naturae" au muundo wa utaratibu wa viumbe alimopanga aina za mimea, wanyama na mawe.

Profesa wa botania

hariri

Baada ya kurudi Uswidi alipata nafasi ya profesa ya botania kwenye chuo kikuu cha Uppsala alipoendelea kufundisha na kuandika. Alizidi kuboresha kitabu cha "Systema Naturae", akatoa kitabu cha pili kilichokuwa muhimu kwa wanafuNzi wake "Species Plantarum" (aina za mimea).

Mwaka 1757 Linnaeus alipewa na mfalme wa Uswidi cheo cha mkabaila akajiita Carl von Linné.

Akaendelea kufundisha hadi alipogonjeka mnamo 1774 na kiharusi.

Aliaga dunia tarehe 10 Januari 1778 mjini Uppsala akazikwa katika kanisa kuu la mji huo.

Umuhimu wake

hariri

Utaratibu wa uainishaji wa Linnaeus unaendelea kufuatwa hadi leo, na kila mmea au mnyama unapewa jina la kisayansi yenye sehemu mbili: sehemu ya kwanza inataja jenasi na sehemu ya pili spishi. Kwa kawaida linafuatwa na herufi ya kwanza ya jina la mtaalamu aliyeeleza spishi hiyo kwa mara ya kwanza katika maandiko ya kisayansi.

Hadi leo aina za mimea au wanyama zilizoainishwa na Linnaeus inatajwa kwa herufi "L." baada ya jina la kisayansi, kwa mfano mpunga ni mmea wa jenasi inayotajwa kwa jina la kisayansi kama Oryza (L.) na "L." katika mabano inaonyesha jenasi hii ilielezwa mara ya kwanza na Linnaeus. Jina la kisayansi ya simba Panthera leo L. kwa sababu pia mnyama huyu aliwekwa na Linnaeus katika utaratibu wa uainishaji wa kisayansi.

Pesa ya Uswidi inaonyesha picha yake kwenye noti ya krona 100.

Orodha za marejeo

hariri
  • Anderson, Margaret J. (1997). Carl Linnaeus: father of classification. United States: Enslow Publishers. ISBN 109876543. {{cite book}}: Check |isbn= value: length (help)
  • Blunt, Wilfrid (2004). Linnaeus: the compleat naturalist. London: Frances Lincoln. ISBN 0711223629.
  • Broberg, Gunnar (2006). Carl Linnaeus. Stockholm: Swedish Institute. ISBN 9152009122.
  • Frängsmyr, Tore; Lindroth, Sten; Eriksson, Gunnar; Broberg, Gunnar (1983). Linnaeus, the man and his work. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0711218412.
  • Gribbin, Mary; Gribbin, John; Gribbin, John R (2008). Flower hunters. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199561827.
  • Koerner, Lisbet (1999). Linnaeus: Nature and Nation. Harvard: Harvard University Press. ISBN 0674097459.
  • Stöver, Dietrich Johann Heinrich (1794). Joseph Trapp (mhr.). The life of Sir Charles Linnæus. London: Library of Congress. ISBN 0198501226.

Marejeo mengine

hariri

Viungo vya nje

hariri
 
Wikimedia Commons ina media kuhusu:

Maisha

Vyanzo

Picha

Vinginevyo

Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Carl_Linnaeus&oldid=1336219"