Jamhuri ya China

Makala hii yaeleza habari za Taiwan. Kwa habari za Jamhuri ya Watu wa China au China bara tazama hapa

Jamhuri ya China (pia: Taiwan) ni nchi ya visiwani katika Asia ya Mashariki upande wa kusini-mashariki wa China bara.

中華民國
Zhōnghuá Mínguó
Jamhuri ya China

Bendera Nembo
Kaulimbiu ya taifa: Misingi mitatu ya taifa (三民主義 San-min Chu-i)
Wimbo wa taifa: Wimbo la taifa la Jamhuri ya China
Mji mkuu	Taipei (hali halisi)1  25°02′ N 121°38′ E
Mji mkubwa nchini	Taipei
Lugha rasmi	Kichina (Guóyǔ)
Serikali Rais Makamu wa Rais wa Jamhuri ya China Waziri Mkuu	Demokrasia Tsai Ing-wen Chen Chien-jen Su Tseng-chang
Tarehe za Kihistoria Jamhuri ilitangazwa Iliundwa Ilihamia    Taiwan	10 Oktoba 1911 1 Januari 1912 7 Desemba 1949
Eneo  - Jumla  - Maji (%)	36,193 km² (136) 10.3
Idadi ya watu  - 2018 kadirio  - Msongamano wa watu	23,780,452 (ya 532) 650/km² (ya 172)
Fedha	Dollar mpya ya Taiwan (NT$) (TWD)
Saa za eneo  - Kiangazi (DST)	CST (UTC+8) not observed (UTC)
Intaneti TLD	.tw
Kodi ya simu	+886 -
1 Serikali ya Kuomintang ilitaja mji wa Nanking (China bara) kama mji mkuu rasmi 2 takwimu za 2006

Eneo

Sehemu kubwa ya eneo lililo chini ya serikali ya Jamhuri ya China ni kisiwa cha Taiwan, lakini pia lina visiwa vidogo mbele ya mwambao wa China bara.

Mbali ya visiwa mbalimbali katika Bahari ya China visivyo na wakazi, upande wa magharibi kuna mafunguvisiwa matatu:

• Visiwa vya Wavuvi ama Pescadores - (Penghu, 澎湖列島)
• Quemoy (Kinmen, 金門)
• Matsu (馬祖列島)

Historia

Jamhuri ya China iliundwa mwaka 1912 mjini Nanking baada ya mapinduzi ya China ya 1911 iliyomaliza utawala wa kifalme wa nasaba ya Qing. Sun Yat-sen akawa rais wa kwanza.

Serikali ya jamhuri ilidai mamlaka juu ya China yote ingawa hali halisi viongozi wa kijeshi na wapinzani mbalimbali walishika utawala katika maeneo kadhaa.

Nchi jinsi ilivyo sasa ni tokeo la vita vya wenyewe kwa wenyewe vya China iliyokwisha mwaka 1949 na ushindi wa Wakomunisti chini ya Mao Zedong na kuundwa kwa Jamhuri ya Watu wa China huko Beijing.

Wakomunisti walifukuza serikali ya chama cha Kuomintang iliyoongoza Jamhuri ya China.

Mwaka 1949 serikali ya Kuomintang chini ya jenerali Chiang Kai-shek na mabaki ya jeshi lake pamoja na wafuasi wengi ilihamia Taiwan walipoendelea kutawala. Wakomunisti walikosa nguvu ya kuwafuata hadi kwenye visiwa kutokana na vitisho vya Marekani.

Hivyo serikali katika Taiwan iliendelea kujiita "serikali ya China" na kutangaza shabaha yake kuwa ukombozi wa China yote.

Hali halisi utawala wa Wakomunisti barani uliimarika na mipango yote kinyume chake ilionekana kama ndoto. Lakini kwa miaka minghi serikali ya Taipeh ilichukua nafasi ya China yote kimataifa.

Jamhuri ya China ilikuwa kati ya nchi zilizoanzisha Umoja wa Mataifa mwaka 1945 na serikali ya Kuomintang iliendelea kushika kiti cha China hadi mwaka 1971.

Tarehe 25 Oktoba 1971 Mkutano Mkuu wa Umoja wa Mataifa uliamua ya kuwa Jamhuri ya Watu wa China iwe mwakilishi wa China bara kwenye UM, hivyo Jamhuri ya China alijiondoa.

Siku hizi uhusiano kati ya China zote mbili ni mgumu. Wananchi wengi wa Jamhuri ya China wameanza kujitazama kama Wataiwani, si Wachina tena. Lakini China inadai nchi hii ni sehemu yake.

Nchi imefaulu sana kiuchumi, ikishika nafasi ya 15 duniani.

Watu

Wakazi ni 23,780,452 (2018), hivyo msongamano ni mkubwa sana.

Wengi wao (zaidi ya 95%) ni Wachina waliotokana na wale waliohamia kisiwani hasa kuanzia karne ya 17. Wenyeji ni 2% tu.

Kichina ndiyo lugha rasmi na ya taifa, pia lugha ya kawaida katika lahaja zake mbalimbali. Lugha za wenyeji, ambazo ni kati ya lugha za Austronesia, zinazidi kufa.

Nchi inaheshimu uhuru wa dini na wakazi wengi (81.3%) wanayo moja ya kwao. Serikali inazitambua 26.

Yenye wafuasi wengi ni Ubuddha (35.1%), Utao (33%), Ukristo (3.9%, wakiwemo Waprotestanti 2.6% na Wakatoliki 1.3%) na Yiguandao (3.5). Wenyeji wengi ni Wakristo (64%).

Tazama pia

• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi

Viungo vya nje

Taarifa za jumla

• Taiwan entry at The World Factbook
• Taiwan Ilihifadhiwa 28 Agosti 2012 kwenye Wayback Machine. from UCB Libraries GovPubs
• Jamhuri ya China katika Open Directory Project
• Taiwan country profile BBC News
• Taiwan flashpoint BBC News
• Background Note: Taiwan US Department of State
• Taiwan Travel Information and Travel Guide Lonely Planet
• Taiwan's 400 years of history New Taiwan, Ilha Formosa
• Key Development Forecasts for Taiwan from International Futures
• Taiwan Encyclopædia Britannica entry
• Chinese Taipei OECD
• Wikimedia Atlas of Taiwan

Serikali

• Office of the government Ilihifadhiwa 20 Januari 2011 kwenye Wayback Machine.
• Office of the President
• Judicial Yuan
• Control Yuan
• Examination Yuan Ilihifadhiwa 1 Oktoba 2010 kwenye Wayback Machine.
• Taipei Economic & Cultural Representative Office in the US
• National Assembly Ilihifadhiwa 30 Juni 2005 kwenye Wayback Machine.
• Taiwan, The Heart of Asia Ilihifadhiwa 23 Desemba 2016 kwenye Wayback Machine., Tourism Bureau, Republic of China (Taiwan)

Makala hii kuhusu maeneo ya Asia bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Jamhuri ya China kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.