Mbwa-mwitu wa Afrika

Mbwa-mwitu wa Afrika
Mbwa-mwitu wa Afrika
Uainishaji wa kisayansi
Himaya: Animalia (Wanyama) Faila: Chordata (Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni) Nusufaila: Vertebrata (Wanyama wenye uti wa mgongo) Ngeli: Mammalia (Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao) Oda: Carnivora (Wanyama mbua) Nusuoda: Caniformia (Wanyama kama mbwa) Familia: Canidae (Wanyama walio na mnasaba na mbwa) Spishi: L. pictus (Temminck, 1820)
Ngazi za chini
Nususpishi 5: L. p. lupinus Thomas, 1902 L. p. manguensis Matschie, 1915 L. p. pictus (Temminck, 1820) L. p. sharicus Thomas & Wroughton, 1907 L. p. somalicus Thomas
Msambao wa mbwa-mwitu wa Afrika

Mbwa-mwitu wa Afrika (Lycaon pictus) ni spishi ya mbwa ya [[familia (biolojia)}familia]] Canidae ambayo ni ya asilia ya Afrika kusini mwa Jangwa la Sahara. Ni mbwa mkubwa zaidi barani Afrika na mwana pekee aliyepo wa jenasi Lycaon ambayo inatofautishwa na Canis kwa meno maalum kwa lishe iliyo na nyama tu, na kwa ukosefu wa kucha za tano (dewclaws). Inakadiriwa kwamba takriban wapevu 6,600 (kutia ndani mbwa 1,400 waliokomaa) wanaishi katika vikundi vidogo 39 ambavyo vyote vinatishiwa na mgawanyiko wa makazi, mateso ya wanadamu na milipuko ya magonjwa. Kwa vile kikundi kikubwa zaidi huenda inajumuisha wanyama wasiozidi 250, mbwa-mwitu wa Afrika ameorodheshwa kama kuwa hatarini kutoweka kwenye Orodha Nyekundu ya IUCN tangu 1990. Mbwa-mwitu wa Afrika ni mmoja wa mamalia walio hatarini zaidi ulimwenguni na wanaweza kutambuliwa kwa miguu mirefu na manyoya yasiyo ya kawaida.

Kichwa cha mbwa-mwitu wa Afrika'

Mbwa huyo ni mnyama wa kijamii sana anayeishi katika makundi yenye viwango tofauti vya madaraja ya utawala kwa wanaume na wanawake. Mbwa mwitu hukusanyika katika makundi ya takriban wanyama kumi, lakini baadhi ya makundi hufikia zaidi ya 40. Ni wawindaji nyemelezi ambao huwinda ukubwa wa wastani kama swala. Katika mbio mbio, mbwa-mwitu wa Afrika wanaweza kufikia kasi ya zaidi ya km 70 kwa saa.

Maelezo ya kimwili

Mbwa Mwitu wa Afrika ndiye aliyejengwa zaidi na kati ya Kanidi za Afrika. Wana urefu wa inchi 30 hivi, wanaweza kuanzia pauni 40-70, na wanaweza kufikia inchi 30-60 kutoka kichwa hadi mkia.

Manyoya ya mbwa mwitu wa Afrika ni tofauti sana na kanidi nyingine. Manyoya yao yana nywele ngumu isizo na manyoya ya chini. Mbwa mwitu anapozeeka hupoteza manyoya yake, na kuwa karibu uchi. Tofauti ya rangi kati ya mbwa mwitu wa Afrika hubadilika sana. Tofauti hii ya rangi inaweza kutumika kama kitambulisho kati ya mbwa mwitu, kama mbwa mwitu wa Afrika wanaweza kutambuana kwa umbali wa mita 50-100. Tofauti fulani ya kijiografia inaonekana katika rangi ya manyoya yao huku mbwa mwitu wa kaskazini mashariki mwa Afrika wakielekea kuwa weusi hasa wenye mabaka madogo meupe na manjano, huku wale wa kusini mwa Afrika wakiwa na rangi angavu zaidi, wakiwa na mchanganyiko wa makoti ya kahawia, nyeusi na nyeupe. Alama za usoni kwa kawaida ni sawa na pua na mdomo ni nyeusi na kichwa ni kahawia

Vitisho

Vitisho vikubwa kwa maisha ya mbwa mwitu ni pamoja na mauaji ya kiajali na yaliyolengwa na wanadamu, magonjwa ya virusi kama kichaa cha mbwa na distemper, kupoteza makazi na ushindani na wanyama wanaowinda wanyama wengine kama simba. Migogoro hutokea mbwa mwitu wanapokutana na watu ambao maisha yao hutegemea mifugo na kilimo. Matatizo hutokea wakati kupanua shughuli za binadamu kupunguza makazi kwa ajili ya mawindo inapatikana kwa mbwa mwitu. Utafiti katika eneo la Chinko nchini Jamhuri ya Afrika ya Kati umebaini kuwa idadi ya mbwa mwitu barani Afrika ilipungua kutoka 160 mwaka 2012 hadi 26 mwaka 2017.

Majina yanayotumika

Lugha ya Kiingereza ina majina kadhaa kaa mbwa huyo, ikiwa ni pamoja na "African wild dog", "African hunting dog", "Cape hunting dog", "painted hunting dog", "painted dog", "painted wolf" and "painted lycaon". Kwenye Afrika ya Mashariki makabila mengi yana majina yao, k.m.:

Lugha	Jina
Kibungu	eminze
Kichagga	kite cha nigereni
Kihehe	ligwami
Kijita	omusege
Kikamba	nzui
Kikuyu	mũthige
Kilozi	liakanyani
Kiluo	sudhe, prude
Kimaasai	osuyiani
Kinandi	suyo
Kinilamba	mulula
Kinyaturu	mbughi
Kinyiha	inpumpi
Kisamburu	suyian
Kisukuma	mhuge
Kitaita	kikwau
Kizigula	mauzi

Viungo vya nje

• Mbwa-mwitu wa Afrika kwenye Wikipedia ya Kiingereza
• Mbwa-mwitu wa Afrika kwenye World Wildlife
• Mbwa-mwitu wa Afrika kwenye Orodha Nyekundu
• Conservation Africa

<Woodroffe, R.; McNutt, J.W. & Mills, M.G.L. (2004). "African Wild Dog Lycaon pictus". In Sillero-Zubiri, C.; Hoffman, M. & MacDonald, D. W. (eds.). Foxes, Jackals and Dogs: Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland: IUCN/SSC Canid Specialist Group. pp. 174–183. ISBN 978-2-8317-0786-0. (list of indigenous names) />