Utalii nchini Uganda

Utalii nchini Uganda unaangazia mandhari na wanyamapori wa Uganda. Ni kichocheo kikuu cha ajira, uwekezaji na fedha za kigeni, ikichangia shilingi trilioni 4.9 za Uganda (US$1.88 bilioni au €1.4 bilioni kufikia Agosti 2013) kwa Pato la Taifa la Uganda katika mwaka wa fedha wa 2012-2013.

Simba jike anayepanda miti katika Hifadhi ya Taifa ya Malkia Elizabeth.

Utalii unaweza kutumika kupambana na umaskini nchini Uganda. Kuna makampuni ya utalii ambayo yanaajiri watu moja kwa moja kama madereva, waongozaji, makatibu, wahasibu n.k. Kampuni hizi huuza bidhaa kwa watalii, kwa mfano sanaa na ufundi, mavazi ya asili. Utalii pia unaweza kuendeshwa mtandaoni na makampuni ya mtandaoni. Vivutio vya watalii nchini Uganda ni pamoja na mbuga za wanyama, mbuga za wanyama, maeneo ya kitamaduni, na misitu ya asili ya kitropiki. Matukio ya kitamaduni kama vile Mbalu mashariki mwa Uganda, kupanda mashua, maporomoko ya maji n.k.

Historia

Utalii nchini Uganda una mizizi yake wakati waziri mkuu wa baadaye Winston Churchill alitembelea taifa hilo mwaka wa 1907 na kuliita "Lulu ya Afrika" kwa asili yake ya kupendeza.

Mwishoni mwa miaka ya 1960, Uganda ilitembelewa na watalii 100,000 wa kimataifa kila mwaka. Utalii ulikuwa nchi ya nne kwa kuingiza fedha za kigeni. Sekta ya utalii iliisha mwanzoni mwa miaka ya 1970 kwa sababu ya ukosefu wa utulivu wa kisiasa. Kufikia mwishoni mwa miaka ya 1980, hali ya kisiasa ya Uganda ilikuwa imetulia na hali zilifaa kwa kuwekeza tena katika sekta ya utalii ya Uganda.

Hata hivyo, upotevu wa wanyamapori wa haiba katika mbuga za safari maarufu hapo awali kama vile Mbuga ya Kitaifa ya Murchison Falls na Mbuga ya Kitaifa ya Malkia Elizabeth ilizuia mbuga hizi kushindana na vivutio sawa vya utalii katika nchi jirani za Kenya na Tanzania. Sekta ya utalii ya Uganda badala yake ilikuza misitu yake ya kitropiki. Jiwe kuu la tasnia mpya likawa Mbuga ya Kitaifa ya Bwindi Impenetrable. Ikiwa na zaidi ya sokwe 300 wa milimani, Mbuga ya Kitaifa ya Bwindi Ipenetrable ina takriban nusu ya idadi ya sokwe wa milimani ulimwenguni.

Mnamo Oktoba 2014 Wizara ya Utalii, Wanyamapori na Mambo ya Kale ya serikali ya Uganda ilitoa Mpango Kabambe wa Maendeleo ya Utalii wa 2014-2024 kwa msaada wa Shirika la Umoja wa Mataifa la Utalii Duniani na Mpango wa Maendeleo wa Umoja wa Mataifa. Miongoni mwa mikakati mingine, Mpango huu unagawanya nchi katika "Maeneo ya Maendeleo ya Utalii" kadhaa ya kijiografia.

Wahusika wa utalii

Milima ya Rwenzori kusini magharibi mwa Uganda.

Kwa sasa, Wizara ya Utalii, Wanyamapori na Mambo ya Kale na Bodi ya Utalii ya Uganda hudumisha taarifa pamoja na takwimu zinazohusu utalii nchini humo. Kumekuwa na ongezeko la uwekezaji katika utalii, hasa katika malazi ya wasafiri na vifaa vinavyohusiana; hii imeongeza uzoefu wa watalii nchini.

Matukio ya Utalii, utalii wa mazingira na utalii wa kitamaduni unaendelezwa. Takriban robo tatu ya watalii wa Uganda wanatoka mataifa mengine ya Afrika. Kenya, ambayo inapakana na Uganda, ndiyo chanzo kikubwa cha watalii kwenda Uganda, ikiwa ni karibu nusu ya watu wote wanaoingia nchini humo. Idadi ya wageni kutoka Tanzania, Rwanda, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, na Sudan ni ndogo sana.

Kwasababu Uganda ni nchi isiyo na bahari, inategemea sana miunganisho kupitia Kenya kwa usafiri wake mwingi. Wasafiri wa kimataifa wakati mwingine wanapendelea kuruka hadi Nairobi kabla ya kuunganishwa na mji mkuu wa Uganda Kampala kwani mara nyingi hii ni nafuu. Ifuatayo ni jedwali linaloonyesha idadi ya watalii ambao wametembelea mbuga za kitaifa za Uganda kati ya 2006-2010. Mnamo 2012 Uganda ilitunukiwa Nambari 1 katika "Nchi Bora na Maeneo ya Kusafiri 2012" na Lonely Planet.

Vivutio

Uhifadhi wa ndege ndio shughuli maarufu zaidi ya watalii nchini Uganda. Wanyama wa porini ni kama simba, nyati, twiga, swala, tembo ni wa kawaida katika mbuga kumi za kitaifa za Uganda. Uganda ni mojawapo ya nchi kumi ambapo inawezekana kutembelea sokwe walio hatarini kutoweka.

Sokwe wa milimani ndio kivutio kikuu cha watalii nchini Uganda. Idadi kubwa ya hizi ziko katika Hifadhi ya Kitaifa ya Bwindi isiyopenyeka, na nyingine chache katika hifadhi ya Bwindi, zote mbili kusini magharibi mwa Uganda. Huko Bwindi, wageni wameruhusiwa kutazama sokwe wa milimani tangu Aprili 1993. Ukuzaji wa utalii wa masokwe na makazi ya sokwe kwa wanadamu unaendelea kwa uangalifu sana kwa sababu ya hatari kwa sokwe, kama vile kuambukizwa magonjwa ya wanadamu.

Wakati huo huo, Mbuga ya Kitaifa ya Malkia Elizabeth ni nyumbani kwa simba wanaopanda miti. Kwa kawaida simba hawapande miti, isipokuwa wanapofukuzwa na kundi jingine la simba au nyati mwitu. Hata hivyo simba wanaopanda miti wanaopatikana QE-NP hupanda miti kimakusudi na kutulia juu yake mchana, wakati jua liko juu. Hili ni jambo la kipekee. Kumekuwa na matukio machache kama haya katika Hifadhi ya Kitaifa ya Ziwa Manyara nchuni Tanzania.

Utalii na michezo ya majini

katika eneo la Maziwa Makuu ya Afrika, Uganda ina aina mbalimbali za maji ambayo ni maeneo maarufu kwa utalii. Kuteleza kwenye maji na kuendesha kayaking ni shughuli maarufu kwenye mito karibu na chanzo cha Mto Nile huko Jinja.

Uendeshaji mashua ambao kwa kawaida hufanyika katika Ziwa Victoria, Ziwa Mburo, Ziwa Bunyonyi, Mfereji wa Kazinga, na Mto Nile ni njia mwafaka ya kuchunguza nyati, viboko, mamba na aina mbalimbali za ndege wanaoishi kwenye kingo za vyanzo hivi vya maji. Uvuvi ni shughuli nyingine inayopendwa na watalii. Samaki kama sangara wa Nile, na tilapia wanaweza kuvuliwa katika maeneo maalum ya Ziwa Mburo na kingo za Mto Nile. Kuendesha mtumbwi pia kunaweza kufanywa katika Ziwa Bunyonyi.

Kupanda milima

Uganda ina fursa nyingi za kupanda mlima, kupanda mlima na matembezi ya asili. Milima ya Rwenzori, ambayo inapatikana kwenye mpaka na DRC, ni pamoja na kilele cha Margherita kilicho na theluji (m 5109), kilele cha juu kabisa cha Safu barani Afrika na pia mojawapo ya vilele vya juu zaidi. Hifadhi ya Kitaifa ya Gorilla ya Mgahinga pia inajumuisha vilele vitatu, Mlima Gahinga, Mlima Sabyinyo, na Mlima Muhavura, kilele cha juu zaidi katika mbuga hiyo ya kitaifa. Mlima Elgon, ulioko Mashariki mwa Uganda, unaweza kutumika kwa kupanda mlima na kupanda, na pia una moja ya calderas kubwa ulimwenguni.

Utalii wa kidini

Utalii wa kidini ni bidhaa ya utalii inayokua kwa kasi nchini Uganda baada ya utalii unaotegemea wanyamapori. Hata hivyo, utafiti mdogo umepunguza mipango na maendeleo ya utalii wa kidini nchini.

Maeneo ya kiutumaduni

Uganda ina maeneo mengi ya utalii, kama vile:

• Mapango ya Kasubi, maeneo ya Urithi wa Dunia wa UNESCO, ambayo asili yake ni Kabaka Muteesa I (1880-1884), makaburi ya Muteesa I, Mwanga II, Daudi Chwa na Muteesa II yanapatikana katika nyumba kuu ambayo ilijengwa upya baada ya moto mnamo mwaka 2010.