Msumbiji

Msumbiji (kwa Kireno: Moçambique) ni nchi ya Afrika ya Kusini-Mashariki.

República de Moçambique
Jamhuri ya Msumbiji

Lugha ya taifa	Kireno
Mji Mkuu	Maputo
Aina ya Serikali	Jamhuri
Rais	Filipe Nyusi
Waziri Mkuu	Adriano Maleiane
Eneo	km² 801.590
Wakazi	31,693,239 (Julai 2022)
Wakazi kwa km²	28.7
JPT/ Mkazi	233 US-$ (2004)
Uhuru	kutoka Ureno tar. 25 June 1975
Pesa	Metical (MZM)
Wakati	UTC +2h
Wimbo wa Taifa	Pátria Amada (kwa Kireno: Nchi pendwa)
Namba ya simu ya kimataifa	+258
Msumbiji katika Afrika

Msumbiji iko ufukoni mwa Bahari Hindi ikipakana na Tanzania, Malawi, Zambia, Zimbabwe, Afrika Kusini na Eswatini.

Upande wa mashariki kuna kisiwa cha Madagaska ng'ambo ya mlango bahari wa Msumbiji.

Jina la nchi limetokana na Kisiwa cha Msumbiji (kwa Kireno: Ilha de Moçambique) kilichokuwa boma na makao makuu ya Ureno kwenye pwani ya Afrika ya Mashariki.

Sikukuu ya Taifa ni tarehe 25 Juni, ulipopatikana na uhuru mwaka 1975.

Jiografia

Ramani ya Msumbiji

Tambarare ya pwani ni sehemu kubwa ya kusini mwa nchi, lakini kwenda kaskazini upana wake unapungua.

Nyuma ya tambarare nchi inapanda hadi kufika uwiano wa tambarare ya juu ya Afrika ya Kusini.

Milima mirefu zaidi inajulikana kama Inyanga yenye mita 2500 juu ya UB: iko katika jimbo la Tete inayopakana na Zimbabwe, Zambia na Malawi.

Mito iko mingi, mkubwa zaidi ukiwa ndio Zambezi, halafu Ruvuma mpakani kwa Tanzania, Save na Limpopo.

Ziwa la Nyassa ni sehemu ya mpaka na Malawi.

Umbo la eneo la nchi ni refu sana: ni kilomita 2000 kutoka mpaka wa Tanzania upande wa kaskazini hadi Maputo iliyoko karibu na Uswazi na Afrika Kusini.

Pwani ya Bahari Hindi ina urefu wa km 2.470.

Miji mikubwa zaidi ni Maputo (wakazi 1.191.613), Matola (wakazi 543.907) na Beira (wakazi 530.706).

Historia

Wakazi wa kwanza wa Msumbiji huaminiwa kuwa wawindaji wa jamii ya Wasani.

Katika karne za kwanza BK walifika wahamiaji Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi ambao walimeza wakazi wa kwanza inavyothibitishwa na DNA.

Haijulikani ni lini ya kwamba wafanyabiashara Waarabu walianza kufika ufukoni na kujenga vituo na miji yao. Lakini utamaduni wa Waswahili ulifika hadi sehemu za mwambao wa Msumbiji. Hadi leo aina ya Kiswahili inazungumzwa kwenye visiwa vya Kirimba.

Mto wa Zambezi ilitumika kama njia ya mawasiliano na biashara kati ya Ufalme wa Mwene Mtapa (Zimbabwe) na wafanyabiashara wa pwani.

Taarifa za kimaandishi zinaanza na kufika kwa Wareno. Mwaka 1498 Vasco da Gama alifika akiwa njiani kuelekea Bara Hindi.

Baadaye Msumbiji ikawa koloni la Wareno hadi mwaka 1975 vita vya ukombozi vya miaka 1964-1974 vilipomalizika kwa ushindi.

Hata hivyo vilifuata vita vya wenyewe kwa wenyewe miaka 1977-1992.

Watu

Mwanamke na kinyago nchini Msumbiji.

Nchini Msumbiji kuna makabila mengi sana, kama vile Wamakua, Wanyungwe, Wayao, Wamakonde na Watsonga.

Kila kabila lina lugha yake, lakini lugha rasmi ni Kireno, ambacho kinaweza kuzungumzwa na 50.3% za wakazi, ingawa ni lugha ya nyumbani kwa 16.6% tu.

Upande wa dini, sensa ya mwaka 2017 ilikuta 59.2% ni Wakristo (hasa Waprotestanti na Wakatoliki, ambao ni 28.4%) na 18.9% ni Waislamu. 7.3% wanafuata dini asilia za Kiafrika au nyingine. Kumbe 13.9% hawana dini yoyote, kufuatana na kampeni ya Ukomunisti ya miaka 1979-1982.

Tazama pia

• Mikoa ya Msumbiji
• Orodha ya lugha za Msumbiji
• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa
• Demografia ya Afrika

Marejeo

• Abrahamsson, Hans Mozambique: The Troubled Transition, from Socialist Construction to Free Market Capitalism London: Zed Books, 1995
• Cahen, Michel Les bandits: un historien au Mozambique, Paris: Gulbenkian, 1994
• Gengenbach, Heidi. Binding Memories: Women as Makers and Tellers of History in Magude, Mozambique. Columbia University Press, 2004. Entire Text Online
• Mwakikagile, Godfrey, Africa and America in The Sixties: A Decade That Changed The Nation and The Destiny of A Continent, First Edition, New Africa Press, 2006, ISBN 978-0-9802534-2-9
• Mwakikagile, Godfrey, Nyerere and Africa: End of an Era, Third Edition, New Africa Press, 2006, "Chapter Seven: "The Struggle for Mozambique: The Founding of FRELIMO in Tanzania," pp. 206–225, ISBN 978-0-9802534-1-2
• Newitt, Malyn A History of Mozambique Indiana University Press. ISBN 1-85065-172-8
• Pitcher, Anne Transforming Mozambique: The politics of privatisation, 1975–2000 Cambridge, 2002
• Varia, "Religion in Mozambique", LFM: Social sciences & Missions No. 17, December 2005

Viungo vya nje

Serikali

• (Kireno) Serikali ya Msumbiji Ilihifadhiwa 9 Mei 2007 kwenye Wayback Machine.
• Republic of Mozambique Ilihifadhiwa 19 Julai 2014 kwenye Wayback Machine. Official Government Portal
• Instituto Nacional de Estatística National Statistical Office
• Chief of State and Cabinet Members Ilihifadhiwa 26 Oktoba 2009 kwenye Wayback Machine.

Habari

• News From Mozambique Ilihifadhiwa 21 Mei 2015 kwenye Wayback Machine. from Notícias Moçambique

Taarifa za jumla

• Mozambique Country Report Ilihifadhiwa 19 Januari 2014 kwenye Wayback Machine.
• Country Profile from BBC News
• Mozambique entry at The World Factbook
• Mozambique Ilihifadhiwa 26 Oktoba 2008 kwenye Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
• Msumbiji katika Open Directory Project
• Wikimedia Atlas of Mozambique
• Key Development Forecasts for Mozambique from International Futures

Asasi zisizolenga faida

• UNICEF Mozambique UNICEF Mozambique
• Hungarian Peacekeepers in Africa and a Hungarian Perspective on the UN Mission in Mozambique

Utalii

• Niassa Reserve Ilihifadhiwa 21 Septemba 2011 kwenye Wayback Machine. Niassa National Reserve official website
• Msumbiji - taswira

Afya

• The State of the World's Midwifery – Mozambique Country Profile

Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Msumbiji kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.