Burkina Faso

Burkina Faso, rasmi kama Jamhuri ya Burkina Faso, ni nchi ya bara katika Afrika ya Magharibi. Inapakana na Mali kaskazini na magharibi, Niger kaskazini-mashariki, Benin mashariki, Togo na Ghana kusini, na Kodivaa kusini-magharibi. Ina idadi ya watu takriban milioni 23, ikiwa ya 58 duniani. Jiji lake kubwa zaidi na mji mkuu ni Ouagadougou. Burkina Faso imegawanyika katika mikoa 13. Inajulikana kwa tamaduni zake tajiri za Kiafrika, sanaa ya kijadi, muziki wa kiasili kama vile balafon na djembe, pamoja na historia yake ya ustaarabu wa kale wa Mossi.

Jamhuri ya Burkina Faso République du Burkina Faso
Bendera Nembo
Kaulimbiu: La Patrie ou la Mort, Nous Vaincrons (Kifaransa: "Nchi Yetu au Kifo, Tutashinda")
Wimbo wa taifa: Ditanyè
Mji mkuu na mkubwa	Ouagadougou
Lugha rasmi	Kifaransa
Lugha ya taifa	Mooré, Bissa, Dyula, Fula
• Kaimu Rais	Ibrahim Traoré
• Waziri Mkuu	Jean Emmanuel Ouédraogo
Historia
• Tangazo la Jamhuri ya Volta ya Juu	11 Desemba 1958
• Uhuru kutoka Ufaransa	5 Agosti 1960
• Mapinduzi ya Volta ya Juu 1966	3 Januari 1966
• Mapinduzi ya Burkina Faso 2022	30 Septemba 2022
Eneo
• Jumla	km2 274,223 (ya 74)
• Maji (asilimia)	0.146%
Idadi ya watu
• Kadirio la 2023	22,489,126
• Msongamano	64/km2
PLT (PPP)	Kadirio la 2023
• Jumla	▲ $62.788 bilioni
• Kwa kila mtu	▲ $2,682
PLT (Kawaida)	Kadirio la 2023
• Jumla	▲ $20.785 bilioni
• Kwa kila mtu	▲ $888
HDI (2022)	0.438 chini
Gini (2021)	37.4
Sarafu	Faranga ya CFA Afrika Magharibi (XOF)
Majira ya saa	UTC+0 (GMT)
Upande wa magari	Kulia
Msimbo wa simu	+226
Jina la kikoa	.bf

Jina la Burkina Faso, likimaanisha "Nchi ya Watu Wasio wafisadi," lilichukuliwa mwaka 1984 chini ya uongozi wa rais wa wakati huo Thomas Sankara, likibadilisha jina la enzi za ukoloni la Volta ya Juu (Upper Volta). Nchi hii ina mchanganyiko wa makabila mbalimbali, ambapo watu wa Mossi wanaunda kundi kubwa zaidi, pamoja na jamii muhimu kama Fulani, Lobi, Bobo, na Gurunsi. Licha ya utajiri wake wa kitamaduni, Burkina Faso bado ni mojawapo ya nchi masikini zaidi duniani, ikikabiliwa na changamoto kama vile ukosefu wa upatikanaji wa elimu, huduma za afya, na miundombinu, hasa katika maeneo ya vijijini.

Uchumi wa Burkina Faso unategemea sana kilimo, huku pamba ikiwa zao kuu la biashara, sambamba na kilimo cha kujikimu cha mtama, ulezi, na mahindi. Katika miaka ya hivi karibuni, uchimbaji wa dhahabu umekuwa na umuhimu mkubwa kwa uchumi wa taifa, na kuifanya Burkina Faso kuwa miongoni mwa wazalishaji wakubwa wa dhahabu barani Afrika. Hata hivyo, kutokuwa na utulivu wa kisiasa na ukosefu wa usalama wa kikanda, hasa katika maeneo ya kaskazini na mashariki, kumekuwa na athari kubwa kwa maendeleo ya kiuchumi na kumesababisha watu wengi kuyakimbia makazi yao.

Historia

Koloni la Wafaransa

Nchi ilianzishwa na Wafaransa kwa njia ya kugawa koloni la Cote d'Ivoire mwaka 1919. Jina la koloni jipya lilikuwa Volta ya Juu (kwa Kifaransa: Haute Volta). Jina limetokana na mto Volta unaoanzia hapa.

Kati ya miaka 1932 na 1947 eneo lake lilitawaliwa na makoloni ya jirani.

Baada ya uhuru

Tangu mwaka 1960 nchi ikawa huru.

Kiongozi wa nchi Thomas Sankara alibadilisha jina la nchi tarehe 4 Agosti 1984 kuwa Burkina Faso, yaani nchi ya watu waadilifu (kwa lugha ya Kimossi).

Jiografia

Ramani ambayo inaonyesha mikono ya mto Volta nchini.

Eneo

Eneo la Burkina Faso liko kwa kimo cha wastani ya mita 400 juu ya UB. Hakuna tofauti kubwa sana.

Mlima wa juu ni Ténakourou (katika kusini) wenye m. 749. Sehemu ya chini ni bonde la mto Pendjari mpakani kwa Benin.

Nchi iko kusini kwa pinde la mto Niger

Utawala

^{Tazama pia: Orodha ya Miji ya Burkina Faso}

Nchi imegawiwa kwa mikoa 13 (inaitwa region). Ndani ya mikoa kuna wilaya 45 (provinces) na tarafa 301 (departement). Kila mkoa husimamiwa na mkuu anayeitwa gouverneur.

Mito na maziwa

Burkina Faso ina chanzo cha matawimto ya mto Volta ambayo ni Mouhoun (pia Volta Nyeusi), Nakambé (pia Volta Nyeupe) na Nazinon (pia Volta Nyekundu). Mouhoun ni mto pekee wenye maji mwaka mzima.

Sehemu za kaskazini na mashariki za nchi ambazo ni takriban robo ya eneo lake lote ni beseni yala mto Niger. Matawimto ya Niger (Béli, Gorouol, Goudébo na Dargol) yana maji kwa muda wa miezi 4-6 kila mwaka.

Kuna pia maziwa kadhaa, hasa Tingrela, Bam na Dem.

Hali ya hewa

Hali ya hewa ni ya kitropiki. Majira ya mvua ni kati ya Mei na Septemba.

Wakati wa kiangazi kuna upepo wa Harmattan unaotoka katika jangwa la Sahara.

Kuna kanda tatu ya hali ya hewa, kuanzia Sahel katika kaskazini hadi Sudan-Guinea katika kusini kwenye mvua zaidi.

Katika maeneo yabisi ya kaskazini serikali mbalimbali zimejitahidi kupanda miti, jumla ya milioni 23 katika miaka 1996-2000.

Demografia

Wakulima wa Burkina Faso

Wakazi wa nchi huitwa "Waburkina" kutokana na jina la Burkina.

Idadi kubwa sana ya wananchi hukaa mashambani. Lakini miji inakua haraka.

Mji mkuu, Wagadugu, umeshapita idadi ya wakazi milioni moja.

Miji

Miji mingine muhimu ni Bobo-Dioulasso (wakazi 366,383), Koudougou (wakazi 89,374), Ouahigouya (wakazi 62,325) na Banfora (wakazi 61,762). (takwimu za Januari 2006)

Kabila

Kabila kubwa nchini ni la Wamossi (karibu nusu ya wananchi wote) wakikaa karibu na Wagadugu. La pili ni la Wabobo hasa katika eneo la Bobo-Dioulasso. Kanda la Sahel katika kaskazini wako Wafula.

Lugha

Lugha ya Kifaransa ndiyo lugha rasmi. Lugha kuu za mawasiliano ni Kimossi na Kidiula. Kwa ujumla kuna lugha 68 nchini Burkina.

Dini

Upande wa dini, wakazi Waislamu ni 63.8%, Wakristo ni 26.3% (Wakatoliki 20.1% na Waprotestanti 6.2%) na wafuasi wa dini asilia za Kiafrika ni 9%.

Tazama pia

• Shirikisho la Mataifa ya Sahel
• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa
• Demografia ya Afrika

Marejeo

• Engberg-Perderson, Lars, Endangering Development: Politics, Projects, and Environment in Burkina Faso (Praeger Publishers, 2003).
• Englebert, Pierre, Burkina Faso: Unsteady Statehood in West Africa (Perseus, 1999).
• Howorth, Chris, Rebuilding the Local Landscape: Environmental Management in Burkina Faso (Ashgate, 1999).
• McFarland, Daniel Miles and Rupley, Lawrence A, Historical Dictionary of Burkina Faso (Scarecrow Press, 1998).
• Manson, Katrina and Knight, James, Burkina Faso (Bradt Travel Guides, 2011).
• Roy, Christopher D and Wheelock, Thomas G B, Land of the Flying Masks: Art and Culture in Burkina Faso: The Thomas G.B. Wheelock Collection (Prestel Publishing, 2007).
• Sankara, Thomas, Thomas Sankara Speaks: The Burkina Faso Revolution 1983–1987 (Pathfinder Press, 2007).
• Sankara, Thomas, We are the Heirs of the World's Revolutions: Speeches from the Burkina Faso Revolution 1983–1987 (Pathfinder Press, 2007).

Viungo vya nje

• Premier Ministère, official government portal. (Kifaransa)
• Burkina Faso entry at The World Factbook
• LeFaso.net, a news information site.
• Burkina Faso Ilihifadhiwa 21 Agosti 2008 kwenye Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs.
• Burkina Faso katika Open Directory Project
• Burkina Faso profile from the BBC News.
• Wikimedia Atlas of Burkina Faso
• News headline links from AllAfrica.com.
• Overseas Development Institute
• Country profile at New Internationalist.
• Key Development Forecasts for Burkina Faso from International Futures.

Trade

• World Bank 2011 Trade Summary for Burkina Faso